Cengiz Dağcı Hayatı ve Romancılığı

24.02.2013

Cengiz Dağcı

Yazıda “Cengiz Dağcı’nın bilgiler, hayatı eserleri , doğumu , iş hayatı, yazarlık hayatı, çocukluğu, gençlk, yılları, yazarlık yılları, aldığı ödüller, eserlerinin yankıları, Cengiz Dağcı’nın edebi kimliği, siyasi görüşleri, gezileri, Cengiz Dağcı’nın, Eserleri hakkında yorumlar, anlatım tekniği, bakış açısı, tekniği, eserlerinin basım öyküleri, basım yılı, basım hikâyesi, , eserleri ile , yazarın biyografisi arasındaki alakalar incelenmiştir.

HAYATI

Cengiz Dağcı, (d. 9 Mart 1919 Gurzuf - ö. 22 Eylül 2011 Londra), Kırım Tatar aslı roman yazarımızdır. Pek bilinmemesine rağmen Kırım Tatarca şiirleri de vardır.

Cengiz Dağcı, Rus baskı ve işgalleri sonucu yurdunu kaybeden binlerce Kırım Türk'ünden biriydi. 9 Mart 1920'de Kırım'ın Yalta şehrinin Gurzuf, Kızıltaş köyünde doğdu. Babasının adı Emir Hüseyin annesinin adı ise Fatma’dır. [1] Babası o yıllarda Gurzuf’ta çiftçilik ve berberlik yapan bir kişidir. 1923 senesine kadar Emir Hüseyin Dağcı ve ailesi Gurzuf’ta Demirlibahçe Mahallesinde yaşadı. 1922 senesi Kızıltaş’ta ev kurmağa başladılar. 1923–1925 senelerinde evleri kurulup bitinceye kadar Kızıltaş’ta Cengiz Dağcı’nın amcası Osman Dağcı’nın evinde yaşadılar.[2]

Çocukluğu Kızıltaş (şimdiki adıyla Krasnokamenka) köyünde ve Akmescit’te geçti. 1929 yılında Stalin, Kırım Tatarlarını Kırım’dan sürmeye başlamıştı. Cengiz Dağcı, yurttaşlarının Kırım’dan zorla sürgün edilmesine tanık olmuş, bu olay onun ruhunda çok derin yaralar da açmıştı. Stalin idaresi 1930 yılında kolhozlaştırma politikasına başlamış herkesin malı mülkü ellerinden alınmıştı. Evlerinin ellerinden alınmasını hazmedemeyen Cengiz Dağcı’nın babası üzüm bağlarındaki asmaların yapraklarını öperek ağladığı için hapse atılmıştı. Babası üç ay sonra hapisten çıktıktan sonra ailesini alarak Akmescit’e taşımıştı. Bu nedenle İlkokula Kızıltaş köyünde başlayan yazar ilk ve orta öğrenimini köyünde ve Akmescit `te yaptı. 1933-1934 yılları arasında büyük bir kıtlık çıkmış Cengiz Dağcı da bu kıtlığı en şiddetli hali ile yaşamıştı. (Kocakaplan, İsa (2010). Kırım'ın Ebedî Sesi Cengiz Dağcı. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.) 1938'de ortaokulu bitirdi.

Okul yıllarında Kırım tarihini anlatan kitapları okudu. Amcası sayesinde Ömer Seyfettin ve hikâyeleri ile tanışmış oldu. Cengiz Dağcı, öğretmen olmak sevdasıyla girdiği ^[3]Kırım Pedagoji Enstitüsü ikinci sınıfında iken İkinci Dünya Savaşı çıktı. II. Dünya Savaşı patlak verince, tahsilini bitirmeden askere alındı. [4] Odesa'da subaylık eğitimini tamamladıktan sonra Almanlara karşı savaşa iştirak etti. 1941'de Ukrayna Cephesi’nde subay olarak savaşırken Almanlara yaralı olarak esir düştü. “Rivayete göre, Ruslara duyduğu kinden dolayı bilerek Almanya'ya esir düştü. Almanlara karşı bilerek esir düşmesinin nedeni belki de I. Dünya Savaşı'nda Almanlarla müttefik olmamız rol oynamıştır.”^[5]Savaşın sonlarına doğru bir fırsatını bulup Polonya'ya sığındı. Alman işgaline karşı Polonyalı milli direnişçilerin yanında yer aldı. [6]

Bir süre sonra Almanlar tarafından kurulan Türkistan Lejyonuna katılıp, bu sefer de Ruslara karşı savaştı.^[7]Eylül 1942'de Almanlardan izin alarak Kırım’a gidip ailesi ile görüştü. Bu ziyaretten sonra bir daha ailesini ve Kırım’ı görmeyecekti.

