Prof. Dr. Muharrem Ergin Hayatı Hizmetleri Eserleri

Muharrem Ergin

Ailesi 

Muharrem Ergin (d. 1923 - ö. 6 Ocak 1995), Akademisyen,  yazar ve Türkolog.                    

1923‘te Ahıska vilâyetinin Ahılkelek kazasına bağlı Gögye köyünde doğdu. Babası Haydar Ergin  annesi ise Naime (nüfus kaydında Hanım) dir.[1] [2]Ailesi   Türkiye’de “Mesket Türkleri” adı ile de bilinen, Kars,  Erzurum, Azerbaycan ve Kafkaslarda  Terekeme veya Karapapak Türkleri olarak bilinen  Türklerdendir. Terekeme Türkleri, Horasan ve Semerkand bölgesinden gelerek iran’ın Suldız bölgesi ile Azerbaycan’a doğru yayılan bir mıntıkada yerleşmiş olan Sünni akideye bağlı Türkmenlerdendir.

Muharrem Ergin,  bu günkü Gürcistan sınırlarında  kalan Gögye köyündeki Terekeme  Türklerinin Kemaloğulları adlı bir ailesine  mensuptur. Osmanlı idaresi bu beyler ailesine fermanla beylik vermiştir. [3]

Nitekim işte bu nedenle  Muharrem Ergin gençlik yıllarında yazdığı kimi makalelerinde  “ Kemaloğlu “ mahlasını kullanacaktır.[4]

 Karapapaklar  1917 Ekim İhtilalında komünist rejime karşı  durmuşlar, bu nedenle komünistlerle çatışmaya giren  bu Türkler  1920 ve 1923 yıllarından sonra çok çeşitli yollardan Türkiye’ye sığınmışlar,  ailelerin hepsi gelemediği için bir kısmı oralarda kalırken bir kısmı Türkiye’ye geçebilmiştir. Muharrem Ergin’in sülâlesinin Gögye’den  Muş’a bağlı Bulanık’a göçleri bir buçuk yıl kadar sürmüş ve  ailesi 1926 yılında  Bulanık’a yerleşmiştir. [5] Onun ailesinin bazı fertleri de Gögye köyünde kalmıştır. [6]

Tahsil Hayatı 

Aile içinde  “Behram” adı ile çağrılan  olan Muharrem Ergin’in nüfustaki adı Muharrem Ergin’dir. On bir çocuklu bir ailenin ferdi olarak ilkokula Muş’un Bulanık ilçesinde  ilkokula gitmeye başlar.  [7]İlkokulu bitirdikten  sonra Muş vilâyeti merkezindeki ortaokula devam eder. Ortaokuldan sonra devlet parasız yatılı sınavını kazanır ve Balıkesir Lisesi’ne parasız yatılı olarak devam etmeye başlar. Bu okulda Hüseyin Nihal Atsız’ın kardeşi Nejdet Sançar onun edebiyat hocasıdır. Bu hocası onu yönlendirecek  Ergin’in fikrî ve meslekî hayatına yön verecek önemli telkin lerde bulunacaktır. Parlak bir lise öğrencisi olarak Millî Eğitim Bakanlığının Türkiye genelinde  hazırlanan İftihar Listesi kitabına girmeyi de başarmıştır. 1943[8

Balıkesir Lisesi'nden mezun olan Muharrem Ergin, hocalarının telkinleri ile  İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne devam etmeye başlar. Bu okulda  Reşit Rahmeti Arat , Ahmet Caferoğlu, İsmail Hikmet Ertaylan, Ali Nihat Tarlan,  Ahmet Hamdi Tanpına , Mecdut Mansuroğlu, Janos Eckmann, Ahmet Ateş, Abdülkadir Karahan,  Prof. Dr. Mehmet Kaplan  gibi hocalardan ders görür.  [9]1946-1947 ders yılında mezun fakülteden mezun olur. 1947’de mezun olduktan sonra bir süre Boğaziçi Lisesi’nde öğretmenlik yapar, 1950’de ise Üniversite hocalarının telkinleri ile mezun olduğu bölüme asistan olarak devam etmeye başlar

Akademisyenlik Yılları 

Türk Dili Kürsüsü’nde Ord. Prof. Dr. Reşid Reşit Rahmeti Arat ’ın asistanı olur.  Gabain ve Bangın yetiştirdiği Uygurca ve Eski Türk dilleri konusunda büyük bir Ordinaryus olan Reşit Rahmeti Arat  'ın asistanı olarak  o sıralarda Vatikan Kütüphanesinde ikinci yazması bulunan  Dede Korkut  Destanları’nın karşılaştırmalı metni üzerinde doktora çalışmasına başlar. Bu çalışma ona büyük bir şöhret kazandıracak Dede Korkut’un Türk Dünyasına kazandırılmasına ve bilinmesine  vesile olacaktır. Dede Korkut Hikâyeleri konusundaki Doktora tezini 1954 yılında tamamlar. Akabinde askerlik görevine başlar.

