Osmanlıca yazılışı: tefrîka : تَفْر۪يقَه

Tefrika Kökeni Sözlük Anlamları

Tefrik Arapça kökenli bir sözcüktür ve Arapçada ayırmak, ayırma, ayrıştırma, bölüm bölüm yapma anlamlarında sözcükler üretilen “frḳ “ kökünden gelmektedir. Bu nedenle: fark, tefrik, müteferrika, müteferrik sözcükleri ile aynı kökten gelmektedir. 

[1]

Tefrika sözcüğü sözlük anlamları ile “Nifak. Ayrılık. Bozuşma. Çözülme, dağılma. Bölücülük.” [2],

 “Birbirine kötülük etmeye değin varan sürekli anlaşmazlık, ikiye ayrılma. “parçalama; dağılma, parçalanmışlık”,  olarak tarif edilir. Sosyal bilimlerde “belirli bir dinî, fikrî veya siyasî birliğe sahip insan topluluklarının bölünüp parçalanmasını, fırkalara ayrılmasını “ ifade eden bir terim olarak da kullanılır.  Bu anlamı ile de ihtilaf sözcüğü ile yakın anlama gelir.

Edebiyatta Tefrika ve Tefrika Eser

Edebiyatta tefrika aynı eserin cüzler, bölümler, halinde parça parça basılmasını ifade eder. Günümüzde daha az karşımıza çıkmasına rağmen bölüm bölüm yayınlanan süreli eserler için kullanılan bir terimdir.

Tefrika süreli yayımların birbirini tamamlayacak şekilde kısım kısım, parça parça yayımlanmasıdır. Tefrika eser ise;  roman veya gezi yazısı gibi hacimli bir eserlerin bölüm bölüm, ardışık parçalar halinde yayınlanması demektir.

Tefrika kavramı edebiyatımıza Şinasi ve Agâh Efendi’nin 1862 yılından itibaren çıkarmaya başladıkları Tasvir-i Efkâr adlı ilk özel gazete ile girmiştir. İlk tefrika roman ise  Şemsettin Sami’nin  1872 yılında yazmaya başladığı ve 1873 yılı ortalarına kadar bölüm bölüm Hadika Gazetesinde tefrika ettirdiği Taaşşuk-ı Talatve Fitnat adlı romandır. [3]Roman tefrika edildikten sonra 1875 yılında kitap halinde Osmanlıca olarak basılmış, ilk telif Türk romanı olarak da edebiyat tarihine geçmiştir. [4] ( bkz Şemsettin Sami Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat Hakkında Bilgiler ve Özeti )

Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat ‘ı Ahmet Mithat Efendi’nin  Süleyman Musli, Çengi, sansür  nedeni ilşe yarım kalan Kafkas adlı romanları izlemiştir.[5] Nabizade Nazım’ın  1890 yılında Servet-i Fünun  dergisinde bölüm bölüm tefrika edilmiş olan KARABİBİK   ile 1894 yılında Servet-i Funun da tefrika edilen  Zehra [6]adlı romanları, Recaizade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası, Halit Ziya’nın Mai ve Siyah adlı romanları izlemiştir.

Tanzimat, Serveti Funun dönemleri ile Cumhuriyetin ilk yıllarında pek çok Türk romancısının romanı ilk önce günlük veya haftalık çıkan gazete ve dergiler gibi süreli yayınlarda bölüm bölüm tefrika edilmiş,  bu eserler daha sonra kitap oylumlarında basılmışlardır.

KAYNAKÇA

• [1] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/tefrik-kokeni-anlamlari-tefrik/143242
• [2] https://www.luggat.com/tefrika/1/1
• [3] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/semsettin-sami-hayati-edebi-kisiligi-eserleri/74511
• [4] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/semsettin-sami-taassuk-i-talat-ve-fitnat-hakkinda/119625
• [5] PROF. DR. FAZIL GÖKÇEK, Ahmet Mithat Efendi, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmet-mithat-efendi
• [6] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/zehra-hakkinda-ozet-ve-inceleme-nabizade-nazim/80143