Husrev-i Perviz Kendi Gelen Hazine Genc-i Bâd Âver

12.02.2017

Hüsrev-i Perviz ve Kendi Gelen Hazine

Tarihi kaynaklarda adı II. Hüsrev ya da Kisra olarak geçen bu hükümdarın adı eski devirlere ait kaynaklarda Chosroes II, bazen Pervez da karşımıza çıkmaktadır.

Sasani İmparatorluğu'nun 590–628 yılları arasındaki hükümdarı olan Hüsrev-i Perviz IV. Hürmüz'ün (579–590) oğlu ve I. Hüsrev'in (531–579) torunudur.

Perviz, Farsçada balık demektir. Söylentilere göre Hürmüz’ün oğlu balığı çok sevdiği için Perviz lakabı ile anılmıştır. Perviz, sözcüğünün izzet, ikbal ve galip manalarına da geldiğini ifade edenler vardır. Nitekim , İstanbul’a kadar ilerlemesi, Genc-i Bâd- Âver ( kendi gelen hazine ) ve diğer hazineleri zamanında İran’a büyük bir zenginlik getirmesi onun bu lakaba layık olduğunu göstermektedir.Hüsrev ü Şirin ve Ferhat İle Şirin Mesnevilerindeki Hükümdar Hüsrev’ de Hüsrev-i Perviz’dir.( bkz Genceli Nizami Husrev-i Şirin ve Etkileri)

Kamus’u âlâm onun hakkında şunları yazmaktadır. “ İran- ı kadım mulukundan silsile-yi tiyan sülalesinden yirmi ikinci hükümdarı olup Hürmüz’ün oğlu meşhur Nuşirevan’ı Âdil’in torunudur. Miladi 590 tarihinde Behram Çupin’in tarafından pederi iskadla kendisi tahta oturmuştur. Bizans İmpratoru Mevris’e (Mavrikios’) sığınan Hüsrev-i Perviz, İmparatorun kızı ile de evlenip Bizans impratorundan asker de temin ederek İran’a yürümüş ve Bizans İmparatorunun yardıma gönderdiği askerler ile Behram Çupin’i ülkeden kovmayı başarıp İran Tahtına oturmuştur. “[1]

590 yılında meşhur İranlı komutan Behram Çupin, İran’a ilerleyen Göktürk ordusunu durdurmuş ve elde ettiği nüfuz sayesinde Sasani Hükümdarı Ormuzd’u tahttan indirip yerine tahta oturtmuş olan Behram Çupi’in ülkeden kaçması ile hükümdarlığını daha da perçinleştirmiştir.

Kayınpederi olan Bizans İmparatoru ( Mervis) Mavrikios’un Heraklıos tarafından öldürülmesini Roma ile savaş nedeni saymış, onun intikamını almak, Mavrikios'un oğlu Theodosius ‘u Roma İmparatorluğunun tahtına geçirmek için Bizans üzerine yürümüş[2] ve Anadolu’yum bir hayli tahrip edip 613'te Şam'ı ve 614'te Yahudilerin işbirliğiyle Kudüs'ü ardından Mısır'ı ele geçirmiştir. [3] Mescidi Aksa ‘yı da tahrip etmiş ve Hıristiyanlar için çok önemli olan Kutsal Haç'ı da alıp götürmüştür.[4]

Bununla da kalmayan II Husrev İstanbul Boğazı kıyısına kadar ilerleyip Kadikoy'u (Kalkhedon'u) dahi feth etmiş, Avar Türkleri ile de ittifak kurup, İstanbul’u da kuşatmak teşebbüsüne girişmişti. Roma İmparatoru bunun üzerine başkenti İstanbul'dan Kartaca'ya dahi taşımayı düşünmüştür. Fakat 622 yılında İmparator Herakles’e yenilerek elde ettiği toprakları terk etmeye mecbur olur. [5]

Husrev-i Perviz divan şiirinde ülkeler feth eden Mısır’a hatta İstanbul önlerine kadar önüne gelen her ülkeyi feth eden her zaman muzaffer olan bir hükümdar olarak anılırken bir de Genc-i Bâd- Âver ( kendi gelen hazine ) ile birlikte anılır.Husrev Pervîz'in hazînesine Genc-i şâygân 'da denilir.