Askerlik görevinden sonra1956 yılında  doçentlik çalışması olan   Dede Korkut  Destanlarının karşılaştırmalı metni grameri ve sözlüğü üzerinde çalışmaya başlamıştır.  1962 yılında bu çalışmasını da tamamlayarak doçent unvanını alır. Dede Korkut Hikayelerinin karşılaştırılmalı ve metninin ortaya konulması , buna bağlı bir gramer çalışması yapılmasının ve sözlük ortaya konulmasının önemine değinmek dahi yersizdir. [10]

En önemli çalışmalarından birisi olan  Türk Dil Bilgisi adlı kitabının  ilk baskısı 1958 yılında Edebiyat Fakültesi yayınları arasında ikinci baskısını da  1962 yılında yaptırmıştır. Türk Dil Bilgisi adlı eseri  üniversitelerde yazılan ve okutulan ilk Türk Dil Bilgisi kitabı olmak şerefine nail olacaktır. Bu kitap üniversitelerde de halen okutulmaktadır. [11]

1964 yılının sonlarında Ord. Prof. Dr. Reşid Rahmeti Arat vefat edince Doçent Dr. Muharrem Ergin Eski Türk Dili Kürsüsü’nün başkanı olur. Bu görevini  yaş haddinden emekli olduğu Temmuz 1990’a kadar devam ettirecektir.

1964 yılında Özden Ergin ile evlenmiş  1965 yılında  tek çocukları olan Çağrı dünyaya gelmiştir. Muharrem Ergin 1971 yılında  biri  Orhun Abideleri  diğeri Azeri Türkçesi adlı iki profesörlük takdim tezi sunarak Profesör olur. Orhun Abideleri isimli eserinde Kül Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk yazıtlarının metinleri ve Türkçe çevirilerini içine almış, ayrıca eserine küçük bir sözlük de ilave etmiştir.  Yazıtların hem dil hem de yazı bakımından özgün metni ile günümüz Türkçesine çevirmesi Türk edebiyatı için başlı başlına önemli bir adım olmuş,[12] bu çalışma sonrasında pek çok çalışmanın da önü açılmıştır. Sadece bu çalışması dahi tek başına devasa bir hizmet olmuştur.

Özellikle Dede Korkut ve Orhun Yazıtları hakkında yaptığı çalışmaları ile parlak bir  akademik hayat geçmişi olmuş, bu hizmetlerinden dolayı da Türkiye Millî Kültür Vakfı, Boğaziçi Yayınevi, Aydınlar Ocağı ve Milletler Arası Türkoloji Kongresi onu “ üstün hizmet ve şeref armağanları “ ile taltif etmişlerdir.

1990'da emekli oldu. Emekli olduktan sonra artık bir Parkinson hastasıydı. Hayatının son yıllarını bir müddet  Haseki Hastahanesi’nde tedavi görerek geçirmişti. Muharrem Ergin,  hayatının son günlerinde ise zatürree oldu ve bir hafta sonra, 6 Ocak 1995 tarihinde hayata veda etti. [13]

 9 Ocak 1995 Pazartesi günü saat 11.00’de İstanbul Üniversitesi Merkez Binası’nda  yapılan akademik törenden sonra  Beyazıt Camii’nde  kılınan öğle namazından sonra Hasdal Mezarlığında toprağa verildi.[14]

Hizmetleri ve Çalışmaları

Prof. Ergin'in bilimsel eserleri, Türkolojicininin temel alanlarına ait,  kaynak eserler niteliğindeki çok değerli çalışmalardır. Kitab-ı Dede Korkut, Orhun Yazıtları Türkiye Türkçesi Çevirilerinin  Türk kültürü açısından önemine değinmek dahi lüzumsuzdur.  Türklük Bilimine kazandırmış olduğu, Orhun Abideleri,   Oğuz Kağan Destanı,  Dede Korkut ,  Kadı BurhaneddinDivanı  , Türklerin Soy Kütüğü, Azeri Türkçesi, Osmanlıca Dersleri, Türk Dil Bilgisi Gibi çalışmalarının önemi hakkında yorum bile gereksizdir. Bu eserlerinin her birisi bu yöndeki çalışmalarının temel kaynakları ve membaları mahiyetindedir.

