Türk ve Dünya Edebiyatında Tezli Roman

Tezli roman tez ve sav sözcüklerinin anlamları ile alakalı bir roman türü olmaktadır. Tez kelimesinin Latince karşılığı dissertatio sözcüğüdür ve bu sözcük “araştırma, yazma, akıl yürütme, rapor” anlamlarına gelir. Tez sözcüğünün Türkçe karşılığı ise sav sözcüğü olmaktadır. Sav sözcüğü Türkçede “öne sürülerek savunulan düşünce, iddiası olan fikir “ anlamındadır. Savcı kelimesi de sav sözcüğünden gelmektedir.

Sav veya tez, henüz ispatlanmamış ama mevcut verilere göre doğru olduğu düşünülen, mantık ile çelişmeyen, doğrulanmaya çalışılan düşünce, görüş veya iddia olmaktadır.

Şu halde tezli roman,  toplumsal, siyasal, felsefi hatta psikolojik bir konu hakkında yazarının o konudaki tezini, belli bir görüşünü dile getiren roman türü olmaktadır. Tezli roman, kurmaca vaka düzeni içinde yazarın görüşlerini yansıtacak biçimde kurgulanır.  Yazar, eserinde sosyal ve siyasal sorunlar hakkındaki görüşlerini aktarmasını sağlayacak bir vaka düzeni kurgulayarak bu olaylar zinciri çerçevesinde sorunlar hakkındaki görüş veya düşüncelerini roman kahramanlarının düşüncelerinden okura aktarmış, belirli bir mesajı iletmiş, okuru düşündürmeye de çalışmış olur.  

Tezli romanlar, sosyal romanların alt türü sayılabilir. Tezli romanlarda tarihî olaylar, dönemler,  sosyal ve toplumsal çalkantılar ile felsefi görüşler de yer alabilir. Yazar bu konuları hareket noktası alarak gizli veya açıktan kendi görüşlerini, tezlerini okura yansıtma yoluna gider.

Tezli romanlar yazarının siyasi, dini, ideolojik görüşlerini okurlara telkin etmek için vasıta olarak kullanabildiği roman türlerinden biridir. Bu tip romanlarda sosyal çalkantıların, tarihi dönemlerin ele alınmasında siyasi, dini, ideolojik, sosyolojik hatta felsefi amaçlar vardır.  Yazar, toplumsal çalkantılardan hareketle  kendi düşüncelerini ortaya koyabilecek fırsatlar yaratmış olur.

 Tezli romanlar, belirli bir görüşü okura kabul ettirmeye çalışan bir anlatıma sahiptir. Tezli romanlarda iddiası edilen görüşlerin doğruluk açısından kanıtlanması gayreti de sezilmektedir. Bu nedenle tezli romanlardaki anlatım sanatsal anlatımdan ödün vermeye zorlanan, makale anlatımına yönelen eserlerdir.  İçinde bir iddia, bir tez taşıyan bu romanlar okura belirli bir düşünceyi dikte etmeye çalıştıkları için karşıt görüşlerin eleştirisine de maruz kalabilirler.

Dünya Edebiyatında Tezli Romanlar ve Yazarları

Victor Hugo’nun “Sefiller  ” , Emile Zola’nın Germinal, Nana ,  Rougonelerin Yükselişi,  George Orwell’in  Bin Dokuz Yüz Seksen Dört,  Hayvan Çiftliği  , Marcel Proust ‘un Kayıp Zamanın İzinde , James Joyce, Ulysses , Virginia Woolf ‘un Mrs. Dalloway ,  William Faulkner’in Ses Ve Öfke , Çılgın Palmiyeler , Ağustos Işığı  gibi romanları tezli romana örnek gösterilebilir. 

Türk Edebiyatında Tezli Romanlar ve Yazarları

Türk edebiyatındaki ilk tezli roman Nâbîzâde Nâzım ’ın " Zehra " adlı romanıdır. Hüseyin Rahmi‘nin”Ben Deli miyim?, Reşat Nuri Güntekin' in Yeşil Gece, Yakup Kadri ‘nin Yaban , Nur Baba, Sodom ve Gomore  adlı romanları; Kemal Tahir ’in Devlet Ana , Peyami Safa ‘nın Yalnızız , Mahşer  , Fatih Harbiye Türk edebiyatındaki tezli roman örnekleri kabul edilebilir.