Behmen, sıfat olarak kullanıldığında akl-ı evvelleri [1]ve  "zekî, anlayışlı" kimseleri ifade eden bir sözcük olur ve Divan edebiyatında daha çok akıllı ve büyük hükümdar manası ile kullanılır.  “Divan şairleri tarafından daha çok memdûhun övgüsünde benzetme veya mukayese amacıyla kullanılmıştır. “[2],

 

Behmen sözcüğü eski dilde çok çeşitli anlamlara gelmektedir.

 

Behmen, Zerdüşt’e inen meleğin adıdır. (Avesta'da  Vohumena olarak geçer). Bu melek Zerdüşt dininde koyunları, kuzuları, sığırları, dört ayaklı büyükbaş hayvanları korumakla görevlidir. Ayrıca Behmen adlı melek behmen ( veya behman ayındaki ( Güneş Takvimin 11. Ayı- günümüz takvimindeki kasım  ayı) olayları idare etmekle yükümlüdür.[3]

 

Din adamı anlamına gelen “ brehmen” sözcüğünün yerine -hafif şekli ile- behmen de denilir. Melikşah’ın hazırlattığı Güneş takvimin 11. ayına da “behmen ayı” denir. ( bkz MELIKŞAH’IN CELALI TAKVIMI VE AY ADLARI )

Erdebil yakınlarındaki bir kalenin adı da Behmen’dir. Bu kalede büyücüler otururmuş. [4]

 

Farisi Destanlarında Hükümdar  Behmen,

 

Behmen, İran destanlarında adı geçen destan kahramanıdır. Behmen destanlarda geçen özelliği ile aslında tek bir kişiyi de ifade etmez.   İran destanlarında ve tarihinde Behmen adlı birçok kahraman vardır.  Bunlardan birisi  Güştasb’ın torunu , efsanevi İran hükümdarı İsfendiyar’ın oğlu Erdşir'in diğer adı, lakabı; [5] Drabşab olarak bilinen kahramanın da babasıdır. [6] Ataları gibi cesur ve savaşçı olduğu için ona Erdşir adını vermişler ama daha çok  Behmen lakabı ile tanınmıştır. Erd  Hışım ve gazap, şir ise aslan anlamına gelir. İran tarihinde Erdşir adında pek çok hükümdar vardır.

Behmen, yedi iklime egemen olmak isteyen, toprakların çok geniş olması sebebiyle Dırâzdest lakabıyla da anılan bir hükümdardır.  Şehnamede babasının intikamını almak için Rüstem ve Zâl ile mücadele eder. 

Yaraşur olup mürîd-i sikke-dârun Zâl-i zer
İtse meydânunda hidmet Behmen-i zerrîn-kabâ    NEV’İZÂDE ATÂYÎ

Cihâne Behmen-i Rûyîn-ten-i şitâ gelicek
Görüp mehâbetini gökde ditredi Behrâm         NEV’İZÂDE ATÂYÎ

( Cihâna o tunç vücutlu Behmen gelince Onun azametini gören Behrâm tir tir titremektedir )

Süvar olunca saadetle rahş -ı ikbale
Güzergâhında durur ruh-ı Behmen ü Şapur      Nabi [7]

İkbalin atıyla zafer istikbaline doğru süvari olunca Behmen ve Şapur’un ruhu onun güzergâhına bekçi olur.

Behmen: Aynı zamanda  bir çeşit  bitki  kökünün  ve behmen otu denilen  otun da  adıdır.

Her  taraftan cenar u serv-i sehi
Her yane  sünbül ile behmendir.     Ahmedi

 

İran Esatirleri İle İgili Konular ve Linlerimiz 

•  Feridun Kimdir ( Şehname'de Acem Hükümdarı) Divan Şiirinde Feridun
•  Dahhak ve Efsanesi ( Şiirimizde Dahhak Gave Sahtiyan )
•  Cem - Cemşid-i Hurşit ( Divan Şiirinde Cem ve Tüm Özellikleri )
• Hatt-ı Câm Hatt-ı Sağar Nedir ve Cemşid-i Hurşid'in Kadehi
•  Ehrimen Ehremen Angra Menyu-Zerdüşt İblisi
• Behmen Kimdir ( Acem Destan Kahramanı )
• Erdşir Kimdir.( Behmen Vehmen Dırazdest )
•  Dârâ - III. Darius ve İskender
•  HÜSREV Ü ŞİRİN’DEN ŞAPURUN ŞİRİNİ TƏRİFİ VƏ XOSROVUN ONA AŞİQ OLMASI
• Behram -ı Gur Kimdir ( Behram Gor )
•  HEFT PEYKER VE MESNEVİLERİ (Yedi Güzel ve Behram-ı Gur )
•  Şehname'de Rüstem-i Zal Afrasyap ve Savaşları
• Neriman Kimdir ( Rüstem-i Zal'ın Dedesi )
•  Heft Han ( Rüstem ve isfendiyar'ın Tehlikeli Geçitleri )

 

KAYNAKÇA 

 

[1] İskender Pala Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü ,  Kapı Yayınları

[2] Mehmet Halil ERZEN, DİVAN ŞİİRİNDE MİTOLOJİK VE EFSANEVÎ ŞAHISLARIN KULLANIMINA İYİ BİR ÖRNEK: NEV’İZÂDE ATÂYÎ DİVANI, Turkish Studies -  Spring 2013, p. 835-854, ANKARA-TURKE

[3] Necati Lugal , Şehname Çevirisi,  Devlet Kitapları  MEB, Ank. 1967 , C II. , s. 474

[4] Necati Lugal , Şehname Çevirisi,  Devlet Kitapları  MEB, Ank. 1967 , C II. , s. 474

[5] DIVAN EDEBIYATINA ETKI EDEN FARISI ÖĞELER VE MAZMUNLAR, https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=56695

[6] A. T. Onay, Edebiyatımzıda Mazmunlar, MEB Yayıınları , 1970- shf 72

[7] A. T. Onay, Edebiyatımzıda Mazmunlar, MEB Yayıınları , 1970- shf 72