Nezihe Meriç Hayatı Edebi Yönü Eserleri
Nezihe Meriç
(d. 1925, Gemlik - ö. 18 Ağustos 2009, İstanbul), 1950 kuşağı mensubu kadın ve çocuk sorunlarını ele alan cumhuriyetin ilk kadın öykü yazarlarındandır.
1925'te Gemlik'te doğan Nezihe Meriç’in çocukluğu Karayolları mühendisi olan babasının görevi nedeniyle Anadolu'nun çeşitli illerinde geçmiş, İlkokul ve ortaokulu Anadolu'nun çeşitli illerinde tamamlamış 1943'te Eskişehir Lisesi'nden mezun olmuştu.[1]
"1943'te Edebiyat Fakültesi'ne başvuran yazar, önce Türk Dili ve Edebiyatı bölümüne sonra da aynı fakültenin felsefe bölümüne devam etti. Türk Dili ve Edebiyatı bölümünü morali ve sağlığı bozulduğundan bırakan yazar, aynı okulun Felsefe bölümüne geçti. Fakat doktor tavsiyesi üzerine felsefe öğrenimini de yarım bıraktı.” [2]
Nezihe Meriç'in 'in edebiyat öğretmenleri Prof. Dr. Mehmet Kaplan, Ali Nihat Tarlan gibi kişilerdi. Edebiyat bölümünde aradığını bulamayan yazar, edebiyat bölümünü de, felsefe bölümünü de bitirmeden okuldan ayrılmış oluyordu.
1949 sonlarında ilk öyküsü Seçilmiş Hikâyeler dergisinin "Yeni İmzalar" sayısında yayımlandı. Bu öyküsünün adı : "Bir Şey"di. [3] Bu öyküsü hiçbir öykü kitabına konulmamış, unutulmuştu. Kaynakların pek çoğu ise onun ilk yazısını 15 Şubat 1945 tarihinde çıkan yazısı olarak değerlendirmiştir. 1955'te ise diğer bir yazısı "Ümit", N. Ufuk imzası ile İstanbul Dergisinde yayımlandı.[4]
Öğrenim süresinde Varda Ün ile piyano çalışan Nezihe Meriç, böylece piyano çalmayı öğrenmişti. Bu bilgisini kullanarak 1955'e kadar Heybeli İlkokulunda Mandolin Topluluğu oluşturarak müzik öğretmenliği yapmıştı. [5]
Salim Şengil ile 1956 yılında evlenmesinin ardından bu işten ayrıldı. Salim Şengil ile olan evliliğinden 1962'de kızı Aslı dünyaya geldi ve aynı yıl "Korsan Çıkmazı kitabıyla" TDK Roman Ödülü'nü aldı. Eşi Salim Şengil’in sahibi olduğu Dost dergi ve Dost Yayınlarını yönetmeye başlamıştı.(1952-1972)1968'de "Sular Aydınlanıyordu" adlı tek kişilik oyunu İstanbul Devlet Tiyatrosunda sahnelendi. Aynı yıl Salim Şengil ile Nazım Hikmet yapıtlarını yayımlamak istemişlerdi. İlk kitap yayımlandıktan 12 Mart olayı ortaya çıkmış ve kitap toplattırılmıştı. ı Nazım Hikmet 'in yasaklı kitaplarını basmak suçu ile aramaya başlayan yazar 12 Mart olayından sonra derginin başında gözüktüğü için kaçak olarak yaşamak mecburiyetinde kalmıştı. Bir müddet Side, Çeşme ve İstanbul'da kaçak olarak yaşadı.[6]
Her şey normale dönünce Dost yayınlarının yeniden başına geçti. Bu yayınevindeki görevini, 1973 yılına kadar sürdürdü.
"1985'te Sevdican oyunu Almanca ve Türkçe olarak oynanmıştı. Sevdican Almanya'da bir Türk yazarın yazdığı, bir Türk oyuncunun Almanca oynadığı ilk oyun" olarak tarihte yerini aldı.[7]
Bir Kara Derin Kuyu ile 1990 Sait Faik Hikâye Armağanı'nı alır. 1998'de Yandırma ile Sedat Simavi Edebiyat Ödülü'nü almaya hak kazanmıştı.