Türkiye’ye gelmek için Türk konsolosluğuna başvurdu. Kırım’a gitmesi kabul edilmiş ama Varşova’dan ileri gitmek şansının bulamamıştı. Polonya’da iken en büyük destekçisi kıymetli eşi Regina Hanım ile Varşova’da tanıştı. ^[8]Polonya’da tanıştığı Regina Hanım ile 1945 yılında Avusturya’daki Landeck mülteci kampında evlenmek nasip olmuştu. Bu evliliğini ömür boyu sürdürmüş ve eşi Regina’yı 1998 yılında Londra’da kaybetmişti. [9]

Rusların Polonya’ya doğru gelmesi nedeni ile eşi Regina onun Çestahova’da saklanmasını salık vermişti. Varşova’ya döndüğünde eşi Regina’yı bulamadı. Regina, esir edilmiş Berlin’e gönderilmişti. Berlin’e gelen yazar eşini burada bulmayı başarmıştı. Cengiz Dağcı ve eşi Berlin’den Viyana’ya oradan da trenle İnsburg’a gitmeye çabalamışlar ancak Amerikan askerleri onları Avusturya’daki Landeck mülteci kampına götürmüşlerdi. (Kocakaplan 2010: 33).

1945-46 yıllarında pek çok Türkistanlı ile birlikte Türkiye'ye gelmek için müracaat etti. Fakat devrin bürokratları tarafından bu istekler kabul görmedi. Dağcı da eşi ve kızıyla 1946 yılında önce Edinburgh'a, 1947'de de Londra'ya yerleşti. Geçimini temin etmek için lokantada çalışırken, geceleri ise evinde eserlerini yazmak için çalışıyordu. Kırım’a ve köylerine duyduğu özlem ile Kırım’ı ve Kırım Türkeri’ni anlatan romanlara başlamıştı. Kırım’dan ayrıldığı günleri şöyle anlatacaktı. “ 1940'ın kışı Akmescit demiryolu istasyonunda birbirimizden ayrıldığımız gün onun yüzü ve kendisinden uzaklaşan trenin arkasından bakan gözleri, taze çimentoya batmış bir taban izi gibi kaskatı kaldı aklımda."

1953'te Fulham Road'da bir lokanta açtı. Bu sıralarda yazdığı romanları Türkiye’ye yollamaya başlamıştı. Yaşar Nabi ile mektuplaşarak tanışan Dağcı, eserlerini de posta yolu ile gönderiyordu.

EDEBİ KİŞİLİĞİ

İlk kitabı, 1956 yılında Yaşar Nabi'nin yönetiminde olan Varlık Yayınları tarafından yayımlandı. Kitabın adı "Sadık Turan'ın Hatıralarıydı. Daha sonra Ötüken Yayınevi ile tanıştı. Ötüken Yayınevi vasıtasıyla yirmiden fazla kitabı Türk okuyucusuyla buluştu.

Dağcı, 1974 yılında ise Londra'da Wimbledon yakınlarındaki Southfields bölgesine yerleşti. Cengiz Dağcı, vatanından ayrıldığından bu yana hiç Kırım'a gitmemişti. I. Dünya Savaşı'ndan sonra vatanı Kırım'dan ayrılan, bir daha geri dönemeyen Cengiz Dağcı, hayatının 60 yılını geçirdiği Londra'da 91 yaşında iken Sauthfields'teki evinde 22 Eylül 2011 Perşembe günü saat 12.30 sularında vefat etti.[10]

Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu'nun girişimleri ile Türkiye'den katılan kalabalık bir topluluk tarafından 2 Ekim 2011 Pazar günü 69 yıldır görmediği Yalta'ya bağlı Kızıltaş köyünde toprağa verildi. Törende konuşan Kırım Özerk Cumhuriyeti Meclis Başkanı Abdülcemil Kırımoğlu, "Türk ağalar bize Cengiz ağamızı getirdi" dedi. ^[11]Yazar böylece, ebedi uykusunu doğduğu topraklarda uyumak imkânına kavuştu.

“Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun özel ilgisiyle vatanı Kırım’da toprağa verilen Cengiz Dağcı’nın eşyaları da Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Kiev ve Londra Büyükelçiliği, Londra ve Odessa Başkonsoloslukları vasıtasıyla Kırım’a getirildi. 1,5 ton ağırlığındaki eşyalar Türkiye Odessa Başkonsolosluğu tarafından Kırım Fondu (Vakfı)'na teslim edildi.” [12]

Cengiz Dağcı Türkiye'ye hiç gelmediği halde kitaplarını Türkiye Türkçesi ile yazmıştır. İlk şiirleri 1936 senesinde gençlik için neşir edilen mecmuada yayımlandı. [13] Edebiyatla ilgili ilk çalışmaları bu şiirler olmuştu. 1947–1948 senelerinde “Büyük yalan” adlı üç perdelik bir piyes yazdı Bu eser Rusça yazılmış ve yayınlanmıştı.

Türkiye’de yayımlanan ilk romanları olan Korkunç Yıllar ve Yurdunu Kaybeden Adam adlı romanlarının redaksiyonunu şair Ziya Osman Saba yapmıştır. Varlık Yayınları, Dağcı ile birlikte büyük boy kitaplar yayımlamaya başladı. Bundan sonrasını Dağcı şöyle anlatıyor: " Yaşar Nabi 'nin ölümünden sonra Varlık Yayınevi ile irtibatım koptu. Türkiye'de ideolojik ayırım çok öne çıktı. Yayınevinin başına geçenler beni 'sağcı yazar' olarak değerlendirdi ve eserlerimi basmadı. Ben yazarların kutuplaşmalar içinde yer almasından hoşlanmıyorum. Yazar, toplumun her kesimine hitap eder. Şimdi bütün kitaplarım Ötüken Neşriyat tarafından seri olarak yayımlanıyor. Onlara müteşekkirim." Türkiye'de yayınlanan eserleri sayesinde Türkiye'de birçok insan Kırım ’ı ve Kırım Tatarları 'nın yaşantılarını öğrenmiş oldu.

Romanlarında Kırım Türklerinin 1928'den sonra Sovyet komünist emperyalizminin boyunduruğu altında çektiği acıları Kırım ile Kırımlıların yurtlarının ve özgürlüklerinin gasp edilişini anlattı.

Eserlerinde Kırım Türklerinin Ruslardan gördüğü zulüm ve baskıları anlatan Dağcı, bütün kitaplarını 'annemin dili' dediği Türkiye Türkçesi ile yazdı. 25'ten fazla eser veren yazar eserlerinde Kırım Türklerinin Rusların zulmü altındaki hayatını anlattı.

Türk dünyasının lirik yazarı olarak bilinen yazarın hüzünlü bir üslûbu vardır. Öğrencilerin okullarda sadece ders almak dışında oyun oynamasından yanadır. İbrahim Şahin yazarın hakkında bir doktora çalışması yapılmıştır ( Cengiz Dağcı'nın Hayatı ve Eserleri, Kültür Bakanlığı Yay.,1998 ). İsa Kocakaplan, Cengiz Dağcı hakkında 3 kitap yayınlamıştır: 1.Cengiz Dağcı'nın Dört Romanı (1992, 1998 MEB Yayınları), 2.Kırım'dan Londra'ya Cengiz Dağcı (1998 Damla Yayınları-Bu eserin ikinci bölümünü Cengiz Dağcı'nın Dört Romanı oluşturmaktadır.), 3.Kırım'ın Ebedî Sesi Cengiz Dağcı ( 2010, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları).

Eserleri

Romanları

Korkunç Yıllar (1956)
Yurdunu Kaybeden Adam (1957)
Onlar da İnsandı (1958)
Ölüm ve Korku Günleri (1962)
O Topraklar Bizimdi (1966)
Dönüş (1968)
Genç Temuçin (1969)
Badem Dalına Asılı Bebekler (1970)
Üşüyen Sokak (1972)
Anneme Mektuplar (1988)
Benim Gibi Biri (1988)
Yoldaşlar (1991)
Biz Beraber Geçtik Bu Yolu (1996)
Bay Markus Burton`un Köpeği (1998)
Bay John Marple`ın Son Yolculuğu (1998)
Oy Markus Oy (2000)
Rüyalarda Ana ve Küçük Alimcan (Bir Kırım Öyküsü) (2001)

İhtiyar Savaşçı (2005)(Bu kitap, yayınevi tarafından Yansılar 1-4’ün sonundaki hikâyeler bir araya getirilerek oluşturulmuştur. Yeni bir eser değildir.)

Hatıraları

Yansılar 1 (1988)
Yansılar 2 (1990)
Yansılar 3 (1991)
Yansılar 4 (1993)
Ben ve İçimdeki Ben (Yansılardan Kalan 5) (1994)
Hatıralarda Cengiz Da¤cı (1998)
Regina (2000)

Hikaye ve Mektupları

Haluk'un Defterinden ve Londra Mektupları (1996)

ALDIĞI ÖDÜLLER:

1993 İLESAM TÜRK DÜNYASI HİZMET ÖDÜLÜ
1997 TÜRKİYE YAZARLAR BİRLİĞİ YILIN KÜLTÜR ADAMI ÖDÜLÜ
1999 TÜRK KÜLTÜRÜNE HİZMET VAKFI TÜRK DİLİ ŞEREF ÖDÜLÜ
2001 KIBATEK ULUSLAR ARASI TÜRK KÜLTÜRÜNE HİZMET ÖDÜLÜ
2004 TÜRK OCAKLARI ÜSTÜN HİZMET ÖDÜLÜ
2008 ESKADER ÜSTÜN HİZMET ÖDÜLÜ

RESMİ TÜRKİYE DAVETLERİ:

1999 KÜLTÜR BAKANLIĞI TÜRKİYE DAVETİ(İSTEMİHAN TALAY)
2005 KÜLTÜR BAKANLIĞI CENGİZ DAĞCI ZİYARETİ VE TÜRKİYE DAVETİ (ATİLLA KOÇ)
2009 CUMHURBAŞKANLIĞI PLAKETİ, DAVETİ ^[14]

İLGİLİ LİNKLERİMİZ

ROMANCILAR İLE İLGİLİ BAŞLIKLAR VE LİNKLERİ

KAYNAKÇA

[1] DR. ALEV SINAR UĞURLU, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/dagci-cengiz
[2] https://crh.wikipedia.org/wiki/Cengiz_Da%C4%9Fc%C4%B1
[3] Mehmed Niyazi, “Gurbette Ölüm” Zaman 26 Eylül 2011
[4] Mehmed Niyazi, “Gurbette Ölüm” Zaman 26 Eylül 2011
[5] Mehmed Niyazi, “Gurbette Ölüm” Zaman 26 Eylül 2011
[6] Mehmed Niyazi, “Gurbette Ölüm” Zaman 26 Eylül 2011
[7] YAVUZ ULUTÜRK, “Kırım'ın Gurbetteki Sesi Sustu” Zaman, 24 Eylül 2011
[8] Kocakaplan, İsa (2010). Kırım'ın Ebedî Sesi Cengiz Dağcı. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
[9] https://www.otuken.com.tr/yazardetay.asp?yazarID=21
[10] YAVUZ ULUTÜRK, “Kırım'ın Gurbetteki Sesi Sustu” Zaman, 24 Eylül 2011
[11] https://www.biyografi.net/kisiayrinti.asp?kisiid=212
[12] https://www.dunyabulteni.net/?aType, Kırım Haber Ajansı, 24 Eylül 2011
[13] DR. ALEV SINAR UĞURLU, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/dagci-cengiz
[14] https://www.cengizdagci.org/tr/cengiz-dagci-hakkinda

Edebiyat, Dil bilim, Kültür, Folklor, Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, ve Araştırmalarınız bize başvurarak bu sitede Paylaşabilirsiniz.

BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM veya [email protected]

Şahamettin Kuzucular

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Cengiz Dağcı Hayatı ve Romancılığı

Yorumlar