Keykubad Kimdir Şiirlerimizde Keyanilerin İlk Hükümdarı

Keykubad Kimdir İran Keyani Hükümdarı

Osmanlıca yazılışı:  Keykubat : کِیقباد

İran'ın Pişdâdiyân sülâlesinden sonra gelen şah sülalesi Keyâniyân' ların ilk hükümdarıdır. ( bkz Key- Keyani ( Şah – Hükümdar )[1]

İran mitolojilerindeki hali ile Kubat, Keyanilerin ilk hükümdarı, İran’daki hükümdar sülalesinden de ikincisinin ilk hükümdarı olarak anılır. İran 'ın Pişdâdîlerden sonra hükümran olan Keyânîler sülalesinin  ve Key unvanını alan , Keyanilerin ilk hükümdarıdır.  Keykubad’ın oğlu Keyhüsrev: Avesta’da yedi ülkenin hâkimi, cinlerden de üstün ve yedi saray sahibi meşhur bir hükümdar [2] olarak anılmış; Şehnamede ise Keyhüsrev’in babası   Keykâvus’un oğlu Siyâvuş olarak karşımıza çıkmıştır.

İran mitolojilerini anlatan Avesta’daki bilgiler ile Taberi tarihi ile Şehname’de Keykubat’ın kimlikleri bir hayli karışık vaziyettedir.  Avesta’da Keyhüsrev’in babası olarak karşımıza çıkan Keykubat tarihi kimliği bakımından da karışık bir şahsiyettir. Mitolojilere göre Keyanilerin Ahemeni imparatorluğunu kuran büyük  Keyhüsrev ‘in  (Keyhüsrev  Kiros ve Siyavuş’un Oğlu ) babası olması gereken Keykubad Keyanilerin – key unvanını alan ilk hükümdarı olması gerekmektedir. [3]

Tarihi kimliği hakkında pek bir şey bilinmeyen Keykubat’ın Taberi ve Firdevsi’ye göre ele alınan kimliği tamamen efsanevidir.

AVESTA’YA GÖRE KEYKUBAT

Keykubat Avesta’da tarihte yaşamış olan Urartu, Lidya, Fenike ve Babili ele geçiren Büyük Kiros – Keyhürev’in babasıdır. Keyhüsrev’in babası olan  Kubad’a key ünvanını veren kişi ise Rüstem’i Zal babası Zal ‘dır. Adaleti ile ün salan Kubat’a, Rüstem’in babası  Zal, ona key ünvanını vererek Keykubat demiş, Keyaniler’in key unvanları ve hükümdar sülalesi Keykubat’tan süre gelmiştir.

TABERİ VE FİRDEVSİ VE DİĞER KAYNAKLARA GÖRE KEYKUBAT

Taberi ve Firdevsi’ye göre  Pişdadiyan sülalesinin son hükümdarı olan  Uzav tarafından suların üstünde yüzen yeni doğmuş bir bebek olarak bulunmuştur.  Uzav bu bebeği kendine evlat edinmiş ve onun adını kubat koymuştur.  

Bazı yazılı kaynaklarda ise Kubat’ın adı Kevi Kavata olarak da geçer.  Bu kaynaklara göre Kubat, Menucihr’in soyundan gelmektedir. Yazılı kaynakların bazıları da onun babasını Pişdadiyanların son hükümdarı Uzav olarak göstermektedir. [4]

Uzav’ın ölümünden sonra Kubad kaybolmuş, Rüstem’in baabsı Zal  onu aramaya başlamış ve  onu en sonunda Elburuz’da bir sarayda bulmuştur. Rüstem’in  babası Zal , Kubad’a key unvanını vererek onu Babasının yerine tahta çıkarır. Adil bir hükümdar olan Keykubad, tahta çıktıktan sonra Turanlılar ile savaşmaya başlar ve yurdunu Turanlılardan korumaya çalışmıştır.

İster tarihi kaynaklar, isterse efsanevi kaynaklara baktığımızda Pers imparatorluğunun tarihinde Türkler ve Turanlıların mücadelesi büyük bir yer tutmaktadır. Bu durum ise Türklerin MÖ. 6 . yy. da Persler ile yaptıkları çok büyük mücadelelerin tarih kitaplarına yansımadığını ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca  bu olaylar Avesta ve Taberi Tarihinden hareketle Türk tarihinin hiç bilinmeyen Hunlardan önceki bir dönemine ve  Saka Türklerinin tarihine işaret etmektedir.  Söz konusu olan Keykubat ve Keyhüsrev  ilkçağ uygarlıklarının neredeyse hepsini yok ederek topraklarına kattığı ilkçağın en büyük ve en güçlü imparatorluğudur. Nitekim Keykubat ve Oğlu Keyhüsrev ( Büyük Kiros ) zamanında Persler Helen devletlerini topraklarına katmış Lidya Uygarlığını yok etmiş, Urartuları tarihten silmiş, Babil uygarlığını topraklarına katmış, Fenikelieri ortadan kaldırmıştır.

