Gülmece Farce Fars Nedir
Gülmece Farce Fars Nedir
Gülmece sözcüğü ise Fransızcadan dilimize girmiş olan Fars kelimesine karşılık gelecek şekilde üretilmiş bir sözcüktür. Gülmek anlamına gelen “ gül - “ fiil köküne, fiillerden isim yapan – mece- maca, yapım eki ilavesi ile üretilmiştir. ( Bul- maca, bildir- mece, köşe kap- maca)
Gülmece kelimesinin anlamı ise sözlüklerde şu şekilde tarif edilir:” Eğlendirme, güldürme ve bir kimsenin davranışına incitmeden takılma amacını güden ince alay, mizah, humor. 2. ed. Gerçeğin güldürücü yanlarını ortaya koyan edebiyat türü, mizah, ironi.”
Gülmece sözcüğünün Osmanlıcadaki karşılığı veya anlamı mizahtır. Edebiyatta şaka yolu ile söylenen halk deyişlerine de gülmece denir. [1]
Kelimenin Fransızcadaki tam karşılığı ise “humour” kelimesidir. Fakat “gülmece”, mizah kelimesini bir edebiyat terimi olarak düşündüğümüzde kelimenin Fransızcadaki karşılığı “ Farce” kelimesidir. Bu kelime kısa güldürü şeklindeki tiyatro oyunlarının terimi olarak dilimizde “ Fars” şeklinde kullanılmaktadır.
Fransızca kökenli Farce – Fars kelimesi edebiyatta bir terim olarak “Sanat değeri olmayan kaba saba komedi” , dolma, doldurma anlamındadır. Fars, tiyatro da bir terim olarak kaba güldürü niteliğindeki bir komedi türüdür. İlk önceleri dramların ve tragedyaların sahne aralarına eklenen halk tipi diyaloglarla oynanan dini oyunlar iken [2] daha sonra sadece bu amaçla oynanan müstakil oyunlar haline de gelmiştir. ( bkz Fars Nedir Komedi Türü )
Fars türü oyunlar sadece güldürmeyi amaçlayan, bu bakımdan estetik ve sanatsal kaygıları da göz ardı eden az sayıda kişilerle oynanan komedilerdir. Yer yer şarkı, müzik ve dans ile de süslenebilir. Nitekim geleneksel tiyatrolarımızda da bu unsurlara rastlanır. “Batı edebiyatındaki fars tip oyunlar bizdeki tuluat tiyatrolarının bir benzeri olduğu için tuluat tiyatromuza bir hayli benzeyen özellikler taşırlar. Fars'ın içeriği gündelik hayattaki salak, kılıksız, acayip kişilerin yol açtıkları gülünç durumlara dayanır. Fakat Farsların güldürürken düşündürme amacı yoktur ve tek amacı ne şekilde olursa olsun izleyiciyi güldürmektir. Bu nedenle tiplemelerde, kılık kıyafetlerde, olaylarda rastlantılarda vb aşırıya kaçılmaktan hatta saçmalıklara başvurmaktan da çekinilmez. “ [3] Farsların Batı edebiyatındaki bu yönlerine benzer nitelikleri geleneksel tiyatro türlerimiz olan Köy seyirlik oyunları, Karagöz, Meddah, Kukla tiyatrolarımızda da görmek mümkündür.( bkz Komedya Komedi Tarihçesi Özellikleri Türleri )
Şu halde fars olarak da adlandırılabilecek, kısa mizah konulu oyunlara gülmece denmektedir. Mizah, hayatın güldürücü yönünü ortaya çıkaran, güldürürken düşündüren bir sanat uygulamasıdır. İnsanı gülmeye sevk eden resim, karikatür, oyun, fıkra, konuşma ve yazı mizah olarak değerlendirilebilir. Bu nedenlerle gülmece kelimesi güldürücü fıkralar, yazılar, hikâyeler ve karikatürler için de kullanılan yaygın bir tabir haline gelmiştir.
19 yy. kadar geleneksel halk tiyatrolarımızın tamamı gülmece amaçlıdır. Köy seyirlik oyunları, Karagöz, Meddah, Kukla tiyatrolarındaki genel maksat salt olarak güldürüdür. Bu bakımdan geleneksel tiyatrolarımız gülmece açısından köklü ve zengin bir kökene sahiptir. ( bkz Fasıl Nedir Edebiyatta ve Halk Tiyatrolarımızda Fasıl)
İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ VE LİNKLERİ,
Müzikli Tiyatro : Opera Operet Bale Revü Skeç
Tiyatro Nedir Eseri Oyunu ve Unsurları
Servet-i Fünun Döneminde Tiyatro
Tragedya Trajedi Nedir ve Özellikleri
Tiyatronun Tarihi Tragedyalardan Dramlara Kadar
Dram Nedir Tarihçe Özellikleri Temsilcileri
KAYNAKÇA
[1] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda Terimler, Elips. Yayınlarım, Ankara, 2006, s. 138
[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/fars-nedir-komedi-turu/100536
[3]https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/fars-nedir-komedi-turu/100536
