İlhan Tarus Hayatı ve Romancılığı

 

27 Ocak 1907- 8 Ocak 1967) Türk savcı, yargıç ve hikâye, oyun, roman yazarıdır. Çağdaş Türk edebiyatı yazarı olan Tarus, tiyatro oyunları, öykü ve romanlar yazmıştır. lhan Tarus, II. Dünya Savaşı yazarları arasında yer alan toplumcu görüşlere sahip, öykü ve romanlarında hukuk alanındaki gözlemlerini kullanan, kenar semtlerde yaşayan gecekondu insanları ile yoksul ve suça karışan insanların dramlarını dile getiren bir yazardır.Memur aristokrasisini, bürokrat yönetimi eleştirmiş eserlerinde hâkim ve savcı olmaktan kaynaklanan birikimlerini gözlemci ve gerçekçi bir yaklaşımla kullanmıştır.

Bulgaristan'ın Razgrad şehrinden göç ederek Tekirdağ’a yerleşen bir aileden gelmektedir.  Yazar 27 Ocak 1907 tarihinde Tekirdağ’da dünyaya gelmiştir. Yazarı babası reji görevlisi mesleğinde çalışan bu yüzden sık sık yer değiştiren biridir.  Babasının mesleği gereği sık sık yer değiştirmiş olduklarından Anadolu’nun birçok şehrinde bulunmuşlar, bu yüzden de ilkokuldaki eğitimini tamamlamak için bile sık sık yer ve okul  değiştirmek zorunda kalmıştır.  İlkokulu Biga, Niğde, Erbaa, Konya, Tekirdağ’daki ilkokullarında, ortaokul ve liseyi ise İstanbul, Konya, Mercan Kabataş ortaokul ve liselerinde okumak zorunda kalır. İstanbul Kabataş Erkek Lisesinin 10. sınıfındayken imtihanla A.Ü. Hukuk Fakültesine girer ve bu okuldan da mezun olur. (1928). [1]

Hukuk Fakültesini bitirdikten sonra 1929-1932 yılları arasında Türkiye'nin çeşitli yerlerinde savcı ve yargıç olarak çalışmıştır.[2] Bu yıllar arasında P azarcık (Kahraman Maraş), Edirne ve Kayseri'de savcılık ve hâkimlik yapmıştır.(1929-1932).[3]Ancak siyasi bir nedenden dolayı görevine son verilir. 1932-1945 yılları arasında İstanbul’a yerleşerek muhabirlik ve gazetecilik yapmaya başlar. [4] İlk yazıları oyun türünde olan İlhan Tarus, daha sonraki yıllarda roman türüne de yönelmiştir. Çeşitli gazetelerde öykü ve romanları yayımlanır.  Gazetelerde Musahhih ve muhabir olarak çalışır(1932-45). Ayrıca Ankara Zafer gazetesinde fıkra yazarlığı yaparak edebiyat sahasıyla ilgisini sürdürmeye çalışmıştır.

 

Bu arada mesleğinden atılması nedeniyle dava açmıştır.[5] Bu dava lehine sonuçlanınca tekrar asıl mesleğine dönerek, 1946-1957 yıllarında Adalet Bakanlığı’nda çalışmaya başlamıştır. [6] Hikâyeleri Haber, Servet-i Fünûn-Uyanış, Varlık, Seçilmiş Hikâyeler, Yeditepe gibi dergilerde yayınlanmış yazdığı romanlarını önce tefrika ederek sonradan kitap halinde de bastırmıştır.

8 Ocak 1967 tarihinde Ankara'da ölen İlhan Tarsus, Cebeci Mezarlığında gömülüdür. İlhan Tarus’un, son romanı ise vefatından sonra yayınlanmıştır.  Yaar hakkında en önemli çalışmayı Mustafa Kurt yapmıştır. Mustafa Kurt (yüksek lisans tezi): İlhan Tarus Hayatı ve Eserleri Üzerine Monografik Bir İnceleme (2001)

Ayrıca Mehmet Güler, İlhan Tarus Hakkında “İlhan Tarus’un Romanlarında Milli Mücadele” konulu bir tez çalışması hazırlamıştır. 2012, Doğu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ)

