Oğuz Ali Levent Aşık 16. Asır

Oğuz Ali

Oğuz Ali, 16. yüzyılda yaşamış saz şairlerinden olduğu elimize ulaşan tek şiirinde Turgut Reis’in donanmasında olduğunu belli eden ve Turgut Reis’i öven şiirinden anlaşılır.  Hayatı hakkında pek bir  bilgi bulunmamaktadır.  Rıza Nur tarafından yayımlanan (Revue de Turcologie- İskenderiye, 1931: 100) adlı eserinde ki bir şiirinden varlığı bilinmekte ve hayatı hakkındaki her bilgi de bu şiirlerinden çıkarılmaktadır. Kaptanı Derya Turgut Reis’in ölümü üzerine yazılan bu şiir, kendisinin Garp Ocaklarına mensup bir denizci olduğunu ortaya çıkarmaktadır [1]

Oğuz Ali'nin doğum ve ölüm tarihleri belli olmasa da 16. yy. 'ın ilk  yıllarında doğup, üçüncü çeyreğine kadar yaşadığı tahmin edilebilir. Şiirinin birisi Turgut Reis'in ölümünden sonra yazıldığına göre, en az 1566 yılında hayatta olmalıdır. Çünkü Turgut Reis'in ölüm yılı 1565 tir. Bu bakımdan Oguz Ali'nin 1510 lu yıllarda doğduğu 1570 li yılllara doğru veya 1570 den bir müddet sonra öldüğü söylenebilir.

Günümüzün İlk defa Rıza Nur tarafından bulunarak yayımlanan aşağıdaki birinci şiirinde Adını Oğuz Ali olarak yazar. Her iki şiirinde de  Turgut Reis’i andığına göre Turgut Reis’in donanmasında bulunan bir levnet olduğu ortaya çıkar.  “Vatikan kitaplığındaki yazmalar arasında bulup İtalyan türkoloğu Ettore Rossi tarafından yayımlanan ikinci şiir sahibi Ali'nin de bu Oğuz Ali (1963: 23) olduğunu ifade eder. “ [2]Şükrü Elçin “Akdeniz’de ve Cezayir’de Türk Halk Şâirleri adlı eserinde Oğuz Ali’nin bu türküsüne de yer vermiştir. [3]

 Oğuz Ali’nin bu şiirlerine dayanarak Preveze deniz savaşına da katıldığı, Malta, Cerbe, Cezayir kıyılarındaki deniz seferlerinde görevli olduğu söylenebilir. Oğuz Ali'nin sadece iki şiiri günümüze ulaşmıştır. Bu iki şiirinde Ali ve Oğuz Ali mahlaslarını kullanmıştır. İlk şiir sekiz hecelik ölçü ile  yer yer teknik kusurlarla söylenmiştir. Görüleceği gibi bazı mısraları tam okunamamıştır. İkinci şiir ise bazı kusurlar taşmasına rağmen 11 lik hece ölçüsüyle yazılmıştır.

Şiirden çıkarılabilecek sonuçlara göre Oğuz Ali, Akdeniz'de pek çok yeri görüp gezmiş olmalıdır. İkinci şiirde - çok büyük bir ihtimalle - Preveze deniz savaşını manzum olarak anlatmakta, Turgut Reis’in  Andrea Dorya’nın amiral gemisini ele geçirmesi anlatılmaktadır.

Andrıya deniz yüzün korurken
İl memleket benim deyip yürürken
Atlısı yayası şöyle dururken
Aldı başdıyasın Anabolı’nın

Dörtlüğündeki Andrıya’nın Andrea Dorya olduğu açıktır. Bu dörtlükteki Başdıya, Preveze Savaşındaki  Giambattista Dovizi komutasındaki Papalık Devleti kalyonu olmalıdır. Başdıya sözcüğünün baş gemi, baş lıiman, kule, metris korunağı anlamlarında kullanıldığı anlaşılır. Şiirin diğer dörtlüklerinde Turgut Reis'in diğer zaferlerinden  ve fetihlerinden söz eden Oğuz Ali, tüm bu hadiselerden görmüş ve yaşamış gibi söz etmektedir.

