Tarihi Cevdet Ahmet Cevdet Paşa
Ahmet Cevdet Paşa
26 Mart 1822, Lofça – 26 Mayıs 1895, İstanbul) devlet ve bilim adamı, tarihçi, hukukçu, yazar ve şair.
Ahmet Cevdet Paşa veya Lofçalı Ahmed Cevdet Paşa 19 asrın en önemli isimlerinden birisi, Mecelle’yi kaleme alarak İslam Hukukunu batı prensiplerine uyarlayan, Mecelleyi kitaplaştıran devlet adamıdır. Beş defa Adliye, üç defa Eğitim, iki defa Vakıflar, bir defa İçişleri ve bir defa da Ticaret ve Ziraat bakanlığı yapmış [1] o devirde hazırlanan kanunların ve kurulan kurumların büyük kısmı onun elinden çıkmıştır. Türkçe yazılmış ilk dil bilgisi kitabı olan “Kavâ’id-i Osmâniyye”‘nin yazarıdır. [2] En ünlü eserlerinden olan “Kısas-ı Enbiya”’da bütün peygamberleri ve İslam tarihini sade bir dille kaleme almış, ilk kadın romancımız olan Fatma Aliye Hanım’ın da babasıdır. [3] ( BKZ Ahmet Cevdet Paşa Hayatı ve Eserleri )
Tarih-i Cevdet
12 cilttir. Osmanlı Devleti’nin 1774-1825 seneleri arasındaki tarihini anlatır. Ahmed Cevdet Paşa’nın eserlerinin en başında 12 ciltlik Tarih-i Cevdet (Tarih-i vekayi-i devlet-i aliyye) gelir. Eser, Osmanlı Devleti’nin 1774-1825 seneleri arasındaki tarihini anlatmaktadır. Tarihi Cevdet Son dönem Osmanlıca metinlerin en önemli örneklerinden ved en önemli tarih konulu kitaplarından biridir. Osmanlı devletinin 1774 Küçük Kaynarca Antlaşmasından 1826′da Yeniçeri Ocağının kaldırılmasına kadar olan devresini ihtiva etmekte olan bu büyük eser 30 senelik devamlı bir çalışmanın mahsulüdür.
Bu eserin yazılması ise Encümen-i daniş’in kurulması, Ahmet Cevdet Paşa’nın encümen-i daniş ‘in kurucusu, üyesi ve devletin resmi tarihçisi – vakanüvisi- olması ile ilgilidir. Encümen-i Daniş, 1851 yılında kurulabilmiş, teşkilât yapısını ve statüsünü Ahmet Cevdet Paşa’nın hazırladığı Encümen-i Dâniş Sultan Abdülmecid’in 15 Nisan 1851 tarihli iradesiyle kesinleşmiş ve günümüzdeki adı Cağaloğlu Anadolu Lisesi olan Darülmaarif’te ilanı ve kuruluşu gerçekleşmiştir. [4]Encümenin kurulduğu henüz “Efendi” olan Ahmet Cevdet Paşa, İbn Haldun’u tercüme ettirmek ve Hammer’in Osmanlı Tarihi’ni tamamlayacak nitelikte bir tarih yazdırmak gibi önemli kararlar alabilecek kadar yetkili düzeydedir. [5]
1853 yılında Encümen’de bir Osmanlı tarihi kaleme alınması kararlaştırılmış, 1774-1826 yılları arasındaki bölümü yazmak görevi Ahmet Cevdet Efendi’ye verilmiştir. O sırada Tanzimat Fermanı’nı kabul ettirmek üzere Mısır’a gönderilen sadaret müsteşarına eşlik etmesi istenir. 1852 de Mısırda Hidiv ailesi arasındaki ihtilafları halletmek için Fuad Paşa ile birlikte Mısıra gider. Ahmet Cevdet Efendi, bu seyahate rağmen diğer üyeler henüz kayda değer bir çalışma yapmamışken gezi dönüşünde üç ciltlik çalışmasını tamamlayıp 1854 yılında padişaha sunmuştur. [6]
Cevdet Paşa, padişaha sunduğu eserin ilk üç cildi idi. Ahmet Cevdet Paşa 1854′te ilk üç cildi padışaha aynı anda takdim etmişti. Padişahın bu çalışmadan memnun kalması üzerine müderrislik derecesi Musile-i Süleymaniye derecesine yükseltildi ve 1855′te devletin resmi tarihçisi olarak görevlendirildi.