EDEBİ KİŞİLİĞİ

İlhan Tarus, Yeditepe Yayınevi tarafından basılan 1954 Köle Hanı adlı hikâye seçkisinin önsözünde kendisi hakkında şunları yazmaktadır. “Başkalarını da ilgilendirebilecek soydan olan fikirlerimi saklamaktan hazzetmem. Hatta bunun bir vazife olduğuna kaniyim. Ancak bu fikirlerin gerek yazı ile gerek sözle ifade edilenleri, bugüne kadar bana bir miktar takdirin ve sevginin yanı sıra, epeyce de kin kazandırdı. Nereden geldiğini bilemediğim bir huyun durmadan depreşen tesirine uyarak fikirlerimi ve görüşümü olduğu gibi, açıkça, eksiksiz ve artıksız olarak ortaya atmayı, aşağı yukarı bir kader olarak kabullendim, çekinmeden de uyguladım. İşte bu yüzden birçoklarıyla kötü kişi oldum. İlk yapıtları oyun türünde olan İlhan Tarus’un, çeşitli gazetelerde öykü ve romanları yayınlanmıştır. İlk eseri 1927'de “Hareket Dergisi”'nde yayınlanmıştır.[7]1935 yılından itibaren “Haber”, “Servet-i Fünun” ve “Varlık” dergilerinde hikâyeleri basılmıştır. İlk romanı olan "Yeşilkaya Savcısı"'nda, Kurtuluş savaşı sırasında Anadolu'da edindiği izlenimleri dile getirmiştir. Öykülerinde konularını yaşadığı çevreden almıştır. [8]Görevi gereği mahkemelik olaylara şahit olan yazar, mesleği alandan edindiği gözlem ve deneyimlerini eserlerine aktarmış eserlerinde çevresinde gözlediği serüvenlerden çıkarılmış konuları işlemiştir.. 

İlhan Tarus'un Var Olmak, Hükümet Meydanı, Vatan Tutkusu adlı romanları hazırlık döneminden başlayarak Kurtuluş Savaşı'nın başlangıcını anlatır.  Yeşilkaya Savcısı ile Duru Göl mesleki hayatından aldığı serüvenleri işlediği eserleridir. Yeşilkaya Savcısı, Cumhuriyet'in ilk yıllarında genç bir savcının karşılaştığı güçlükleri yansıtan bir eserdir. , Duru Göl adlı eserinde ise Demokrat Parti yönetimindeki yıllarda karşılaşılan olumsuzluklar üzerinde durulmuştur. [9]

Sabahattin Ali, Sait Faik Abasıyanık kuşağının yazarlarından olan Tarus, , sosyal konulara ve özellikle işgal yılları ve Kurtuluş Savaşı’nı anlatan romanları ile tanınmış bir romancı olmuştur. [10]Tarus romancı olmaktan ziyade toplumsal konulara vakıf gündelik gerçeklerin farkında topluma öncü ve önder olabilecek düzeyde entelektüel bir sanatçıdır. Eserlerinde toplumsal yararı ve toplumu aydınlatmayı hedef seçmiş sanatçılardan biridir.

 

Tahir Alangu bu roman ve İlhan Tarus Hakkında şunları yazar:  “İlhan Tarus, yerinde ve ilgili dairelerin dosyaları üzerinde yaptığı araştırmalara dayanarak yazdığı bu romanında bizdeki gerçekçi romancılığın en ilgi çekici örneklerinden birisini veriyor. Organize talan düzeninin bir yanını insanı bağlayan ve çürüten büyük yatırım ve politikanın suçluluğunu, tersine işleyen bir çalışma içinde kişilerin sağır pervasızlıklarını ve hayâsızlıklarını anlatan bu roman Upton Sinclair ve R. Penn Warren’in iş dünyasının ahlâkî ve hayatı ezen mekanizmasını hicveden romanlarını andırıyor. Bu roman kendi yolunda tek başına duruyor.” (Alangu, 205) [11]

İlhan Tarus'un üç romanı  Kurtuluş Savaşı başlamadan önceki ve sonrasındaki Anadolu’yu ve halkını anlatan seri romanlar özelliği göstermektedir.  Nehir roman denilebilecek bu romanları: Var Olmak, Hükümet Meydanı ve Vatan Tutkusudur. 

Var olmak adlı romanında Birinci Dünya Savaşının sona erdiği ve Sevr Antlaşmasının imzalandığı sıralarda, Çanakkale’nin bir kasabası ve civarında yaşayan insanlar, henüz ne olup bittiğinden çok da haberli değildiler. Reji Müdürü Hamdi Bey, Çerkes Anzavur Paşa, Kara Hasan, ilçenin diğer ileri gelenleri ve halk, bir yandan günlük yaşamlarının gelgitleri, bir yandan yaklaşan fırtınaların dalgaları arasında gidip geliyordu. Bir yandan ise günbegün işgal haberleri geziniyordu etrafta. İşte bu ortamda, Kurtuluş Savaşı henüz başlamamışken, bir kasaba halkının  yaşadıklarını anlatır.

