Kategoriler EDEBİYAT Edebiyat Terimleri MazmunlarErdşir Behmen Vehmen Dırazdest Kimdir

Erdşir Behmen Vehmen Dırazdest Kimdir

11.11.2015

I. ERDŞİR

Eski İran hükümdarlarından bazılarının adıdır. ( Kamus-i Osmanî) Bu ibareden de anlaşıldığı Erdşir, çok sayıda İran hükümdarının adı olarak karşımıza çıkar.

Aslında Erdşir birleşik bir kelimedir. “Erd”: Hışım ve gazap,” şir “ ise aslan anlamına gelmektedir. İran tarihinde ve Pers Asur – mitolojilerinde Aslan çok önemli bir figürdür. Bu bakımdan İran’da Sasanîler devrinde Erdşir Behme - Behmen Nadında üç hükümdar tahta geçmiştir. (226-241, 379-383, 628-629).

İran’ın Keyâniyân sülalesi hükümdarlarından pek çoğu Erdşir adını almıştır Bunların içinde en tanınmışı olan ve divan şiirimizde de adı sık sık geçen hükümdar Behmen’dir. ( Bkz Behmen Nedir Acem Sultanı Behmenler ) Erdşir Behmen; Keyânîler’in hükümdarı Güştâsb’ın en büyük oğlu olan İsfendiyar’ın oğludur. Behmen’e de Erdşir adı verilmiştir. Erdşir- Behmen- Erdşir adı verilen hükümdarların içinde edebiyatta adı en çok geçen en çok kast edilen hükümdardır. Behmen, Drabşab olarak bilinen kahramanın babası olan hükümdar Erdşir’dir. Behmen veya diğer adı Erdşir: Ataları gibi cesur ve savaşçı olduğu için Erdşir adını almış ama ona Behmen lakabını takmışlardır. [1]

Behmen veya diğer adı ile Erdşir: İran destanlarında veFirdevsî Tusi ve Şehname ’de geçen İran destan kahramanlarından biridir. Behmen, İran’ın Keyâniyân sülalesi hükümdarlarından İsfendiyar’ın oğludur. Behmen'in kızı “Homay” ın başından geçenler de İran destanlarında önemli bir yer tutar. [2] Behmen, yedi iklime egemen olmak isteyen, toprakların çok geniş olması sebebiyle Dırâzdest ( eli uzun) lakabıyla da anılan bir hükümdardır. İsfendiyar oğlu Behmen’e bazı kaynaklar “Vehmen” adıyla hitap etmişler, Yunanlı tarihçiler Erdşir Behmen’e; “Dırâzdest” adını vermişler, Bizanslılar da “Longimanus olarak adlandırmışlardır.[3] ( bkz Heft Hân Yedi Geçit Rüstem ile İsfendiyâr Ziyafeti )

İsfendiyar, İran’ı Turanlıların istilâsından kurtaran ve Zerdüşt iliğin yayılmasını sağlayan dinî bir kahraman olarak yer alır. [4] İsfendiyar, Rüstem-i Zâl ile mücadele ederek şöhret bulmuş ve Rüstem-i Zal tarafından trajedili bir şekilde öldürülmüştür. Babasının yerine geçen Behmen( Vehmen- Erdşir) Şehnamede babasının intikamını almak için Rüstem i ve Zâl ile mücadele eden bir hükümdar olarak görülür.

Yaraşur olup mürîd-i sikke-dârun Zâl-i zer
İtse meydânunda hidmet Behmen-i zerrîn-kabâ    NEV’İZÂDE ATÂYÎ

Cihâne Behmen-i Rûyîn-ten-i şitâ gelicek
Görüp mehâbetini gökde ditredi Behrâm         NEV’İZÂDE ATÂYÎ
( Cihâna o tunç vücutlu Behmen gelince Onun azametini gören Behrâm tir tir titremektedir )

Behrâm-ı vakti Gur'a yetirdi bu say d-gâh
Var eşiğine hiznıet-i Şah Erdşîr'i gör Bâkî

Süvar olunca saadetle rahş -ı ikbale
Güzergahında durur ruh-ı Behmen ü Şapur      Nabi [5]

İkbalin atıyla zafer istikbaline doğru süvari olunca Behmen ve Şapur’un ruhu onun güzergâhına bekçi olur.

Nice Dahhâk’a kanlar agladup mânend-i Efrîdûn
Hezârân Erdşîrüñ pençesin şîrâne burduñ tut        [6]    Bosnalı Sabit

Behmen: Aynı zamanda bir çeşit bitki kökünün ve behmen otu denilen otun da adıdır.

Her taraftan cenar u serv-i sehi
Her yane sünbül ile behmendir.     Ahmedi

Kur’ân ile yürünür yol, az oku herzelerini Yunanlıların,
Gerçek, Kur’ân’ın haberleri, dinleme İsfendiyâr hikayesi.   Cemâluddîn-i İsfahânî[7]

Ey üzüntü dolu İsfendiyâr,
Kapatman daha iyi gözlerini senin.      Ahmed-i Şâmlû [8]