1855 te Mısır’da Vak’a-nüvis olarak göreve başlamıştır.1856 da Meclis-i Ali-i Tanzimat azalığına ilaveten Arazı komisyonu riyasetine tayin edilmiş Arazı Kanunnamesi, Tapu Nizamnamesi, Talimat-ı Muvakkate ve Tarifnamesi bu komisyonda hazırlanmıştır. 1857 de Sadrazam Kıbrıslı Mehmed Paşa ile Rumeli’nin 1861 de İşkodra’nın ıslahatı için görevlendirilmiş, bu görevleri başarı ile yerine getirmiş olmasından dolayı devlet hızla yükselmeye başlamıştır.[7]
Ahmet Cevdet Efendi’ye 1855 yılında devletin resmi tarihçisi olarak görev aldıktan sonra, bu görevi on yıl sürdürmüş bu görevi sırasında “Tarih-i Cevdet” adıyla şöhret bulan on iki ciltlik eserinin geri kalan bölümlerini yazmış, eserinin son cildini de 1886’da yayınlanmıştır. Cevdet Paşa, 6. cildin ilk üçte birini Antik Çağ’dan Fransız İhtilali’ne kadarki Avrupa tarihine ayırmış ve Fransız ihtilalinin Osmanlı Devleti’ne etkileri üzerinde durmuştu. Paşa’ya Mecelle‘nin hazırlanması görevi verildiğinden Tarih-i Cevdet’in son 6 cildinin yazılması biraz gecikmiş oldu. Eser, paşa tarafından ancak 1884′te tamamlanabildi.
Ahmet Cevdet Paşa bu eserinde İmparatorluğun siyasi, içtimai ve kültürel değişimlerle dolu olduğu buhranlı bir devresine rastlayan bu 30 senelik süreç Tarih-i Cevdet’in muhtelif ciltleri ve baskıları üzerinde bir takım zaruri farklar ve değişiklikler yapmak zorunda bırakmıştır. İlk 8 sene içinde çıkan 5 cilt birbirinin aynıdır. Fakat 5 cilt ile 6. cilt arasında ki 9 senelik boşluk ilk çıkan 5 cildin bazı kısımlarında çeşitli düzenlemeler yapılmasına sebep olmuştur. Bundan sonra yapılan her baskıda mutlaka bazı değiştirmeler, eklemeler ve yeniden tertipler olmuştur. Cevdet Paşa, bu eseri, yazarken vakanüvis tarihleri, mecmua, layiha, sefaretname ve arşiv belgelerini dikkatle incelemiş, resmi belgeler, fermanlar, antlaşma metinlerini her cildin sonuna ekleyerek kaynakları hakkında da bilgi vermiş atıflarda bulunmuştur. [8]
Ahmet Cevdet Paşa’nın “Tarih-i Cevdet” adlı eseri, ciddi tarih kaynaklarımızdan biridir. Cevdet Paşa, bu eserinde Vehhlibilik ve Dürzilik ile de ilgili ciddi bilgiler vermiştir.[9] Eser ilk kez devlet matbaası tarafından Matab-ı Amire 1874 yılında Osmanlıca olarak Cevdet Paşa Tarihi adı ile basılmıştır. [10]
Eserin bazı ciltleri günümüz alfabesi ile basılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi / Ahmet Cevdet Paşa (2 Cilt), Ahmet Cevdet Paşa İLGİ YAYINLARI
Sitemizdeki Tevarihler Gazanameler Gazavatnameler Zafername ve Selimnameler
İbrahim Peçevi Hayatı ve Peçevi Tarihi
Naima Hayatı ve Naima Tarihinden Alıntılar
Feridun Fazıl Tülbentçi ve Tarihi Romancılığı
Tarihi Cevdet Ahmet Cevdet Paşa
Oruç Bey Tarihi Tevarih'i Ali Osman
Ruhi Tarihi Tevarihi Ali Osman
Ramazanzade Mehmet Paşa Küçük Nişancı Tarihi
Mustafa Cenabi Efendi Hayatı Eserleri Tarihi Cenabi
Tevarihi Ali Osman Behişti Tarihi Behişti Ahmet Sinan Çelebi
Tursun Bey Tarihi i Ebu'l Feth Sultan Mehmet Han
KAYNAKÇA
[1] https://tr.wikipedia.org/wiki/Ahmed_Cevdet_Pa%C5%9Fa
[2] Ahmet Şimşirgil, Ekrem Buğra Ekinci. “Ahmet Cevet Paşa ve Mecelle, ekrembugraekinci.com/pdfs/cevdet.pdf
[3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/ahmet-cevdet-pasa-hayati-ve-eserleri/74965
[4] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/ahmet-cevdet-pasa-hayati-ve-eserleri/74965
[5] Beşir Ayvazoğlu, Encümen-i Dâniş, Tarih-i Cevdet ve Tarih-Naîmâ,,.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=809
[6] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/ahmet-cevdet-pasa-hayati-ve-eserleri/74965
[7] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/ahmet-cevdet-pasa-hayati-ve-eserleri/74965
[8] Edip Uzundal, Christoph K. Neumann, Araç Tarih Amaç Tanzimat Tarih-i Cevdet’in Siyasi Anlamı, (çev: Meltem Arun), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999, History Studies: International Journal of History, Cilt 4 , Sayı 2, Temmuz 2012
[9] Âli Ölmezoğlu, “Cevdet Paşa” Meb İA., c.III, Esk.2001, s.114-123
[10] Ahmet Cevdet Pasa, 1822-1895 [Istanbul] : Matbaa-y AmireBasım yılı : D23 .A45 1874