 Üniversiteler için Hazırladığı Türk Dil Bilgisi kitabı ise Edebiyat Fakültelerinde öğrencilere okutulan ilk  dilbilgisi kitabı olmuş günümüze kadar 30 a yakın baskı görmüştür. “Prof. Ergin’in bu eseri cümle yapısına verdiği önem Türkiye Türkçesinin doğru ve kusursuz  kullanımı açısından  genç nesillerin kendilerini anlatma ve önceki nesilleri anlamaları için vazgeçilmez bir eserdir. “ (Prof. Ercilasun)  “Onun Türk Dil Bilgisi (Istanbul 1958) adlı eseri, bir Türk gramer ekolü kuracak kadar önemli ve dikkate değer görüş ve yaklaşımların ürünüdür”[15]

Osmanlıca Dersleri adlı ders kitabı  eski yazının ve Osmanlıcanın üniversitelerde öğretilmesine olanak sağlayan en mühim kaynak kitaplardan biri olmuştur. Aynı zamanda Osmanlı eserleri açısından mükemmel bir antolojisi de olan Osmanlıca Dersleri, ilk baskısı 1958 yılında yapılmış, günümüze kadar en az on baskı görmüştür.

Azeri Türkçesi adlı kitabı Şehriyar ve şiirleri açısından ülkemizdeki ilk çalışma  olma özelliği taşır. Kadı Burhaneddin Divanı‘nın transkripsiyonlu metnini de hazırlamış  Kadı Burhaneddin ’ hakkında en değerli  ve ilk çalışmayı da o yapmış, divanın 1943 yılında TDK tarafından yapılmış olan yayınını Türkçeye çevirerek 1980 yılında yeniden yayımlanmıştır.[16]

Muharrem Ergin en mühim çalışmalarından bir diğeri ise Türklerin Soy Kütüğü adını verdiği Ebu’l Gazi Bahadır Han’ın eserini inceleyerek günümüz Türkçesine çevirmesi olmuştur.  Muharrem Ergin, Ebu'l Gazi Bahadır Han Secere-i Türk ve Secere-i Terakime adlı eserlerini bir kitap içinde birleştirmiş, “Türklerin Soy Kütüğü”  adlı  tek bir eser halinde  ve eseri sadeleştirerek bu eserin  Yüz Temel Eser serisi arasında yayınlanmasını sağlamıştır. [17]  Bu eseri incelerken A. N. Kononov’un neşrini esas almış,  eserin tercümesini yapmış  ve eserin tıpkıbasımı ile basılmasını sağlamıştır. Tercüman 1001 Temel Eser, (İstanbul 1974). 

“Türkiye’nin Bugünkü Meseleleri “ adlı  çalışması da Türk devleti, Türk gençliği ve Türk  milliyetçiliği açısından değerli ve dikkat çeken bir çalışmasıdır.[18]

1945 ile 1988 yılları arasında üniversite dergilerinde ve  Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Türk Kültürü dergisi, Altın Işık, Bayrak, Orkun, Bilgi, Boğaziçi, Türk Edebiyatı, Kubbealtı Akademi, Hayat Tarih gibi dergilerde[19], Ortadoğu Gazetesi gibi gazetelerde 200’den fazla  fikri ilmî ve siyasî makalesi yayımlanmıştır. Bu yazıları genellikle, milli şuur, milli tarih, Türk Kültürü, Türk Milliyetçiliği, Türk devlet Analyışı, Türk gençliğinin meseleleri vb konuludur.

45 yılı aşan  akademik hayatında  birçok üniversite ve lise hocası yetiştirmiş, sayısız  konferans, panel, seminer, bilgi şöleni ve kongrelere katılmış,  bu etkinliklerinde ise hep milliyetçilik düşüncesini savunmuştur.  

Prof. Dr. Osman Fikri SERTKAYA,  Prof. Dr. Zeynep Korkmaz  , Doç.Dr. Gülşen Seyhan Alışık, Serap İlaslan, hayatı ve eserleri üzerinde çalışmalar yapan isimlerden bazılarıdır.

Eserleri

·         Azeri Türkçesi (1970, 1981)

·         Dede Korkut Hikayeleri-Dede Korkut kitabı (1969, 1971, 1980, 1983, 1988, 1991, 1992, 1999)

·         Dede Korkut kitabı : (inceleme) (1958, 1963, 1966, 1981)

·         Dede Korkut kitabı : Metin-sözlük (1964?)

·         Ebülgazi Bahadır Han:Türklerin Soy Kütüğü (1974?)

·         Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinin Türk Dili ve Edebiyatı (1988, 1989)

·         Kadı Burhaneddin Divanı (Hazırlayan) (1980)

·         Oğuz Kağan Destanı (Yayına hazırlayan) (1988)

·         Orhan Şaik'e cevap- : Biz şaşmadık (1964)

·         Orhun Abideleri (1973,1980,1983,1984,1998,1999,1988,1970, 1999)

·         Osmanlıca Dersleri (1958, 1962, 1980, 1981,1986,1987, 1989, 1982)

·         Sovyet emperyalizmi, Balkanlar ve Türkiye (1974?)