2003'te "Alacaceren " adlı romanı yayımlandı. 2004'te "Çavlanın İçinde Sessizce" ile Dünya Kitap Yılın Telif Kitabı ödülünü almıştı. 2005 yılında "Alacaceren " Fransızcaya çevrildi ve Paris'te yayımlandı. 2006'da Çisenti adlı öykü kitabı yayımlandı. [8]
Nezihe Meriç, çocuk kitapları da yazmıştır. Bunlar: Alagün Çocukları, Alacaceren, Dur Dünya Çocukları Bekle, Ahmet Adında Bir Çocuk adlı kitaplardır. Küçük Bir Kız Tanıyorum serisini ise altı yaşından on iki yaşına kadar devam ettirmişti.
Bir süredir kanser tedavisi görmekte olan Nezihe Meriç, 18 Ağustos 2009 tarihinde, İstanbul, Etiler'deki evinde hayatını kaybetti.[9] Cenazesi, Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verildi. [10]
EDEBİ KİŞİLİĞİ
Kadın ve çocuk sorunlarıyla ilgili çalışmalarıyla da tanınan Nezihe Meriç, öyküleri ve romanları Amerika, Almanya, Fransa ve Rusya’da yayınlanan çeşitli öykü antolojilerinde de yer almış uluslararası bir üne kavuşan bir yazarımızdır. Eşinin de yazar ve yayınevi sahibi olmasının da verdiği avantaj ile eserleri defalarca basılmış ülke içinde de ün kazanmış bir yazardır. Eşi Salim Sengil ve dost yayınevi Nezihe Meriç'in edebi kimlik kazanmasında çok önemli bir rol oynamıştır. Bu konuyu sanatçının kendisi şu şekilde izah eder." Ben kendi adıma Salim Şengil'in kendisine, dergi ve yayınevine çok şey borçluyum. Türk edebiyatında, benim durumumda en azından elli yazar ve şair vardır, Salim Amca'ya borçlu olan."[11]
Eleştirmen Ömer Lekesiz Nezihe Meriç'i Öykü İzleri adlı kitabında şu şekilde eleştirmiştir. "Nezihe Meriç öyküye ne verdi ki? Nahif duyarlılıklar, ucuz merhametler, mutfaktan çevreye ideolojik bakışlar… Öyküleriyle Türk öykücülüğüne ne kazandırmıştır ki? Hep sorar dururum, bir öykü dergisi sahibiyle evlenmeseydi, bunca ünlenebilir miydi?"[12]
Nezihe Meriç, eleştirmenlere göre, "toplu yaşayışlarda bile kendi iç yalnızlığını sürdüren genç kız ve kadınları anlatmadaki başarısı ve şiirli havasıyla" ön plana çıktı. Eserlerinde kadın ve çocuk sorunları üzerinde yoğun olara durmuştu.
Öykü konuları hem bireysel hem de toplumsaldır. Evlilik kadın dünyası, aşk, yalnızlık, özgürlük, yaşama sevinci,12 Mart dönemi öyküleri, kuşak çatışması, yoksulluk ve göç gibi konular eserlerinde ele alınan başlıca konulardır. [13]Nezim'in hikâyelerinde mutfaktan gelen kokular, çiçek kokuları gibi kokular ön plandadır.
Necip Tosun, Nezim'in kitaplarını kadın-erkek ilişkilerinin ön plana çıkarıldığı dönem (Bozbulanık, Topal Koşma, Menekşeli Bilinç), siyasal ağırlıklı dönem (Dumanaltı), yüzleşme ve iç hesaplaşmaların yansıdığı son dönem (Bir Kara Derin Kuyu, Yandırma, Çisenti) olarak üç bölüme ayırır.[14]
"Kişiler olarak her yaştan her sosyal sınıftan insan bulunmaktadır. Nezim'in kadın karakterleri ön planda bulunmasına rağmen erkek karakterler ön planda olduğu hikâyeler de yazmıştır. Kadın meselelerini bir kadın gözüyle yazar ve otobiyografik değildir yazdıkları, sadece kendisinden izler bulunur. Genelde durum hikâyeleri yazar ve anlatımda başvurduğu yöntem ise genellikle "Susuz V " te de olan bilinç akışı ve iç monolog yöntemlerini kullanmıştır. " [15]
"Nezihe Meriç gündeme gelme ve yayın aşamasında belki de hiçbir yazara nasip olmayacak şanslı bir serüven yaşar. Henüz birkaç öyküsü dergilerde yayınlanmış genç bir yazar adayı iken, Seçilmiş Hikâyeler dergisinin sahibi Salim Şengil’in dikkatini çeker ve bu derginin 40-41. sayısı “Nezihe Meriç Özel Sayısı” olarak çıkar. Ardından ilk kitabını da Salim Şengil basar. Genç yazar ile derginin sahibi Şengil arasındaki ilişki zamanla gelişir ve sonunda Meriç ile Şengil evlenirler. Meriç, 1957’de Seçilmiş Hikâyeler dergisinin sorumlu müdürlüğünü üstlenir. Artık kitaplarının yayıncısı olmuştur (Necip Tosun)..." [16]
