Karamanlı Gufrani Hayatı Ozanlığı

Aşık Gufrani 

( d. Karaman Başkışla köyü- 1864- Ö. Karaman  1926) Karamanlı halk ozanı

Âşık Gufrani  1864 yılında Karaman'a bağlı Başkışla köyünde dünyaya gelmiştir. Gufrani'nin asıl adı Durmuş Ali'dir. Babası Ferhat oğullarından Mehmet Ali Ağa, annesinin adını ise D.Ali GÜLCAN’ın tespitine göre  Fatma hanımdır. [1] Bir şirinin dörtlüğünde doğum yeri baba adı ve yaşadığı mahalle hakkında kendisi bilgi vermiştir.

Ferhat Mehemmedin oğluyum Ali 
Senden öğrenelim erkânı yolu 
Kaza dahilinde Koçakdedeli 
Başkışladan geldik kurulduk şimdi 

Asıl adı Durmuş Ali olan şair İlkokul tahsilini, köyündeki "Sübyan Mektebi'nde" yapmıştır. Daha sonra Karaman'a gelerek; bugünkü Kale İlkokulunun bulunduğu yerdeki Hacı İshak Medresesine devam eder. [2]Bir müddet bu medresede tahsil gördükten sonra, zoraki olarak gittiği medreseden ayrılır.[3] Onun medreseden ayrıldığına  dair bir başka rivayet ise medresede iken uyuya kalıp  bade içmiş olmasına bağlanmaktadır.  [4]

Şiir mektebimde hayalât oldu 
Gayb elinden bize hidayet oldu 
Her nutuk bu yüzden tulûat oldu 
Saz çalgı çalandan sır olduk şimdi 

Dizlerinde dile getirmeye çalıştığın olay da bade içme olayıdır. Şu halde Gufrani, bade içtiğini iddia eden ve badeli olduğuna inanılan badeli  halk şairlerimizden biri olmaktadır. ( bkz BADE İÇME RÜYADA AŞIK OLMA GELENEĞİ VE ÖZELLİKLERİ)   Âşık olmaya heves etmekte olduğu anlaşılan  ve saz çalmayı da öğrenmiş olan,  Durmuş Ali, Gufrani mahlasını da alarak  şiirler söylemeye başlar. 

Şairim ta on beş yaşımdan beri 
Tevellüdüm seksen pir olduk şimdi 

Dizelerinden de anlaşılacağı gibi şiire on beş yaşında iken ve bade içme hadisesi sonrasında başlamıştır. ( bkz Bade Nedir Divan ve Halk Şiirinde Bade İçmek)

Hayatında dört defa evlenmiş, köyü Başkışla'dan göçerek geldiği  Karaman merkez Koçakdede mahallesinde ömrünü geçirmiştir. Gufrani, I.Dünya Savaşı ve ulusal Kurtuluş Savaşı'nda  Milli mücadeleyi sazı ile sözü ile desteklemiş, kahraman ordumuz, İnönü ve Atatürk hakkında da övgü dolu şiirler yazmıştır.  Kurtuluş Savaşı sonrasında da Atatürk'ün  inkılâplarını  ömrünün sonuna kadar desteklemiştir.

Kendimizi sakınalım tuzaktan 
Avcılıkta ehl-i kâr olduk şimdi 

Dizelerinden de anlaşılacağı gibi ava ve avcılığa merak sardığı da söylenebilir. Gösterişten hoşlanmayan, sakin ve çekingen tabiatlı olan Gufrani'nin şiirleri bir defterde toparlanmış olsa bile günümüze erişmeden kaybolmuştur.

Mustafa Kemal Paşa; eşi Latife Hanımla 17 Mart 1924 Cumartesi günü Adana'ya giderlerken Karaman'a da uğradıklarında onu karşılmaya gelenler arasında Âşık Gufrani de yer almıştır. [5]

İbn-ül Emin M.Kemal, "Son Asır Türk Şairleri" adlı eserinde, Gufrani hakkında  "Nükte ile Hicvi birleştirmiş zeki bir edası vardır. Son zamanlarda yetişen saz şairlerimizden  " diyerek hakkında bilgi verdiği  Gufrani, 62 yaşında iken 1926 yılında vefat etmiştir. 

