Hadidi Tevarihi Ali Osman

Hadîdî Tevarih-i  âl-i Osman

II. Bayezi,  Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman’ın ilk yıllarında yaşamıştır. Eseri 6646 beyitten oluşan manzum bir “Tevârîh-i Âl-i ‘Osmân”dır. [1]

Hadidi kendi hayatı hakkında eserinde bazı bilgiler vermiş ayrıca tezkire yazarları ve çağdaşları da onun hayatı hakkında bazı bilgiler  aktarmışlardır. Kendisi Fereciklidir. [2]Ataları Gelibolu’ya geçerek Çimbi, ve Ferecik’i alan Rumeli fatihleri arasındadır. Şuara tezkirecileri de onun Ferecikli olduğunu yazar. Fercik Selanik yakınlarında ve bugünkü Yunanistan sınırları içindedir. Babasının  veya kendisinin demirci olmasından dolayı Hadidi mahlasını kullanmıştır.

Günümüze ulaşan tek eseri ise  manzum olarak yazdığı Tevarih –i Ali Osmandır.  Topkapı sarayındaki bir mecmuada bazı kısa şiirleri de mevcuttur. [3] Edirneli Nazmi’nin bildirdiğine göre Hadidi 207 şiir yazmıştır. II. Bayezıd’ın devrindeki şairlerin  listesini sunan bir İn’am defterinde Hadidi  devrin şairleri arasında gösterilmiştir. [4]

Eserde Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan 1523’e kadar gelen olaylar anlatılır. Eser üzerine 1986’da Necdet Öztürk tarafından İstanbul’da bir doktora tezi hazırlanmış, daha sonra bu tez 1992 yılında Marmara Üniversitesi Yayınları tarafından basılmıştır. [5]

Eserin bilinen yedi nüshası vardır. Necdet Öztürk, Hadidid’nin Tevarih-i Ali Osman adlı eserini hazırlarken bu yedi nüshayı da incelemiş, metinlerin mukayesesini yapmış, yazma nüshalarındaki bilgileri karşılaştırarak  Hadidi’nin eserini günümüz Türkçesine  çevirerek yayınlamıştır. Necdet Öztürk’ün yazımda esas aldığı nüsha ise Tercüman Gazetesi kütüphanesinde bulunan yazma nüsha olmuş, Necdet  ÖZTÜRK bu nüshayı esas alarak eserini hazırlamıştır. Tercüman Gazetesindeki eksik olan baş kısmını ise Veliyüddin Efendi nüshasından tamamlamıştır. [6]

Hadidid eserinde kaynak olarakÂşıkpaşazade ‘nin isminden söz etmiş diğer kaynaklarından bahsetmemiş, ancak meçhul kaynaklara da atıfta bulunmuştur. Hadidi’ hakkında Hoca Sadettin Efendi ‘nin küçümser sözler kullanması Hadidi ve eseri hakkında çalışmalar yapılmasına engel teşkil etmiştir. Buna rağmen eser. Osmanlıların Gelibolu’ya geçişleri ile ilgili olarak özgün bilgiler vermektedir.

Eser, II. Bayezi,  Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman’ın’nin ilk yıllarını yaşayan ve şahidi olduğu olayları birinci elden aktaran Hadidi’nin o devirler hakkında verdiği bilgiler de birinci elden aktarılmış değerli bilgilerdir.

TEVARİH İ AL- İ OSMAN

Eser geleneksel   tarih yazma geleneğine uygun olarak tevhid, münacat ve naat ile başlar. Sebebi i telif bölümünden sonra Kanuni’ye medihiye ile devam eder. Ama anlaşıldığı kadarı ile eserini Kanuni’ye takdim etme fırsatını bulamamıştır. [7]

Eser Osmanlıların kurucusu sayılan Süleyman Şah ile başlamakta, Pargalı İbrahim Paşa’nın sedarete geldiği yıla kadarki Osmanlı tarihini manzum olarak anlatmaktadır.

Bayezıd Devrini hem duyumlarından hem de Aşıkpaşazade’nin eserinden almış Yavuz ve Kanuni devrine daiar bilgileri ise duydukları şahit oldukları veya şifahen aldığı bilgilerden toparlayarak yazmıştır. İsimlerini zikretmese de kendisinden önce yazılmış tarihçilerin  eserlerinin pek çoğundan faydalandığı  Necdet Öztürk tarafından tespit edilmiştir.  Kaynaklardaki bilgileri olduğu gibi nakletmemiş olma ihtimali zayıf olan alıntılar üzerinde mukayeseler yapmayı tercih etmiştir.

Sitemizdeki BazıTevarihler Gazanameler Gazavatnameler Zafername Selimnameler 

Âşıkpaşazade Hayatı ve Tevarih-i Ali Osman

Tacü't Tevarih Hoca Sadettin Efendi

Şükrullah Behçetü't-tevarih

Oruç Bey Tarihi Tevarih'i Ali Osman

Hadidi Tevarihi Ali Osman

İlk Osmanlı Tarih Eserleri Yahşi Fakih Ahmedi Saray Takvimleri Anonim Tevarih-i Ali Osmanlar

Lütfi Paşa Tevarih i Al'i Osman Asafname

Ruhi Tarihi Tevarihi Ali Osman

Kemalpaşazade İbn-i Kemal Tevarih- i Al'i Osman

Za'im Mir Mehmed Katib Camiü't Tevarih

Tevarihi Ali Osman Behişti Tarihi Behişti Ahmet Sinan Çelebi

Tacü't Tevarih Hoca Sadettin Osman Gazi Gördüğü Rüya

Ramazanzade Nişancı Mehmed Paşa Tevarihi Ali Osman

Seyyid Lokman Aşuri ZÜBDET ÜT TEVARİH

Rüstem Paşa Tevarih-i Al-i Osman

Dâstân ve Tevârîh-i Mülûk-i Âl-i Osman'dan

Dâstân ve Tevârîh-i Mülûk-i Âl-i Osman- Bu tevârîhi çün eyledüm

Tursun Bey Tarihi i Ebu'l Feth Sultan Mehmet Han

KAYNAKÇA

[1] Dr. Hasan Almaz, Behcetü't Tevârîh (inceleme), Sf. 24,27, 1. Baskı, Kasım 2010, İstanbul, Semerkand Basın Yayın Dağıtım

[2] Necdet Öztürk, Hadidi Tevarih-i Ali Osman( 1299-1523) Marmara Üniversitesi Yayınları, Edeb Fak. Basımevi, 1991 shf. 11-35

[3] Necdet Öztürk, Hadidi Tevarih-i Ali Osman( 1299-1523) Marmara Üniversitesi Yayınları, Edeb Fak. Basımevi, 1991 shf. 11-35

[4] Necdet Öztürk, Hadidi Tevarih-i Ali Osman( 1299-1523) Marmara Üniversitesi Yayınları, Edeb Fak. Basımevi, 1991 shf. 11-35

[5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/osmanli-tarihcileri-eserleri-14-ve-15-asir/76471

[6] Necdet Öztürk, Hadidi Tevarih-i Ali Osman( 1299-1523) Marmara Üniversitesi Yayınları, Edeb Fak. Basımevi, 1991 shf. 11-35

[7] Necdet Öztürk, Hadidi Tevarih-i Ali Osman( 1299-1523) Marmara Üniversitesi Yayınları, Edeb Fak. Basımevi, 1991 shf. 11-35