"İç yalnızlığından kurtulamayan kadınları anlatmadaki başarısı ve şiirli havasıyla 1950 kuşağının öykücüleri arasında belli bir çizgi oluşturdu. Öykülerinde iç ve dış gerçekler iç içe verilirken duygu ve düşünceler çağrışımlarla sürekli beslenerek gelişir; özellikle ilk yapıtlarında alttan alta sevgiye, iyimserliğe ve umuda yöneliş sezilir" [17]
"Nezih Meriç'in öykülerinde giriş, gelişme, sonuç yoktur. Durum hikâyeciliğinin sınırlarında kalan öyküler yazan yazarın bir plan kurmadan öykü ve roman yazdığını düşündürten çok belirti bulunur. Örneğin "Susuz V" hikâyesinin de başlangıcı ve bitişi belli değildir. " [18]Öykülerinde fedakâr kadınlar, sevecen çocuklar, hayalleri olan ev hanımları, onların sorunları, düşleri ve özlemleri dile gelir. Kadın kahramanların yanı sıra başkahramanları erkek olan öyküler de yazmıştır. Geleneklere veya otoriteye başkaldıramadığı için ezilen kadınlar, yuvalarını korumak ve kurtarmak için mücadele eden kadın tipleri daha çok karşımıza çıkar. Kadınların toplumda birey olmalarını ve nasıl yaşamaları gerektiğini dile getirir. Toplumla çatışan ve topluma boyun eğen bu kadınlar öykülerin sonlarında yenilgiye uğramaktadır.
ESERLERİ
Öykü
Bozbulanık (1953)
Topal Koşma (1956)
Menekşeli Bilinç (1965)
Dumanaltı (1979)
Bir Kara Derin Kuyu (1989)
Yandırma (1998)
Cisenti (2006)
Gülün İçinde Bülbül Sesi Var (2008)
Roman
Korsan Çıkmazı (1962)
Alacaceren (2003)
Boşlukta Mavi
Oyun
Sular Aydınlanıyordu (1969)
Sevdican (1984)
Çın Sabahta (1984)
Çocuk Kitapları
Alagün Çocukları (1976)
Küçük Bir Kız Tanıyorum dizisi (7 kitap, 1991-1998 arasında)
Dur Dünya Çocukları Bekle (1992)
Ahmet Adında Bir Çocuk (1998)
Anı
Çavlanın İçinde Sessizce (2004)
Aldığı Ödülleri
Türk Dil Kurumu (1962, Korsan Çıkmazı)
Sait Faik Hikâye Armağanı (1990, Bir Kara Derin Kuyu)
Sedat Simavi Edebiyat Ödülü (1998)
HAKKINDA BİBLİYOGRAFYA
(1) Asım Bezirci, Nezihe Meriç, Evrensel Basım Yayın, İstanbul 1999, s. 29
(2) İbrahim Yıldırım-Nalan Barbarosoğlu, "Nezihe Meriç: Dil De Bizimle Aynı Yolu İzliyor", Kitap-lık, S: 92, s. 51
(3) Özdemir İnce, "Böyle Nereye Salim Amca", Hürriyet Gazetesi, 3 Temmuz 2005
(4) M. Hakkı Yazıcı, "Seçilmiş Hikâyeler-Salim Şengil'in Dergiciliği" (* Bu yazı, 1 Haziran 2006 tarihinde 10. Uluslararası Ankara Öykü Günleri'nde yapılan panel konuşmasının notlarıdır.)
(5) Ömer Lekesiz, Öykü İzleri, Hece Yayınları, 2000
(6) Sanat Olayı dergisi, "Sevdican İstanbul Festivalinde", S: 37, Haziran 1985, s. 16–19
(7) Nezihe Meriç, Çavlanın İçinde Sessizce, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, Şubat 2007, s. 12
(8) N. Meriç, "Yaşadığımız Sürece Sözümüz Hep Aynı Biçimde Söylenmelidir. Öykümüzde", Üçüncü Öyküler, s. 10, güz 2000, s. 7
(9) Pen Kadın Yazarlar Derneği, "Edebiyattan Hayata Nezihe Meriç" etkinliği
(10) Nezihe Meriç, Çavlanın İçinde Sessizce, s. 9
(11) A.g. e., s. 12
(12) Nezihe Meriç, Seçilmiş Hikâyeler Dergisi, Ocak 1953
(13) Alev Önder, Nezihe Meriç Öykücülüğü (yüksek lisans tezi), Adana, 2006, s. 231-271
(14) A.g.e., s. 136-162
(15) İbrahim Yıldırım-Nalan Barbarosoğlu, "Nezihe Meriç: Dil De Bizimle Aynı Yolu İzliyor" s. 50
(16) Alev Önder, "Nezihe Meriç Öykücülüğü", s. 83-31
(17) https://tosunnecip.blogcu.com/2952400/ adresinden alıntılandı.
