İbrahim Gülşeni Mesnevi i Hafi ve Divanları
İbrahim Gülşeni Mesnevi i Hafi ve Divanları
İbrahim Gülşeni Halevetiye Tarikatına getirdiği farklı bir yorum ve içtihat ile Halvetiler arasında yeni bir dergâh ve tarikat kuran bir Şeyh olmuştur. Kurduğu bu tarikat kendi adıyla anılacak ve ve Türk dünyasına yayılacaktır. Sadece tasavvufi anlamda değil edebi anlamda da Gülşenilik sanki bir ocak haline gelecek bu dergâhın bünyesinden farklı bir çeşni olarak edebiyat âlemimize yayılacaktır. Başta Usuli ( Vardar Yenicesi Hayatı ve Edebi Kişiliği ) olmak üzere, Arifi Bülendi, Hamdi, Rindi, Semai, Şifai, Zaifi gibi pek çok şair Gülşenilikten feyz alarak yazan divan şairleridir.[1]
Akkoyunlu Uzun Hasan ve Sultan Yakup dönemlerinde Tebriz’de filizlenen Gülşenîlik, Kahire’de köklenmiş ve bütün Osmanlı coğrafyasına dal budak salmıştır. Tarikatı şecere açısından devam ettirerek söylemek gerekirse Gülşenîlik; Tebriz, Diyarbakır, Kahire, Yenice, İstanbul, Edirne, Kefe, Gelibolu, Hayrabolu ve Mora’daki şiir ve musiki bahçelerinde en olgun meyvelerini vermiştir. [2] Gülşenî dergâhları, sanatkârlar için birer cazibe merkezi ve Türk şiir ve musikisinin her daim soluklandığı Evliya Çelebi’nin ifadesiyle- “ruhaniyetli” mekânlar olmuştur. [3]
Gülşenî’nin Türk kültür ve sanatı bakımından en önemli mirası, şiirleri ve mistik tecrübesidir. Daha hayattayken Kahire’deki Gülşenî Tekkesi, pek çok gönül adamı için bir cazibe merkezi olmuştur. İbrahim Gülşenî’nin manevî mirasını devralan çocukları ve torunları onun şiir çizgisini devam ettirmişlerdir. Sadece oğullarından olan torunları değil, kızının çocuğu olan Ârifî mahlaslı Fethullah Çelebi (ö. 1561), Osmanlılar hakkında Farsça Şehnâme yazan ilk şair sıfatıyla edebiyat tarihi içindeki yerini almıştır. [4]
Gülşenî’nin sanatında Azerî Türkçesi, Farsça ve Arapça yazdığı divanlar, Mesnevi-yi Hafî ve Raznâme adlı mesneviler önemli yer tutmaktadır. [5]
Manevi: Mesnevi-yi Hafi
Gülşenî’nin eserleri daha çok edebî ve tasavvuf konuludur. Bu eser İbrahim Gülşeni’nin şeyhi Dede Ömer Ruşeni’nin başladığı aynı adlı eserin devamıdır.
Yaklaşık 40. 00 beyitlik bir mesnevidir. Mesnevi-i şerife nazire ve cevap olarak yazdığı 40 000 beyitlik farsça mesnevisini 40 günde bitirdiği söylenir. İ. Gülşeni bu eseri devam ettirmişti ve tamamlamıştır. Mesneviye nazire olarak yazılmış bir eserdir. Gülşeni’nin ” Manevi” adlı Mesnevisi, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin Mesnevisinin bir benzeri gibidir. 40.000 (kırkbin) beyitten ibaret olan bu eser remel bahrinde bir mesnevi olup Gülşeniler arasında çok büyük bir şöhrete ulaşmıştır. [6] Onun bu eserine Mesnevi’nin özü olarak bakılır.
Gerçekten de Gülşeniler ile Mevleviler arasında sistem bakımından hayli benzerlikler vardır. Bu eser halen memleketimiz kütüphanelerinden Beyazıt “Umumi Kütüphanesi no: 3588, Ayasofya kütüphanesi no: 2080, Süleymaniye kütüphanesi Esat efendi no: 2908. Halet efendi no: 272, de kayıtlı bulunmaktadır.
Arapça Divan (Halil takma adıyla yazılmış, alaylı şiirler)
Türkçe Divan, Gülşeni Divanı : (24.000 ‘i aşkın beyitten oluşmaktadır, dil açısından önemlidir). [7]
Eserlerinin ikincisi Farsça bir Divan’dır, Fatih kütüphanesi no; 3866, millet kütüphanesi, farsça eserler bölümü no; 418, de kayıtlıdır.
Üçüncü eseri, Arapça bir divandır. Şathiyyat kabilinden şiirler ile dolu olup, Ömer bin el Farız’ın Taiye’sine yazdığı bir benzetmedir. Gülşenî hazretleri bu şiirlerde (Halil) mahlasını kullanmıştır.
Dördüncü eseri Türkçe bir divan olup, Üniversite kütüphanesi Türkçe yazmalar bölümü no: 980 milleti kütüphanesi manzum eserler bölümü no: 379.
Beşinci eseri, Razname’dir. Remel bahrinde, Türkçe, Tasavvufla ilgili, mesnevi tarzında yazılmış bir eserdir. Millet kütüphanesi, manzum eserler kısmı no: 932,
Altıncı eseri, «Kenz’ül Cevahir» adında bir eserdir. Üniversite kütüphanesi, farsça yazmalar kısmı no: 1233′te kayıtlıdır.
Şeyh İbrahim Gülşeni Hayatı ve Şeyhliği
İbrahim Gülşeni Mesnevi i Hafi ve Divanları
İLGİLİ LİNKLER
Gelibolulu Ali Mustafa Hayatı ve Eserleri
Gelibolulu Ali Divanları ve Diğer Eserleri
Gelibolulu Mustafa Ali Kunhul Ahbar
Gelibolulu Mustafa Ali ve Nusretname Adlı Eseri
Bosnalı Sabit Zafername Ve Diğer Eserleri
Zafernamei Hazreti Sultan Murad Han Rahimizade İbrahim Çavuş
Suzi Çelebi Hayatı Mihaloğlu Ali Bey Gazavatnamesi
Tâcü't-Tevârîh Hoca Sadettin Efendi
Zafernamei Hazreti Sultan Murad Han Rahimizade İbrahim Çavuş
KAYNAKÇA
[1] Mustafa Kara, Gülşeniye, İslam Ansklopedisi, C. 14, Shf., 256-258
[2] Adak, Abdurrahman (2006). Zai‘fî Gülşenî Hayatı, Eserleri, Edebî Şahsiyeti ve Divanının İncelenmesi. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
[3] Prof. Dr. Muhsin Macit, Osmanlı Kültür ve Sanatında İbrahim Gülşenî’nin İşlevi , Bilig,194, KIŞ 2012 / SAYI 60, shf, 193-213
[4] Prof. Dr. Muhsin Macit, Osmanlı Kültür ve Sanatında İbrahim Gülşenî’nin İşlevi , Bilig,194, KIŞ 2012 / SAYI 60, shf, 193-213
[5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/seyh-ibrahim-gulseni-hayati-ve-seyhligi/74943
[6] https://dergahigulseni.blogcu.com/piri-fani-ekberi-veli-ibrahim-gulseni-ra/12120445
[7] Akay, Mehmet (1996). İbrahim Gülşenî’nin Divanı: Metin-Dil Hususiyetleri. Doktora Tezi Konya: Selçuk Üniversit
