Hattatlık Sanatı ve Şiirlerde Hattat
HATTAT NEDİR HATTATLIK SANATI ŞİİRLERDE HATTAT
Hattat, güzel yazı üstadı. Kelime anlamı olarak: “ Arapçada güzel yazı yazan anlamına gelen, eğri kesilmiş kalem”, yazı yazan, hat sanatı ile uğraşan sanatçı. Hat, “kaliğrafı sanatı ile uğraşan kimse.
Hattatlık İslam uygarlığının mimari, süsleme, tezhip sanatlarında vb ilerlemesi ile önem kazanmış, cami medrese, şifahane, saray, mezar taşı, kitabe, gibi eserlere güzel yazılar yazma, kuran ayet ve dini eserleri el yazısı ile yazma çoğaltma ve süsleme ihtiyaçlarına paralel olarak çok değer kazanmıştır. Emeviler devrinde önem başlayan hattatlık, Abbasiler devrindeYakut el Mutasımi ile hattatlık ve hat ekolleri ortaya çıkarmış; İran, Memluk, Osmanlı uygarlıklarında ayrı yarı hattatlık ekolleri meydana gelmiştir.
Hattatlık Imurat zamanından itibaren Osmanlılarda da önemli bir meslek haline dönüşmüş, Osmanlılarda Hattat Şeyh Hamdullah ve Hattatlık Ekolü ile Ahmed Şemseddin Karahisârî Hat Sanatı ve Ekolü başlıca ekoller olarak karşımıza çıkmıştır.
Osmanlı hattatlarının ellerini ve parmaklarını güçlendirmek için okçuluk işinde de usta oldukları bilinen bir gerçektir. Bu nedenle Osmanlı devrinin en meşhur hattatları aynı zamanda en meşhur okçularıdır. Şeyh Hamdullah, Minyatürcü Matrakçı Nasuh , Abdürrahim Karahisarigibi meşhur hattatlar aynı zamanda yaşadıkları devirlerin, hatta Osmanlı tarihinin en meşhur okçuları ve silahşorları olmuşlardır.
İslam ve Osmanlı medeniyetlerinde hattatlık sanatı sayesinde çok sayıda yazı stili geliştirilmiş, celi, rika, sülüs, talik, küfi, divani nesih gibi yazı stilleri de meydana gelmiş, kâğıda, deriye, , duvara, yazmaya, tahtaya, mermere taşa oymaya, metal eşyalara kazımaya uygun yazı stilleri geliştirilmiştir. Din dışı kitaplar, dini eserler, kuran, kitabe, ferman, berat, cami, çeşme, mezar taşları, minber, eyvan vb ye uygun hattatlık türleri de oluşmuş, hattatlıkla ilgiliTezhip , nakkaşl ve münakkaşlık vb o devrilerin en gözde sanatları olarak görülmüşlerdir.
Hat sanatı ile yakın ilişkiler içinde olan hatta bir kısmı zaten aynı zamanda hattat olan divan şairlerinin eserlerinde hattatlık ve hat sanatının yer almaması düşünülemez. Divan edebiyatında ve kamuoyunda hattatlar yazdıkları yazının yazım şekline odaklanmaktan yazdıklarının ne anlama geldiğine dikkat etmeyen kişiler olarak anılmışlardır. Divan şairleri sevgilin, ağzını, kaşlarını kirpiklerini, yüzündeki çizgileri, ince tüyleri vb çeşitli, harflere, güzel hat ile yazılmış, çeşitli manalara benzeterek hat sanatından ve hattatlardan söz etmişler, meşhur hattatlardan da bu nedenle söz ederek sevgilinin uzuvlarında beliren hatlar kıyas ederek, sevgilinin uzuvlarında beliren hatları onlara üstün tutmuşlardır.
Niğarin ruhlarından ilm-i narencatı ahz ettik
Rüsumu hatt-ı Yakut’u leb-i cananeden gördük Hedai
Narenciye ve turunç resmini yapma, yazma ve rengini ve sihrine verme ilmini sevgilinin yanaklarına bakarak öğrendik. Hattat Yakut’un yazma, süsleme ve resmetme ilmini ise sevgilinin dudağından gördük.
Hüsn-i hat ile yazılmazdı o şuha name
Bilse manasın eğer yazdığı lafzın hattat. Sünbülzade Vehbi
Gâh bir harf sukûtuyla kılar nâdiri nâr
Gâh bir nokta kusuruyla gözü kûr eyler Fuzuli
Şimdi çoktur ketebe sahibi cahil hattat
Lâkin esrâr-ı hurufâ kanı vâsıl hattat Süruri
Şimdi levhalara ketebe - adını veya mahlasını- yazan hattat çoktur. Harfleri güzel yazma sırrına vakıftırlar ama yazdıklarının manasını bilmeyen cahillerdir.
Ey kitâbet zahmetinden bî-haber nâkıs-hıred
Bilmiş ol mahz-ı meşakkatdür kalemle hüsn-i hat Cevri İbrahim Çelebi
HAT TEZHİP VE MÜZEHHİB İLE İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ
Abdulbaki Arif Efendi Şair Hattat Kazasker
Süleyman Arif Efendi Hayatı Şair Hattat
Meşhur Hattatlarımız ve Ekolleri
Hattat Şeyh Hamdullah Kimdir ve Hattatlık Ekolü
Abdullah Zühdî Efendi Kimdir ve Hattatlık Sanatı
Meşk Nedir Hattatlık ve Müzikte Meşk
Tezhip Nedir ve Türk Tezhip Sanatının Tarihçesi
Tezhip SanatıTerimleri: Serap Çağrıcı
