Nahifi Divanı
14.03.2015
Nahifi Divanı
Tasavvuf yolunda da bir hayli ilerlemiş olan Nahifî’nin şiirleri âşıkane olarak vasıflandırılır. Nahifi, Mevlana ’nın Mesnevisini nazmen Türkçe‘ye çevirmesinden sonra tanınmıştır. Nahifi'nin şiirlerinde sade bir dil, çok rahat söyleyiş, ince buluş ve hayaller vardır. Gazel, kaside ve rubailerden meydana gelen âşıkane gazelleri ile dikkati çeken “Divan”ındaki şiirleriyle üstün bir şair olarak görülmüş, tezkireciler de onun şairlik yönünü takdir etmişlerdir. Özgün buluşları, ince hayalleri zoru kolaya getiren söyleyiş ustalığı, nükteli ve zarif ifadeleri ile Nedim ve Şeyh Galip ile kıyaslanacak değerde bir şair olarak görülmüştür.[1]
Divan şiirinin her dalında eser vermiş üretken bir şairdir. Eserlerinde hem dini tasavvufi hem de din dışı konuları işlemiştir. Mevlana 'nin Mesnevi'si 15 yıl çalışarak Türkçeye manzum olarak çevirmiş ilk kişidir. Nahifi bu eseriyle kendini tanıtmıştır. Manzum Mesnevi Tercümesi 1851'de Mısır'da basılmıştır. Dini meseleler ve hazreti Muhammed'le ilgili konularda da çok sayıda eser vermiştir. Birisi Hz. Peygamber’e yazdığı naatlar, gazeller ve rubailerden meydana gelen, diğeri gazellerden oluşan iki divanı vardır. Âşıkane gazellerinden ince hayalli, güzel ve sade dilli bir şair olduğu anlaşılıyor. Çok eser veren şairlerdendir.
Süleyman Nahifi, Hz.Muhammed'e büyük bir sevgiyle, imanla bağlıdır. Safliyı (ö.l138/1725) ve Salim (1099-115611688-1734) gibi çağdaşı olan tezkire yazarları da onun edebi kişiliğinin bu yönünü belirtmişlerdir. Hz.Peygamber için ayrıca çok miktarda övgü şiiri yazmıştır. Onun bu yöndeki çalışmaları, biraz da ince yapılı biri olması Nahifi’nin hakkında değişik rivayetlerin oluşmasına da vesile olmuştur. Kimi kaynaklara göre “Kırk sene oruç tutmuş, devamlı oruç tutup çok riyâzet çektiği için zayıf kalmış veya yüksek dereceler vadisindeki kemâl-i aczinden dolayı, incecik biri olduğu için Nahîfî mahlasını kullanmıştır.” [2]
Peygamberimizin doğumu, miracı, hicreti ve hilyesiyle ilgili mesneviler meydana getirmiştir. Bu bakımdan, HZ.Muhammed'in saydığımız hayat safhalarıyla ilgili dört mesnevisi elimizde bulunan ve yine onun gazaları konusunda Şeh-name vezninde Farsça bir eser meydana getirdiği bildirilen Nahifi'nin adını da hamse sahibi şairlerimiz arasında saymak mümkündür. [3]
Nahîfî’nin diğer eserleriyle bir arada külliyat halinde bulunan divanın bazı nüshaları da onun dinî ve din dışı şiirlerinin ayrı ayrı derlenmesiyle oluşturulmuştur. Eserde yer alan çeşitli nazım biçimleri ile yazılmış olan şiirleri ile divanı dışında olup da diğer eserlerinden de derlenenler dâhil olmak üzere 6980 beyittir. [4]
Nahifi’nin divanındaki şiirlerin çoğunu na‘tlar oluşturur. Divanda şairin Arapça ve Farsça kaside ve gazelleri de yer almaktadır. Eser üzerinde A. İrfan Aypay bir doktora tezi hazırlamıştır (bk. bibl.)[5][6]
Nahifi en çok gazelleri ile meşhur bir şairdir. Gazellerinde Baki ve Fuzuli, kasidelerinde Nefi tesiri vardır. 40 gazeli dini, 20 gazeli Nabi ekolünde ve Hikemi diğerleri ise din dışı, aşk ve şarap konuludur.[7] Nabi, Cevri, Bosnalı Sabit , Naili ve Baki ‘ye nazireler yazmıştır. Şiirlerinde Sebk-i Hind ’nin izleri de görülür.
