Koca Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi Eserleri

Koca Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi Eserleri

Koca Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi’nin  Tabakatü’l-Memalik fi-Derecatü’l-Mesalik  adlı eseri ile Selimnâme  adlı eseri tarih konuludur. Diğer eserleri ise genellikle emekli olduktan sonra yazdığı veya yeniden gözden geçirdiği dini ahlaki konulu eserleridir. Bu eserlerinin bir kısmı telif, bir kısmı da tercüme şeklindedir.

Kendinden sonraki Nişancı Mustafa ‘dan ayırmak için Koca Nişancı olarak adlandırılan  Nişancı Mustafa Çelebi’nin asıl ve tam adı  Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi’dir. ( d. 1490, ölüm 1567 )  Kastamonu Tosya’da doğmuş, Tabakatü’l-Memalik ve Selimname adlı tarih eserlerini yazmış,[1] Nişancılık  tarihçilik ve dini ahlaki, konularda yazılara yazan  önemli bir müellif olmuştur.  İyi bir eğitim almış birçok devlet kademesinde terfi ettikten sonra Reis’ül Kittaplık ve Nişancılık makamlarına kadar yükselmiş, Kanuni döneminde Nişancılık  görevinden emekli olmuş ve 1567 yılında ölmüştür.

Delâil-i Nübüvvet-i Muhammedî ve Şemail-i Fütüvvet-i Ahmedî (Peygamberler Tarihi)

İlk Nişancılığı zamanında Horasanlı Mu’inü’l-Miskin’in Peygamberler Târihi ile ilgili Me’aricü’n-Nübüvve adlı Farsça eserinin Türkçeye tercümesidir. (Bu eser, sonradan 17. asır âlimlerinden Altıparmak Mehmed Efendi tarafından da tercüme edilerek basılmış, Altıparmak Târihi adıyla tanınmıştır.

Enîsü’s-Selâtîn ve Celîsü’l-Havâkîn adı  ile de bilinen bu eser  54 bölümden meydana gelmektedir. Eser bir mukaddime, dört rükün ve bir hatime üzerindedir. Birinci kısım; Nur-ı Muhammedîve bunun bazı Peygamberlere intikali ile İsmail Peygamber'e ve Hz. Muhammed'e intikalini, ikinci kısım; Hz. Muhammed'in doğumundan bir peygamber olarak tebliğe memur olmasını, üçüncü kısım; vahi, hicret ve miracı, dördüncü kısım ise hicretten vefatlarına kadar olan olayları ve mucizeleri içermektedir (Uzunçarşılı, 1958, 412). [2]

Mevâhibü’l-Hallâk fî Merâtibi’l-Ahlâk.

Bu eser, İslâm ahlâkını anlatmaktadır. Celâlzâde eserini emekliliğinden sonra yazarak Sultan Süleyman'a ithaf etmiştir. Mevaibü'l- Hallak üç padişah yani Süleyman, Selim ve Murad tarafından incelendiği için sonraları Enisü's-Selâtin diye meşhur olmuştur.[3]

Cevahirü'l- Ahbar fi Hasaili'l- Ahyar (İyiliklerin Cevherleri İyilerin Huyları):

Arap yazar Ebu Hafs Saracüddin Ömer bin İbrahim el-Ensarî'nin Yusuf Peygamber kıssasınadair olan “zehrü'l- kimam fi kıssat-ı Yusuf aleyhisselatüvesselâm” adındaki on yedi meclis üzerine tertib edilen eserinin tercümesidir. Celâlzâde, Sebeb-i te'lif kısmında  “. Türkî dilde neşr ile Kıssa-i Yusuf meşhur olmadığı eclden ol kitab-ı celilü'ş-şân, Arabî'den Türkî dil ile terceme olınmağa cür'et olındı” (Baran, 2011, 14) [4]

Celâlzâde bu tercümeyi Kanuni Sultan Süleyman'ın oğlu Şehzade Selim nâmına tercüme etmiştir. Tercümenin son yaprağında ise Sultan Süleyman'ın mührü vardır. Tercümenin sonundaki tarih manzumesine bakılacak olursa tercüme 972/1565 senesinde tamamlanmıştır (Uzunçarşılı, 1958, 413-415). [5]