(18) Alev Önder, "Nezihe Meriç Öykücülüğü" (yüksek lisans tezi), s. 7
(19) Nezihe Meriç, Toplu Öyküleri ?, Topal Koşma, Susuz ?V, İstanbul, Şubat 2005, s. 130
(20) Fethi Naci, "Eleştiri Günlüğü", Adam Sanat, S: 68, Temmuz 1991, s. 26
(21) Nezihe Meriç, Toplu Öyküleri ?, Topal Koşma, Susuz ?V, s. 131
ROMANCILAR İLE İLGİLİ BAŞLIKLAR VE LİNKLERİ
Cengiz Dağcı Hayatı ve Romancılığı
Ferit Edgü Hayatı ve Edebi Kişiliği
Demir Özlü Hayatı ve Edebi Kişiliği
Demirtaş Ceyhun Hayatı ve Edebi Özellikleri
Ahmed Günbay Yıldız Hayatı ve Romancılığı
Yavuz Bahadıroğlu Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
Hüseyin Nihal Atsız Hayatı ve Eserleri
EDEBİYATIMIZDA HİDAYET ROMANCILARI VE ROMANCILIĞI
Samiha Ayverdi Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
Hekimoğlu İsmail Ömer Okçu Hayatı ve Eserleri
Cahit Uçuk ( Cahide Üçok ) Hayatı ve Edebi Kişiliği
Adalet Ağaoğlu Hayatı ve Edebi Kişiliği
Sevgi Soysal Edebi Kişiliği ve Eserleri
Ümit Kaftancıoğlu Hayatı ve Edebi Kişiliği
KAYNAKÇA
[1] https://tr.wikipedia.org/wiki/Nezihe_Meri%C3%A7
[2] Asım Bezirci, Nezihe Meriç, Evrensel Basım Yayın, İstanbul 1999, s. 29
[3] https://tr.wikipedia.org/wiki/Nezihe_Meri%C3%A7
[4] Derya Devrimsel, Nezihe Meriç: Hayatı ve Öykücülüğü" Sanat Olayı dergisi, "Sevdican İstanbul Festivalinde", S: 37, Haziran 1985, s. 16–19
[5] https://tr.wikipedia.org/wiki/Nezihe_Meri%C3%A7
[6] Derya Devrimsel, Nezihe Meriç: Hayatı ve Öykücülüğü" Sanat Olayı dergisi, "Sevdican İstanbul Festivalinde", S: 37, Haziran 1985, s. 16–19
[7] https://tr.wikipedia.org/wiki/Nezihe_Meri%C3%A7
[8] Derya Devrimsel, Nezihe Meriç: Hayatı ve Öykücülüğü" Sanat Olayı dergisi, "Sevdican İstanbul Festivalinde", S: 37, Haziran 1985, s. 16–19
[9] https://www.cnnturk.com/2009/yasam/diger/08/18/yazar.nezihe.meric.hayatini.kaybett
[10] https://tr.wikipedia.org/wiki/Nezihe_Meri%C3%A7
[11] Özdemir İnce, "Böyle Nereye Salim Amca", Hürriyet Gazetesi, 3 Temmuz 2005
[12] Ömer Lekesiz, Öykü İzleri, Hece Yayınları, 2000
[13] Alev Önder, "Nezihe Meriç Öykücülüğü", s. 83-31
[14] Alev Önder, "Nezihe Meriç Öykücülüğü", s. 83-31
[15] Derya Devrimsel,agy
[16] Sevtap Dilek Çimen, Bir Yazar, Bir Hayat; Nezihe Meriç Hayatını Kaybetti, https://www.gezenbilir.com/index.php?t
[17] Sevtap Dilek Çimen, Bir Yazar, Bir Hayat; Nezihe Meriç Hayatını Kaybetti, https://www.gezenbilir.com/index.php?t
[18] Derya Devrimsel,agy
