Selimname Koca Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi

SELİMNAME

Selimaname,  Koca Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi Tabakatü’l-Memalik  adlı eserinden sonra yazmış olduğu ikinci tarih kitabıdır. [1]

Celâlzâde Mustafa bu eserini 964/1557 senesinde nişancılıktan çekildikten sonra yetmiş yaşlarında yazmıştır. Selimname, Yavuz Sultan Selim' 'in şehzadeliğini, Trabzon Valiliği’nden itibaren vefatına kadar olan gelişmeleri ve kazandığı başarıları içerir. Kendisi yazdıklarının büyük çoğunluğunu birinci el bir kaynak sayılan Veziriazam Pirî Mehmed Paşa'dan işitmiştir. Yirmi üç fasl'a ayrılmış olan eserin girişinde Celâlzâde kendi hayatından bahsetmektedir (Celâlzâde Mustafa Çelebi, 1990, 250).

Celâlzâde Mustafa, 922 de (1516) Vezir Pîrî Mehmed Paşa ile nişancı Seydi Bey’in himayesiyle Dîvân-ı Hümâyun kâtipliğine tayin edilerek devlet hizmetine girmişti.  Yavuz Sultan Selim’in  gözde kâtiplerinden bir olmuş  Yavuz Sultan Selim’in vezirlerden gizli tutmak istediği işlere ait yazıları kaleme almıştı. Mustafa Çelebi, padişahın bizzat yazdırdığı fermanlarda usule aykırı gördüğü ifadelerin düzeltilmesini arz etmekten çekinmezdi. [2] Tüm bu ilişkileri nedeni ile  Yavuz Sultan Selim ’in en yakınlarında bulunan biri olmuş seferlerine de  katılmış Yavuz Selim Devri’ni oldukça yakından izlemişti.

Celalzade’nin bu eseri  bu bakımdan dikkat çekici olmaktadır. Eserde kullandığı üslup ise ağırdır. Yer yer tamamen Arapça veya Farsça yazılmış mektup ve şiirler de bulunmaktadır.

Hacim bakımından diğer Selimnâmelere kıyasla  daha geniş bir eserdir. Nişancı, Kemalpaşazâde' den kaynak ve stil yönünden istifade etmiştir. Diğer taraftan verilen malumat ve yararlanılan kaynaklar bakımından, yazarın kullandıkları ile Feridun Bey'in Münşeatü's-Selâtin’de kullandıkları birbiriyle benzerlik teşkil etmektedir. Bu da onun devlet dairesinde bulunmasından ötürü, devletin arşivini bir kaynak olarak kullandığı iddialarının doğru olduğunu ispatlar niteliktedir (Uğur, 1984, 407-408)

Eser,  Yavuz Sultan Selim ’in şehzadeliği, kardeşleriyle olan taht mücadelesi ve saltanat dönemi olaylarını  dile getirmektedir.  Müellif bu eserinin sebeb –i telif bölümünde bu kitabını : “ Yavuz Sultan Selim​ hakkında yazılmış kitapların olayların iç yüzünden habersiz kişiler tarafından yazıldığını bu eserlerin,  yanlış rivayetler ve uydurma duyumlara dayanılarak yazıldığını, kendisinin ise devlet idaresindeki mevkiinden dolayı gerçekleri bildiğini  ve bu gerçeklere uygun olarak yazdığını belirtir.  Tam bir Selim taraftarı olan Celâlzâde’nin, bu eserini  özellikle Selim’in babasına karşı ayaklanmış olduğu görüşünü yalanlamak için yazmış olduğu ortaya çıkmaktadır.

Eserin Yavuz Sultan Selim’in  askerî seferlerini menzil menzil anlatan rûznâme niteliğindeki bazı bölümlerinde  oldukça net  ve özlü bilgiler de verilmiştir.  Yazarın Yavuz Sultan Selim’e hayran olduğu bu eserinden rahatça anlaşılır. Sultan Selimin, padişahlığını ve zaferlerini doğuştan takdir edilmiş bir hadise olarak göstermiş,  “ Şehzade Ahmed ve onun tarafını tutan vezirleri Allah’ın iradesini anlamamakla, sefahate düşkünlük ve sorumsuzlukla suçlamıştır.” [3]

Selimname de Tabakatü’l-Memalik  gibi süslü bir dille yazılmıştır. Bu eserinde de manzum bölümler vardır. Önsözünde belirttiklerinin aksine olaylara objektif olarak bakamadığı da söylenebilir.

Sultan Selim’in cülûsuna kadarki kısmının tenkitli metni ve İngilizce çevirisi Oxford Üniversitesi’nde doktora tezi olarak hazırlanmıştır. [4]Bütün metni ise aslî diliyle transkripsiyonla ve ayrıca günümüz Türkçesine daha yakın bir dile aktarılmış olarak Kültür Bakanlığı yayınları arasında çıkmıştır (Ankara 1990) [5]

Bkz.

 Koca Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi’nin Dini Ahlaki Eserleri

 SELİMNAME Koca Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi

İlgi duyduğunuz esere ve linke tıkladığınızda ilgili sayfaya gideceksiniz.

1.      Tevârîh-i Âl-i Osmân ( Behişti Târîhi ) Behişti Ahmet SinanÇelebi

2.      Tevârîh-i Cem ü İskender itmez hâtırum hergiz

3.      Tevârîh-i Mülûik-i Âl-i Osman’dan

4.      Tevârîh-i Mülûk-i Âl-i Osman'dan : Osman bir ulu gazi kim ol,

5.      Za'îm mir Mehmed Kâtib Câmi’u’t-Tevârîh

6.      Kaşifi Gaza-Name-i Rum

7.      Suzi Çelebi Hayatı Gazavatname-i Mihaloğlu Ali Bey

8.      Suzi Çelebi ve Gazavatnamesi ( 16. yy )

9.      Zaifi Gazavat-ı Sultan Murad İbni Muhammed Han

10.  Bosnalı Sabit'in Zafernamesi Ve Diğer Eserleri

11.  Zafername - i Hazreti Sultan Murad Han Rahimizade İbrahim Çavuş

12.  Kalkandelenli Sücûdî ve Selimnâme'si

13.  Keşfî Mehmed Çelebi Selimname

14.  Kılıççızâde İshak Çelebi Selimnâme (İshaknâme)

15.  Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi Tabakatü’l-Memalik, Selimname ve Diğer Eserleri

16.  Sa’d b. Abdülmute’al ve Selimnamesi

17.  SELİMNAME Koca Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi

18.  Gazavâtnâme Çeşitleri ve Eserleri

19.  Gazavâtname ve Türleri

KAYNAKÇA

·         [1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/koca-nisanci-celalzade-mustafa-celebi-eserleri/76868

·         [2] Gökbilgin, T. (2001). “Celâl-Zâde”. İslâm Ansiklopedisi. Cilt III. Eskişehir: Milli Eğitim Basımevi.

·         [3] Gökbilgin, T. (2001). “Celâl-Zâde”. İslâm Ansiklopedisi. Cilt III. Eskişehir: Milli Eğitim Basımevi.

·         [4]  Celia J. Kerslake, A Critical Edition and Translation of the Introductory Sections and the first Thirteen Chapters of the Selimnâme of Celâlzâde Mustafa Çelebi (doktora tezi, 1975), Oxford University; a.mlf., “The Selımname of Celal-zade Mustafa Çelebi as a Historical Source”, Turcica, IX/2-X, Paris 1978, s. 39-5

·         [5] Selimnâme (nşr. Ahmet Uğur – Mustafa Çuhadar), Ankara 1990