Elimize sadece iki şiiri ulaşmasına rağmen  rağmen PROF. DR. ALİ ÇELİK bu iki şiirin bazı kelimelerinin  farklı araştırmacılar  farklı okunduğuna dikkati çeker:  “Şükrü Elçin'in, Oğuz Ali’nin Ağıt adlı şiirindeki bazı kelimeleri Köprülü, Sakaoğlu ve Kocatürk’ten farklı olarak okuduğu dikkat çekmektedir. Bu farklılıklar şunlardır: Köprülü, Sakaoğlu ve Kocatürk’te “Virân olan şanım demiş” mısrası Elçin’de “Virân olan şarım demiş” olarak geçmektedir.  Köprülü, Sakaoğlu ve Kocatürk’te “Malta ile….” başlayan mısra ise Elçin’de “Malta ile Ekalon’da” olarak geçmektedir. “[4]

Turgut Paşa eydür beyler
Gele şimdi ölüm demiş
Nic'edelim emir Hak'dan
Er geç budur yolum demiş

Gelsin kullarımın hası
Giysin siyah etsin yası
Cerbe ile Tırablus'u
Viran oldu ilim demiş

Mevlam sılaya gurbete
Düşürdü bizi firkate
Malta ile (...)
Eremedi elim demiş

Oğuz Ali durmaz çağlar
Alem yasın tutmuş ağlar
Han Süleyman eydür beyler
Büküldü ya belim demiş [5]

Türki

Yarenler Turgut’dan haber soranlar
Aldı başdıyasın Anabolı’nın
Gazi beğdir münkir gelmen yoldaşlar
Aldı başdıyasın Anabolı’nın

Kalkıbanı burnun önünden geçti
Şah’ın uhdesinden gemiler seçti
Ol gece ansızın üstüne düştü
Aldı başdıyasın Anabolı’nın

Andrıya deniz yüzün korurken
İl memleket benim deyip yürürken
Atlısı yayası şöyle dururken
Aldı başdıyasın Anabolı’nın

Varıban kulesin top ile yıktı
Gaziler metrisin odlara yaktı
İçinden yedi bin yesiri çıktı
Aldı başdıyasın Anabolı’nın

Ali eydür günün günden yeğ olsun
Bahadır imişsin yüzün ağ olsun
Gazi Hünkâr sana mertebe versin
Aldı başdıyasın Anabolı’nın

Elçin, Şükrü (1988). Akdeniz’de ve Cezayir’de Türk Halk Şâirleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay. 7.

 Önemli Halk Ozanlarımız ( İlgilendiğiniz isme tıklayınız )

Kayıkçı Kul Mustafa ,  Katib , Erzurumlu Emrah ,  Erzurumlu Aşık Sümmani  ,  Divriğili Deli Derviş Feryadi ,  Aşık Yemini Derviş Muhammet ( Malatya- Arguvan) ,  Aşık Ferrahi ,  Kağızmanlı Hıfzı  ,  Musa Merdanoğlu  ,  Posoflu Aşık Müdami ,  Deliktaşlı Ruhsati , Âşık Zülali,  Âşık Şenlik,  Ercişli Emrah  ,  Âşık Ardanuçlu Efkari, Şarkışlalı Âşık  Şarkışlalı Talibi Çoşkun ,  Kaygusuz Abdal  ,  Kul Himmet Üstadım , Arapgirli Aşık Fehmi Gür,  Tokatlı Nuri 

KAYNAKÇA

·         [1] Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi 1990: 102).

·         [2] PROF. DR. ALİ ÇELİK, OĞUZ ALİ, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, 07.12.2014

·         [3] Elçin, Şükrü (1988). Akdeniz’de ve Cezayir’de Türk Halk Şâirleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay. 7.

·         [4] PROF. DR. ALİ ÇELİK, OĞUZ ALİ, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, 07.12.2014

·         [5] Kocatürk, Vasfi Mahir (1963). Saz Şiiri Antolojisi. Ankara: Ayyıldız Matbaası. 23.