GirişKayıt

Heft İklim Nedir Şiirlerde Yedi İklim

22.02.2017

Heft İklim Nedir Şiirlerde Yedi İklim

 

Osmanlıca yazılışı ; heft-iklîm :  : اقليم هفت

Heft-iklîm Osmanlıca sözlüklerde:  “Batlamyos'un ayırdığı dünyânın yedi bölgesi” [1]şeklinde izah edilir.

Heft, Farsçada yedi anlamına geldiğinden yedi iklim,  yedi bölge anlamına gelen bir bileşik sözcüktür.  Ayrıca Emîn-i Ahmed-i Râzî’nin (ö. 1002/1594’ten sonra) kaleme aldığı tezkirenin de adıdır.

Eski devrin ve Batlamyos coğrafyaya bilgisine göre yeryüzünde yedi iklim vardır.  Her birine iklim denilen bu bölgelerin dışında kalan bölüme İskender ve Hızır’ın ulaşıp ab-ı hayatı buldukları Zulumât ülkesidir.  Eskilerin anladığı yedi iklim sırası ile İran, Arabistan, Afrika, Roma, Türk,  Avrupa, Avrupa’nın ve İran’ın Kuzeyi ile Hint ve Çin topraklarıdır.

İskender Pala’nın tasnifine göre :  “1. Bölge; Berber ve Habeş ülkeleriyle Yemen'in kuzeyinden Sind, Hind ve Çin'e uzanır. Halkı siyah renklidir. 2. Bölge; Mağrib, Sudan ve Arap yarımadasının güneyinden Yemen, Mekke, Medine, Bahreyn, ve Sind'den geçer. Halkı esmer benizlidir. 3. Bölge; Mağrib'in kuzeyi ile Mısır, Kudüs, Şam, Küfe, Bağdat, Basra ve Fars ülkelerinden geçer. Halkı buğday benizlidir. 4. Bölge; Endülüs ve Frengistan'dan, Anadolu'dan; Tebriz, Erdebil, Kazvin, Horasan, Hıtâ, Huten ve Çin'in güneyinden geçer. Halkı beyaz benizlidir. 5. Bölge; Ispanya'nın güneyinden Frenk diyarının ortasından, Anadolu, Sivas, Erzurum, Şirvan, Hazar bölgesi, Geylân ve Câm, Harzem, Semerkand, Buhara ve Türkistan'dan geçer. Halkı beyaz renklidir. 6. Bölge; Frenk diyarının güneyinden, İstanbul'dan Karadeniz'den, Dağıstan, Gürcistan, Özbek ve Çağatay diyarlarından geçer. Halkı sarı benizlidir. 7. Bölge; Portekiz ve İngiltere, Bulgar, Rus, Kıpçak ülkesinden Hazar'a dek uzanır.”[2]

Bu iklim aynı zamanda “Heft-kişver (yedi ülke)  olarak da bilinir Bu yedi iklim ve ülkesinin insanları da ten renkleri ile birbirlerinden ayrılmışlardır”.[3]

Heftiklim olarak anılan bu bölgelerin dışında kalan bölgeye ise Zülamat Ülkesi denir. Bu ülke, İskender, Hızır ve İlyas’ın birlikte giderek ab-ı hayatı buldukları ülkedir.  ( bkz Ab-ı Hayat Ab-ı Hayvan Bengisu Nedir Beyit örnekleriyle )

Eski şiirde büyük hükümdarlar örneğin Behram-ı Gur ,  İskender- İskender-i Zülkarneyn , Hüsrev yedi iklimi ele geçiren büyük hükümdarlar olarak anılır. ( BKZ  I. Hüsrev Nûşirevân-ı Âdil - Enûşirvân-  II. HÜSREV – HÜSREV –İ PERVİZ-  Keyhüsrev ( Kiros ve Siyavuş’un Oğlu ) İskender, Yedi iklimi de haptettiği gibi Zülümat ülkesine de giden bir hükümdar olarak bilinir. Yedi iklimi ele geçiren hükümdar olarak gösterilen Behram Gur yedi iklime hükmetmiş, her iklimdeki bir hükümdarın kızını alarak her biri için toplamda yedi tane yedi ayrı renkli yedi köşk yaptırtmıştır. [4]( Bkz HEFT PEYKER VE MESNEVİLERİ (Yedi Güzel ve Behram-ı Gur )

Bu düşünce ile ilgili olarak heft han[5] :yedi dil, heft renk  : yedi renk,  heft peyker  : yedi suret, heft kişver yedi ülke  birleşik isimleri de oluşmuştur.[6]

Divan şiirinde heft iklim veya heft kişver ,özellikle padişahları öven kasidelerde karşımıza çıkar.  Kasidelerimizde sultanlar övülürken yedi iklimin hükümdarı olarak anılmışlardır.

Çü heft iklîm-i hüsn içre şeh-i Keşmîr olasın sen.
İkiyüzlü rakîb ile revâ mı bir olasın sen

Ta ede o şahı heft-iklim
Kadr-i sipihre şer'i talim   Şeyh Galib

Kimdir ol suitân-ı heft-iklîm k'oldukça süvâr
Eyleye hâk-ı rehin iklîl-i tâc-ı ser güneş               Aş kî

Tâ ede o şâhı heft-iklîm
Kadr-i sipihre şer'i tâlîm                         Şeyh Galib

Yine iklîm-i Rûm'a bir Sikender oldı şâhenşâh.
Ki Fahr eyler vücûdıyla şehenşâhân-ı heft iklîm  Cevri

Bazen de şehirler övülürken kullanılır. Övülen şehir yedi iklimin en güzel şehri olarak ifade edilir.

Sıtanbul şehri reşk-endâz-ı heft iklîm-i devrandır
İkî bahre ikî iklîme zîrâ pertev-efşandır                   Fuzuli

Hz Süleyman ve Hz Muhammet’i anlatan şiirlerde de her iki peygamber yedi iklimin peygamberleri olarak anılırlar

Sikender gibi tâlib feth-i heft-iklîme ikbâlı.
Süleymân gibi gâlib rûzgâra hükm ü fermânı    Usûlî - Rûzgâr Kasidesi

Bazan da farklı yerlerde  kullanılmıştır.

Aşıka setıcileyin yar olmaz
Olsa yaran pur heft-iklim       Nefî

 

  1. Hüsrev Nûşirevân-ı Âdil - Enûşirvân
  2. HÜSREV – HÜSREV –İ PERVİZ

 KAYNAKÇA

 
profile

Esa

0

1

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Yorumlar