Hükümet Meydanı'nda artık Kurtuluş Savaşı başlamıştır. Anadolu'da bir yandan terhis olan ya da kaçan eski askerler, diğer yandan halk; çoluk çocuk, yaşlı genç, kadın erkek, ellerinde ne varsa toparlayıp bu savaşa katılmak üzere yollara dökülmüşken, bazı yerlerde yeni kurulan Ankara Hükümeti'ne karşı ayaklanmalar tertiplenmektedir. Ordu bir yandan yurdu işgal eden düşmanla mücadele ederken, diğer yandan halkı ve askeri bezdiren bu isyanlarla uğraşmak zorundadır. Her şeyin birbirine karıştığı bu günlerde; Çoraklı kasabası ve civarında ağalar ve elebaşlarının kumandasında bir isyan başlamıştır. Tek tek bireyleriyle bir kasaba halkının ve onunla birlikte ağaların, elebaşlarının, kaçak askerlerin, bunlara karşı mücadele veren ve bir yandan düşmanla çarpışan askerlerin, harp divanlarının trajik öyküsü anlatılır. 

Vatan Tutkusu, Kurtuluş Savaşı'nda Yunanlıların Ege Bölgesi'ni işgalleri sırasında geçen bir olayı anlatır.

Eserleri 
Hikâyeleri

• Doktor Monro'nun Mektubu (1938),
• Tarus'un Hikâyeleri (1947),
• Apartman (1950),
• Karınca Yuvası (Büyük hikâye, 1952),
• Ekin İti (1953),
• Köle Hanı (1954)

Romanları

• Yeşilkaya Savcısı (1955),
• Var Olmak (1957), 2008 ISBN 9786055730208 [6]
• Uzun Atlama: Bir Endüstrileşmenin Romanı (1957),
• Hükümet Meydanı (1958), Mart 2010 ISBN 9786055730284 [7]
• Duru Göl (1961),
• Vatan Tutkusu (1967).

ROMANCILAR İLE İLGİLİ BAŞLIKLAR VE LİNKLERİ

• Emine Işınsu Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Nezihe Meriç Hayatı Edebi Yönü Eserleri
• Yusuf Atılgan Hayatı ve Şiirleri
• Mehmet Seyda Hayatı ve Şiirleri
• Bekir Büyükarkın Hayatı ve Romancılığı
• Turhan Tan Hayatı ve Romancılığı
• Enver Behnan Şapolyo Hayatı ve Eserleri
• Aziz Nesin Hayatı Mizahi Yönleri ve Eserleri
• Attilla İlhan'ın Romancılık Anlayışı
• Oktay Akbal Hayatı Roman ve Öykücülüğü
• Tarık Buğra Hayatı Romancılığı ve Öykücülüğü
• Tarık Dursun K. Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Necati Cumalı Hayatı ve Romancılığı
• Orhan Hançerlioğlu Hayatı ve Eserleri
• lhan Tarus Hayatı ve Romancılığı
• Talip Apaydın'ın Hayatı Edebi Kişiliği ve Romancılığı
• Kemal Tahir Hayatı ve Romancılığı

KAYNAKÇA

 

[1] https://www.kaviskitap.com/ilhantarus.htm

[2]  https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0lhan_Tarus

[3] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler, Elips Yayınları, Ank. 2005

[4] Mustafa Kurt (yüksek lisans tezi): İlhan Tarus Hayatı ve Eserleri Üzerine Monografik Bir İnceleme (2001)

[5] https://www.yasamoykusu.com/biyografi-1283-Ilhan_Tarus

[6]  Mustafa Kurt (yüksek lisans tezi): İlhan Tarus Hayatı ve Eserleri Üzerine Monografik Bir İnceleme (2001)

[7]  Ömer Lekesiz: “Yeni Türk edebiyatında öykü: Öykücüler ve öykü anlayışları, öyküleri ve çözümlemeleri” Kaknüs, 2001 syf. 484

[8] Mustafa Kurt (yüksek lisans tezi): İlhan Tarus Hayatı ve Eserleri Üzerine Monografik Bir İnceleme (2001)

[9] 1960 KUŞAĞI ROMANI VE ROMANCILARI PROF.DR. OLCAY ÖNERTOY,

[10]  https://www.kaviskitap.com/ilhantarus.htm

[11] Fatih ARSLANDOĞU ANADOLU’NUN KALKINMASINA DAİR BİR TASARIM ROMANI: DURU GÖL,