·         Türk Dil Bilgisi (1958, 1962, 1967, 1972, 1977, 1980, 1981, 1984, 1985, 2001, 2002)

·         Türk Dili (1986, 2002)

·         Türk Dili : Lise I (1976)

·         Ahmet ve dedesi (1999)

·         Türk Dili Kompozisyon : lise I,II,III,IV.dönemler (1994, 1995)

·         Türk Dili ve Edebiyatı : Edebiyat-kompozisyon-Türkdili, 1992

·         Türk Dili: lise 1 (1991)

·         Türk Dili, Lise II. Dönem (1992?)

·         Türkiye'nin Bu Günkü Meseleleri (1975)

·         Türkoloji Tezleri, 1922-1961 (1962)

·         Üniversiteler için Türk Dili (1987, 1988, 1992, 1994, 1995, 2001)

ÖNEMLİ TÜRKOLOGLAR VE LİNKLERİ

·         Dr. Saadet Çağatay Hayatı ve Eserleri

·         Pertev Naili Boratav Kimdir Hayatı Hizmetleri

·         Dr. Mehmet Necati Lugal 

·         Zeki Velidi Togan Hayatı ve Hizmetleri

·         Reha Oğuz Türkkan Hayatı ve Hizmetleri

·         Remzi Oğuz Arık Hayatı ve Hizmetleri

·         Abdülkadir İnan Hayatı ve Eserleri

·         Dr. Mehmet Kaplan Hayatı Çalışmaları Eserleri

·         Dr. Hasibe MAZIOĞLU Hayatı ve Çalışmaları

·         Dr. Mehmet Necati Lugal Hayatı Çalışmaları Eserleri

·         Pertev Naili Boratav Kimdir Hayatı Hizmetleri

·         Dr. Saadet Çağatay Hayatı ve Eserleri

·         Dr. Zeynep Korkmaz Biyografisi Çalışmaları Eserleri

·         Dr. Muharrem Ergin Hayatı Hizmetleri Eserleri

·         Dr. Şerif Aktaş Hayatı Eserleri

KAYNAKÇA 

[1] Prof. Dr. Osman Fikri SERTKAYA, “Prof. Dr. Muharrem Ergin”, https://www.bilgicik.com/yazi/prof-dr-

[2] A. AZMİ BİLGİN https://islamansiklopedisi.org.tr/ergin-muharrem

[3] Prof. Dr. Osman Fikri SERTKAYA, “Prof. Dr. Muharrem Ergin”, https://www.bilgicik.com/yazi/prof-dr-

[4] Doç.Dr. Gülşen Seyhan Alışık ve Dr. Eralp Alışık Prof.Dr. Muharrem Ergin Özel Sayısı Editörleri, https://mtad.humanity.ankara.edu.tr/m_ergi

[5] Prof. Dr. Osman Fikri SERTKAYA, agy.

[6] A. AZMİ BİLGİN https://islamansiklopedisi.org.tr/ergin-muharrem

[7] https://tr.wikipedia.org/wiki/Muharrem_Ergin

[8] Prof. Dr. Osman Fikri SERTKAYA, agy.

[9] A. AZMİ BİLGİN https://islamansiklopedisi.org.tr/ergin-muharrem

[10] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/dede-korkut-hikayeleri-hakkinda-ozellikleri/113745

[11] RÜŞTÜ BAYINDIR, TÜRKOLOGLARIMIZ : PROF.DR.MUHARREM ERGİN, https://www.edebiyatturkiye.com/dilimiz-turkce/

[12] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/orhun-yazitlari-hakkinda-detayli-bilgiler/135883

[13] "Prof. Ergin'e son görev". Milliyet. 10 Ocak 1995. Erişim tarihi: 12 Kasım 2019.

[14] Prof. Ergin'e son görev". Milliyet. 10 Ocak 1995. Erişim tarihi: 12 Kasım 2019.

[15] Doç.Dr. Gülşen Seyhan Alışık ve Dr. Eralp Alışık Prof.Dr. Muharrem Ergin Özel Sayısı Editörleri, https://mtad.humanity.ankara.edu.tr/m_ergin

[16] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/kadi-burhaneddin-hayati-edebi-kisiligi-dili-uslubu/75887

[17] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/ebu-l-gazi-bahadir-han-secere-i-turk-ve-secere-i-terakume/75631

[18] Ali Alparslan, “Türk Dilinin Büyük Kaybı: Arkadaşım Muharrem Ergin (1923-1995)

[19] Özcan TABAKLAR, Prof. Dr. Muharrem Ergin’in Fikri Yazıları, www.journals.istanbul.edu.tr/iutded/article/download/.../1023017498