Bâd âver’i ayağına getirdi rûzgar
Bir hatve eylemeden cüst –ü cûy-u genc Nazim .

Genc-i Bed- Âver efsanesi- büyük bir ihtimalle - II. Hüsrev’in Batı Roma üzerine yaptığı bu atak ile ilgilidir. . Genc-i Bâd- Âver efsanesi, İran destanlarında şu şekilde anlatılır. Hüsrev, Rum Kayseri ( Batı Roma hükümdarı ) üzerine sefer düzenleyince, başkentinin ve tahtının ele geçirileceğinden korkan Kayser, hazinelerini gemilere yükletip sarp adalardan birinde saklamak istemişti. Fakat gemiler yüklenip yola çıkınca büyük bir fırtına çıkmış, rüzgâr bu gemileri alarak Hüsrev’in ve ordusunun bulunduğu tarafta karaya vurdurmuştu. Husrev’in adamları gemileri zapt etmiş ve içindeki hazineyi ele geçirmişlerdir. [6]

Sevahil-i çemene çıktı genc-i bâd- âver
Yöneldi Husrev-i nevruz’a devlet ü ikbal Baki

( Bahar kayserinin hazineleri olan çimenler Hüsrev’in ülkesindeki sahillere çıktı. Böylece Nevruz Hüsrev’e taht ve ikbal teveccüh etmiş oldu.

Ab-ı rûyun Husrevâ dünya için bahr eyleme
Kuflu ahen nâmı bed- âverdir gencinenin Naili

Bulunmuş bir hazine Hüsrev-i Perviz zamanında

Ki genc-i şâygân derler, hazine dahi gencine Sünbülzade Vehbi

Hüsrev, Acem müziğinin pirleri sayılan Barbed ve Nikisa , çok sevdiği atı Şebdiz ile de anılır. ( bkz Şebdiz Nedir Hüsrev’i Perviz’in Karayagız Atı) Efsanelere göre, beste, makamlar ve müzik aletleri onun zamanında ve Barbed ve Nikisa , tarafından icad edilmiştir. ( bkz Barbed İle Nikisa Acem Müziğinin Pirleri )

Hüsrev Divan edebiyatında her zaman muzaffer olan bir hükümdar olarak Osmanlı hükümdarları ile kıyaslanan ama her defasında kıyaslandığı Osmanlı hükümdarının ellerine su dökemeyen bir hükümdar olarak anılır.

Bu hasen tarzuŋ kemâl ile hayâlatın görüp

Rahmiyâ tahsîn idüp Hüsrev ide ahsen baŋa Bursalı Rahmi

Bu tarz-ı hâsı [böyle] Rahmiyâ ancak diye Hüsrev

Diyâr-ı Rûm içinde oldı bu tarz-ı ‘Acem peydâ Bursalı Rahmi

Hulledallâh ki ol husrev-i seyyâre-‘abîd

Bir seher tâc-ı zer-endûdı geyüp şevketle BEYÂNÎ - Enfî Ahmed Efendi Şiirleri

Piyâle husrev-i mülk-i gama tâc-ı Keyânîdür

Hum-ı mey pâdişâh-ı ‘aşka genc-i husrevânîdür Baki'nin Şiirleri

Kenz-i ‘aşkuñ dilde genc-i Husrevânîdür baña

Mâye-i nakd-i hayât-ı kâm-rânîdür bana Enfî Ahmed Efendi Şiirleri

Ol husrev-i zamânuñ la‘lini yâd iderseñ

Eş‘âr-ı âbdâruñ şîrîn olur arada Ravzi Hayatı ve Edebi Yönü ( Edincik- 16. Yy )