Hediyyetü'l-Müminîn (Müminlerin Armağanı):

Celâlzâde'nin risale şeklinde, bazı hikâyelerle, tevhidi, peygamber sevgisini, dört halifenin vasıflarını, güzel ahlakı, Allah'a içten bağlılığı ve en sonunda da Peygamberin torunları olan İmam Hasan ve Hüseyin haklarındaki hürmeti beyan ettiği kısmen mensur kısmen de manzum eseridir.[6]

Kanunnâme:

Celâlzâde'nin nişancılığı zamanında derlenen kanunları ihtiva etmektedir. Yaya, müsellem, yürük, voynuk kanunlarıyla çeltik kanunu ve tefrika edilmiş iki yüze yakın yeni veya değiştirilmiş kanunları içerir.

Bkz.

 Koca Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi’nin Dini Ahlaki Eserleri

 SELİMNAME Koca Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi

İlgi duyduğunuz esere ve linke tıkladığınızda ilgili sayfaya gideceksiniz.

1. Tevârîh-i Âl-i Osmân ( Behişti Târîhi ) Behişti Ahmet SinanÇelebi

2. Tevârîh-i Cem ü İskender itmez hâtırum hergiz

3. Tevârîh-i Mülûik-i Âl-i Osman’dan

4. Tevârîh-i Mülûk-i Âl-i Osman'dan : Osman bir ulu gazi kim ol,

5. Za'îm mir Mehmed Kâtib Câmi’u’t-Tevârîh

6. Kaşifi Gaza-Name-i Rum

7. Suzi Çelebi Hayatı Gazavatname-i Mihaloğlu Ali Bey

8. Suzi Çelebi ve Gazavatnamesi ( 16. yy )

9. Zaifi Gazavat-ı Sultan Murad İbni Muhammed Han

10. Bosnalı Sabit'in Zafernamesi Ve Diğer Eserleri

11. Zafername - i Hazreti Sultan Murad Han Rahimizade İbrahim Çavuş

12. Kalkandelenli Sücûdî ve Selimnâme'si

13. Keşfî Mehmed Çelebi Selimname

14. Kılıççızâde İshak Çelebi Selimnâme (İshaknâme)

15. Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi Tabakatü’l-Memalik, Selimname ve Diğer Eserleri

16. Sa’d b. Abdülmute’al ve Selimnamesi

17. SELİMNAME Koca Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi

18. Gazavâtnâme Çeşitleri ve Eserleri

19. Gazavâtname ve Türleri

KAYNAKÇA

[1] Gökbilgin, T. (2001). “Celâl-Zâde”. İslâm Ansiklopedisi. Cilt III. Eskişehir: Milli Eğitim Basımevi.

[2] Coşkun KUMRU, Koca Nişancı Celâlzâde Mustafa Çelebi ve Eserlerine Toplu Bir Bakış, https://proje.akdeniz.edu.tr/mcri/mjh/4-1/MJH-1

[3] Coşkun KUMRU, Koca Nişancı Celâlzâde Mustafa Çelebi ve Eserlerine Toplu Bir Bakış, https://proje.akdeniz.edu.tr/mcri/mjh/4-1/MJH-1

[4] Baran, B. (2011). Celal-Zade Koca Nişancı Mustafa Çelebi, Cevahirü'l- Ahbar fi Hasaili’l- Ahyar. Yayımlanmamış

Doktora Tezi. Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.

[5] Coşkun KUMRU, Koca Nişancı Celâlzâde Mustafa Çelebi ve Eserlerine Toplu Bir Bakış, https://proje.akdeniz.edu.tr/mcri/mjh/4-1/MJH-1

[6] Coşkun KUMRU, Koca Nişancı Celâlzâde Mustafa Çelebi ve Eserlerine Toplu Bir Bakış, https://proje.akdeniz.edu.tr/mcri/mjh/4-1/MJH-1