Fakat İranlılara ait sözlü ve yazılı tüm kaynaklarda İranlıların Turanlılar  ( Türkler ) ile bir türlü baş edemedikleri, ülkelerini sürekli olarak Turanlılara karşı korumak zorunda kaldıkları,  batılı kaynakların aksine İranlıların, büyük başarı göstermelerine rağmen Babil, Fenike, Urartu, Helenlilerden hiç söz etmeyip sürekli olarak Turanlılar ile mücadelelerinden söz etmeleri oldukça manidardır.

Pek çok medeniyeti yok eden Muzaffer Keyhüsrev’in en sonunda Saka Kraliçesi Tomris’e mağlup olması, Keyhüsrev’in kafasının Tomris’in kafatası kadehi olmasının arakasında çıkacak karanlıkta kalmış olan pek çok tarihi olay vardır.  Aceba Tomris,  İran ülkesini defalarca zapt eden Keykubat’ın başına en büyük bela olan, en sonunda Keyhüsrev’e yenilen Turan Hükümdarı Afrasyap Efsanesi veya Alp er Tunga ’nın eşi midir?  

Keykubat, edebiyat dünyamızda  adaleti ve büyüklüğü ile örnek gösterilen bir hükümdar olarak karşımıza çıkmaktadır.  Bu Keykubat'ın, Anadolu Selçuklu Hükümdarı Alaaddin Keykubat ile alakası yoktur.

Adlin katında cevr ü sitem dâd-ı Keykûbâd
Hışmın yanında lütf ukerem kalır- Kahramân   Bâkî

Piyâle husrev-i mülk-i gama tâc-ı Keyânîdür
Hum-ı mey pâdişâh-ı ‘aşka genc-i husrevânîdür / Baki'nin Şiirleri

Hüsrev-i giil gerçi kim derd-i şifadan dağ idi
Şimdi Keyhusrev gibi izhar-1 şevket eyledi         Nâdirî

Tac-ı Keyhüsrev gerekmez lik Hak’tan rûz- u şeb
Kullarınla kendimi kapında derban isterim     Ahmet paşa

Seher ki Husrev-i hâver kulaguŋa çala kûs
 Humâr def’ine tut câm-ı mey çü çeşm-i horûs       / BESNİLİ NEHCÎ DEDE (1616-1680?)

 

İran Esatirleri İle İgili Konular ve Linlerimiz 

• Feridun Kimdir ( Şehname'de Acem Hükümdarı) Divan Şiirinde Feridun
• Dahhak ve Efsanesi ( Şiirimizde Dahhak Gave Sahtiyan )
• Cem - Cemşid-i Hurşit ( Divan Şiirinde Cem ve Tüm Özellikleri )
• Hatt-ı Câm Hatt-ı Sağar Nedir ve Cemşid-i Hurşid'in Kadehi
• Ehrimen Ehremen Angra Menyu-Zerdüşt İblisi
• Behmen Kimdir ( Acem Destan Kahramanı )
• Erdşir Kimdir.( Behmen Vehmen Dırazdest )
• Dârâ - III. Darius ve İskender
• HÜSREV Ü ŞİRİN’DEN ŞAPURUN ŞİRİNİ TƏRİFİ VƏ XOSROVUN ONA AŞİQ OLMASI
• Behram -ı Gur Kimdir ( Behram Gor )
• HEFT PEYKER VE MESNEVİLERİ (Yedi Güzel ve Behram-ı Gur )
• Şehname'de Rüstem-i Zal Afrasyap ve Savaşları
• Neriman Kimdir ( Rüstem-i Zal'ın Dedesi )
• Heft Han ( Rüstem ve isfendiyar'ın Tehlikeli Geçitleri )

 

 KAYNAKÇA

• [1] Key- Keyani ( Şah – Hükümdar ),
• [2] İskender Pala, Ansiklopedik Divan Edebiyatı Sözlüğü, s. 282
• [3] Keyhüsrev ( Kiros ve Siyavuş’un Oğlu ) /
• [4] Meydan Larorusse,  C13, S.6670