Gufrani, Konya ve Karaman yöresinin Konyalı Âşık Şem'i ve Silleli Âşık Sururî  ‘den sonra  yetişen  en ünlü saz şairidir.   Gufrani, devrinin diğer pek çok halk ozanı gibi medrese eğitimi görmüş, en azından bir müddet devam etmiş,  diğer halk ozanları gibi aruz veznine de vakıf olan bir halk ozanıdır.

Gayrının şiirine değiliz muhtaç 
Hamdüllilah hiç kalmayız lâilâç 

Niyazi ve Şemi var imiş birkaç 
Onlar gitmiş sözde var olduk şimdi

Dizeleri ile kendinden önceki Niyazi ve Şemi’den sonra yörenin en değerli şairi olduğu kanaatindedir.  Şiirlerinde zaman zaman aruz ölçüsünü de kullanmış, dini tasavvufi halk şiir türlerinde de  şiirler yazmış ( devriye gibi)  buna rağmen en başarılı şiirlerini hece ölçüsü ile yazmıştır.  Destan, nükteli şiirler, devriyeler, koşmalar  ve taşlamalar da  yazan Gufrani’nin kimi şiirlerin de hiciv de ağır basmıştır. Şiirlerinde  tasavvuf ve dini konulara  yönelmiş, olan şairin şiirlerinde sosyal hayat, milli mücadele,  salgın hastalıklar ve devlet adamlarına övgü  gibi konular da vardır. Hayatta iken şiirlerini yazmış olduğu defteri bastırmaya gayret etmiş  şiirlerini Konya’daki Meşrik-i İrfan Matbasında bastırmaya çalışmış, ancak bir kaç forması basılabilmiş, ölümünden sonra bu defteri  ve şiirlerinin büyük bir bölümü kaybolmuş, [6] bugüne ulaşanları da Saim Sakaoğlu ile D.Ali GÜLCAN tarafından toparlamıştır.

Saim Sakaoğlu'nun verdiği bilgilere göre  matbaada basılan şiirlerinden bir kaç forma üzerinde Namdar Rahmi bir makale hazırlamıştır.

Gufrani'yi edebiyat dünyasına Sadettin Nüzhet tanıtmıştır, daha sonra araştırmacı yazar D.Ali GÜLCAN "Karamanlı Halk Ozanlarından Gufrani ve Kenzi" adlı eserinde Gufrani'nin şiirlerini derlemiş, bir kitap haline getirmiştir. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi öğretim üyesi Prof Dr. Saim Sakaoğlu, Gufrani ile ilgili bir çalışma hazırlamıştır.

 Önemli Halk Ozanlarımız ( İlgilendiğiniz isme tıklayınız )

Kayıkçı Kul Mustafa ,  Katib , Erzurumlu Emrah ,  Erzurumlu Aşık Sümmani  ,  Divriğili Deli Derviş Feryadi ,  Aşık Yemini Derviş Muhammet ( Malatya- Arguvan) ,  Aşık Ferrahi ,  Kağızmanlı Hıfzı  ,  Musa Merdanoğlu  ,  Posoflu Aşık Müdami ,  Deliktaşlı Ruhsati , Âşık Zülali,  Âşık Şenlik,  Ercişli Emrah  ,  Âşık Ardanuçlu Efkari, Şarkışlalı Âşık  Şarkışlalı Talibi Çoşkun ,  Kaygusuz Abdal  ,  Kul Himmet Üstadım , Arapgirli Aşık Fehmi Gür

KAYNAKÇA

[1] https://www.turkuler.com/ozan/gufrani.asp

[2] Prof Dr. Saim Sakaoğlu, “Karamanlı İki Aşık Kenzi ve Gufrani” https://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/viewFile/124/119

[3] Prof Dr. Saim Sakaoğlu, “Karamanlı İki Aşık Kenzi ve Gufrani” https://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/viewFile/124/119

[4]  D.Ali GÜLCAN "Karamanlı Halk Ozanlarından Gufrani ve Kenzi"

[5] https://www.forumdas.com/konu/asik-gufrani-kimdir-asik-gufrani-hayati.87283/

[6] Prof Dr. Saim Sakaoğlu, “Karamanlı İki Aşık Kenzi ve Gufrani” https://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/viewFile/124/119