Nahifi, diğer eserlerinde olduğu gibi, mevlidinde de ilim ve sanatı birleştirmiş bir şair dir.( Adem Ceyhan, a.g.y)
Nahifi Yusuf ile Züleyha Mesnevisi
ŞİİRLERİNDEN SEÇMELER
GAZEL
sensiz cihânda âşıka işret revâ mıdır
sensiz safâ-yı ehl-i muhabbet revâ mıdır
ölsün mü neylesin olan âşüfte hüsnüne
kurbanın olduğum seni sevmek hatâ mıdır
nîm-nigâh-ı çeşminle zerd oldu rûyumuz
uşşâka sevdiğim nazarın kîmyâ mıdır
pîş ü pesinde şevk ile rû-mâl olup gider
sâyen de sana bencileyin mübtelâ mıdır
gözden nihân olup bu kadar nâz ü işveden
maksûdun ey perî bize cevr ü cefâ mıdır
sahn- çemende nağme-keş-i aşk olan aceb
bülbül müdür nahifî-i şîrîn-edâ mıdır
,,,,,,,,,,
Bu gülşende hezâr-ı bî-nevâyım yâ Resûlallah!
Velî âsurde-i cefâyım yâ Resûlallah!
No’la olsun reva cûyende-i dâru-yı ihsânın,
Esîr-i derd-i aşkım mübtelâyım yâ Resûlallah!
Beni gencine-i fazl-ı Hudâdan behreyâb eyle,
Der-i lütfunda muhtâc-ı atayım yâ Resûlallah!
Kerem kıl lütf-u ihsânınla dilşâd eyle ben zarı
Nahifiyim kapında bir gedâyım yâ Resûlallah!
BÜLBÜL REDİFLİ GAZEL
Seherde başlayıp âh ü figân ey bülbül
Seninle ağlayalım yana yana ey bülbül
O gül-izâr elemi bende gül gamı sende
Yeter figân ü enîne behâne ey bülbül
Gül ile hâr nedîm oldu yâr ile bülbül
Budur hikâyet-i devr-i zemâne ey bülbül
Yakar cigerleri eyler harâb sîneleri
Bu sûz-i nâle bu hûnîn terâne ey bülbül
Dem-i seherde Nahifî’den oldu tuhfe sana
Bedîhî bir gazel-i şâirâne ey bülbül
· Cevher-i cânsın letâfet maden olmuştur sana
· Fazi1et-i Savm’dan ( Oruç ve Ramazan )
· Göz gördü gönül sevdi seni ey yüzü mâhım
· Sensiz cihânda âşıka işret revâ mıdır
· Bu gülşende hezâr-ı bî-nevâyım yâ Resûlallah!
· Seherde başlayıp âh ü figân ey bülbül
· YUSUF U ZÜLEYHA MESNEVİSİ’inden
KAYNAKÇA
[1] ŞAHAMETTİN KUZUCULAR, https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/nahifi-hayati-edebi-yonu/74925
[2] Sefînet-ül-evliyâ cild-5, sh. 144
[3] Adem Ceyhan: agy.shf.98-101
[4] Mustafa Uzun [NAHÎFÎ] TDV. İA. cilt: 32; sayfa: 298
[5] Mustafa Uzun [NAHÎFÎ] TDV. İA. cilt: 32; sayfa: 298
[6] A. İrfan Aypay, Nahifi Süleyman Efendi: Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği ve Divanının
Tenkitli Metni (doktora tezi, 1992), SÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, I, 1-33;
[7] Türk Dünyası Ortak Edebiyatı,Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, C.VI. Ankara, 2005,shf, 495-49
Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın