Erdal Öz Hayatı ve Eserleri

(d. Sivas Yıldızeli 26 Mart 1935 / ö. Şile, 06 Mayıs 2006)

 

Nüfus cüzdanında doğum yeri, Kırşehir olarak gözükse bile 26 Mart 1935’te Sivas’ın Yıldızeli ilçesinde doğdu. Annesi Trakya göçmeni bir aileye mensup olan Mehcure Hanım, babası Kafkas kökenli ceza hâkimi Şefik Bey’dir.

Babası Şefik Bey’in mesleği dolayısıyla sık sık tayin edilmeleri nedeni ile Öz’ün çocukluk ve gençlik yılları Anadolu’nun pek çok farklı şehrinde geçti. Okul öncesi çağları, Yozgat’ta geçmiş; İlkokula Edirne Uzunköprü’de başladı II. Dünya Savaşı sırasında dayısının yanına Ankara’ya gönderildi. Babası Bolu’ya tayin edilince Bolu’ya gitti. Ancak yeniden Ankara’ya geçti ancak Şefik Bey’in Muğla’ya tayini üzerine, ilkokulu Muğla'da bitirdi. Ortaokulu Antalya'da, liseyi Tokat'ta okudu. Liseyi 1953′te Tokat Lisesinde tamamladı.   Lise döneminde, İLHAN BAŞGÖZ  ’ün öğrencisi oldu.  “Bir Kuşu Tanımak” adlı öyküsünü Başgöz’den aldığı ilhamla yazdı.[1] Bu öykü onun edebi hayatının başlangıcı olacaktı.

Liseden sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde başladığı yükseköğrenimini ancak 1969′da Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun olarak bitirdi. Hukuk Fakültesinde iken Doğan Hızlan, Adnan Özyalçıner, KEMAL ÖZER  , DEMİR ÖZLÜ , Hilmi Yavuz, ÜLKÜ TAMER gibi dönemin ünlü solcu şair ve yazarları ile arkadaş oldu. 1956’da sol görüşlü arkadaşlarıyla” a dergisini “çıkardı. Bu deneyimi onun Can yayınlarını kurmasına vesile olacaktı. Amerikan Haber Merkezinde (1958), Türk Dil Kurumu Yayın Kolunda görev aldı. 1969)  Türk Sinematek Derneği Ankara Şubesi’nde çalıştı.  1957 yılında Hukuk Fakültesi öğrencisi iken yedek subay olarak askere giden Öz, vatani görevini Erzurum Oltu’da yaptı.

Askerlik hizmetinden sonra 1959’da önce Kırşehir’e geçti. Oradan Ankara’ya giderek Akis gazetesinde arkasından Türk Dil Kurumunda (1960) düzeltmenlik yaptı. 1961’de Değişim adlı yeni bir dergi çıkardı. 1962’de Ankara Radyosu’nun Söz ve Temsil yayınları bölümünde raportörlük yaptı.[2] 1965’te Sergi Kitabevini kurarak kitapçılığa başladı. Segi Kitapevi sol görüşlü kimselerin merkezi haline gelmişti Bu nedenle kitapevi polis gözetimindeydi. 1965 seçimlerinde Türkiye İşçi Partisi için çalıştı. 1966’da Ülkü Işın’la evlendi. Ülkü Işın ile on dört yıl evli kalacak bu evliliğinden bir kızı olacaktı. Hukuk Fakültesinde sorumlu olduğu tek dersi vererek çok geç de olsa fakülteden mezun oldu. [3]

12 Mart 1971 sonrasında Sergi Kitabevindeki faaliyetlerinden dolayı üç kez tutuklandı. Yargılama sonucu aklandı. Tutuklu olduğu sürede Deniz Gezmiş ve Yusuf Aslan gibi devrimci gençlerle tanıştı ve onların öykülerini yazdı.[4]  Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının cezalarını erteletmek amaçlı uçak kaçırma hadiselerine karıştığı için 1972 yılında yeniden tutuklandı. Bir yıl hapiste yattı. Hapisten çıktıktan sonra Sergi Kitabevini devretmek zorunda kaldı.[5] Akabinde Cem yayınlarından gelen davet üzerine İstanbul’a taşındı.  Cem Yayınlarında editör olarak işe başladı.

Cem Yayınlarında dönemin meşhur solcularının kitaplarını basıma hazırladı ve yayınlattı. Cem yayınlarında, Arkadaş Kitaplar adı altında çocuklar için kitaplar bastırdı. 1976’da Deniz Gezmiş Anlatıyor adlı kitabını bastırdı Aynı yıl Sovyet Yazarlar Birliği'nin daveti üzerine Asya Afrika Yazarlar Birliği toplantısına katılmak amacıyla Sovyetler Birliğine gezi yaptı. Bu gezideki izlenimlerini Cumhuriyet Gazetesinde yayımlattı. 1980’de ilk eşinden boşanıp, ikinci eşi Samiye Erer ile evlendi, bu evlilikten oğlu Can ve kızı Zeynep dünyaya geldi.

1980 yılında kurduğu Can Yayınevinin çocuk kitapları dizisini yönetti.  Can Yayınlarında, hem çocukların hem de büyüklerin okumadan edemediği önemli kitaplar yayınladı. Başta Latin Amerika edebiyatı olmak üzere dünya edebiyatının çağdaş ve klasik yapıtlarını Türkçeye kazandırdı.[6] 15 Mayıs 1984’te Aydınlar Dilekçesi davası nedeniyle yeniden yargılandıysa da bu davadan beraat etti. “Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanunu”na muhalefetten de yargılandı. 80'li yıllarda çocuklar için yayımladığı kitaplar 'komünizm propagandası' yaptığı gerekçesiyle yine yargılanmıştı. 1995'te 23 edebiyatçının katkılarından oluşan "Düşünce Özgürlüğü ve Türkiye" adlı 'toplatılma kararı' alınan kitabı yayımladığı için yargı önüne çıktı. [7]

İyi bir dinleyici olan karşısındaki insanı sabırla sonuna kadar dinleyen, mizah yönü güçlü sohbetlerinde konuşmalarının arasına mutlaka mizahi bir şey sıkıştıran bir insandı. Pek çok yabancı yazarı yayınevi sayesinde Türk edebiyatına kazandırmıştı. Bir yayıncı olarak riske girse dahi birçok Türk asıllı yazarı edebiyata kazandırmaya gayret etmişti. [8] Edebiyatımıza kazandırdığı isimlerden birisi de Orhan Pamuk’tur. Orhan Pamuk:  “Beni Erdal Öz keşfetti. Benden önceki kuşaktan tanıdığım ilk yazardı Erdal Öz. Onun beni, hiç kimse beni daha tanımazken ilk hikâyemle 'keşfetmesin den ikimiz de hep mutlu olduk” [9]diye bunu teyit etmiştir.

Akciğer kanserine yakalanan yazar,  6 Mayıs 2006′da İstanbul, Şile’de vefat etmiştir. Kabri Şile’dedir.

Erdal Öz’ün anısını yaşatmak için ailesi ve Can Yayınları “Erdal Öz Edebiyat Ödülü” vermeyi kararlaştırdı.

Erdal Öz Edebiyat Ödülü

Erdal Öz Edebiyat Ödülü Erdal Öz’ün ailesi ve Can Yayınları tarafından her yıl bir şair ya da yazara verilen edebiyat ödülü haline geldi.

İlk ödül 2008 yılında Gülten Akın'a verilmiştir. Ödül, 15.000 TL tutarında maddi destek ve bir heykelcikten oluşur.  Ödül heykelciği Handan Börüteçene tarafından tasarlanmıştır.[10]

.

Edebi kişiliği

Erdal Öz. Yazı serüveni okulun Petek adlı duvar gazetesinde çıkan bu şiirle başladı. [11]Edebiyat dünyasına, İstanbul’da üniversite öğrencisi arkadaşlarıyla çıkardığı a dergisiyle adım attı. Edebiyat yaşamına şiirle girdi.  Rastgele isimli ilk şiiri İstanbul’daki Kaynak dergisinde 1952’de yayınlandı.  Seçilmiş Hikâyeler Dergisi, Varlık, Yenilik, Yeditepe, Pazar Postası, a, Değişim, Emek, Cumhuriyet gibi dergi ve gazetelerde şiirlerinin yanı sıra öykü ve eleştirileri de yayınlandı. “a” dergisinin kurucuları arasında yer aldı. “Sigarayı bırakmak kadar zordu" diye tanımladığı bir kararla, şiirden vazgeçtiğinde ise yıl 1960'tı.[12]

Öz’ün ilk  öykü kitabı ‘Yorgunlar’ a dergisi yayınlarından çıkmıştı. Cezaevi günleri daha sonra "Kanayan" (1973), "Yaralısın" (1973) adlı kitaplara dönüştü.

Deniz Gezmiş ve arkadaşlarını, '68 kuşağını genç kuşağa tanıtan "Gülünün Solduğu Akşam" (1986) da o günleri anlatmıştır. "Kitaptan kopamayışının sonuçlarından biri" olarak nitelendirdiği yayıncılığı tutukluluk yıllarından önce Ankara'da bir sinemanın girişindeki Sergi Kitabevi ile başladı.

Havada Kar Sesi Var (1987) adlı öykü kitabı, Allı Turnam (1976) adlı gezi izlenimleri ve Odalarda (1995) adlı yeniden elden geçirilmiş romanı, Sular Ne Güzelse (1997) adlı öykü kitabı çıktı. , Sular Ne Güzelse adlı kitabıyla 1998 Sait Faik Öykü Ödülü'nü aldı.

1975-1981 yılları arasında Arkadaş Kitaplar adlı `çocuk edebiyatı dizisini yönetti. 1981 yılında Can Yayınları'nı kurdu. Çocuklar için de iki kitap yazdı: Kırmızı Balon (1990) ve Alçacıktan Kar Yağar (1982).

Eserlerinde toplum yaşamının bireylerin iç dünyasına etkilerini duygusal bir üslupla yansıttı. 1970 sonrasında toplumsal gerçekçi çizgiye yöneldi. 12 Mart döneminde hukuk dışı uygulamalarla karşılaşan tutukluların yaşamlarından yalın kesitler verdi. Baskı karşısında bireylerin yalnızlığını, direncini, umudunu etkin bir duyarlılıkla işledi.  1970 sonrasında toplumsal gerçekçi çizgiye yöneldi. 12 Mart döneminde hukuk dışı uygulamalarla karşılaşan tutukluların yaşamlarından yalın kesitler verdi. Baskı karşısında bireylerin yalnızlığını, direncini, umudunu etkin bir duyarlılıkla işledi.

Eserleri

Roman

• Odalarda (1960)
• Yaralısın (1974)
• Deniz Gezmiş Anlatıyor (1976)
• Gülünün Solduğu Akşam (1986)
• Odalarda (Elden geçirilmiş - 1995)
• Defterimde Kuş Sesleri (2003)

Öykü

• Yorgunlar (1960)
• Kanayan (1973)
• Havada Kar Sesi Var (Yorgunlar’dan dört öykü ile birlikte, 1987)
• Sular Ne Güzelse (1997)
• Cam Kırıkları (2001)

Gezi yazısı

• Ihlamurlar (1994)
• Allı Turnam (1998)

Çocuk kitapları

• Dedem Korkut Öyküleri (1979)
• Alçacıktan Kar Yağar (1981)
• Kırmızı Balon (1990)
• Babam Resim Yaptı

Ödülleri

• Yaralısın ile 1975 Orhan Kemal Roman Armağanı
• Sular Ne Güzelse ile 1998 Sait Faik Öykü Armağanı
• Cam Kırıkları ile 2001 Sedat Simavi Öykü Armağan

ROMANCILAR İLE İLGİLİ BAŞLIKLAR VE LİNKLERİ

• Pınar Kür Hayatı ve Eserleri
• Muzaffer Buyrukçu Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
• Reşad Ekrem Koçu Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
• Şule Yüksel Şenler Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
• Emine Şenlikoğlu Özkan Hayatı Eserleri ve Edebi Kişiliği
• Selim İleri Hayatı ve Eserleri
• Ebubekir Hâzım Tepeyran Hayatı ve Yazarlığı
• Tahsin Yücel Hayatı Eserleri ve Edebi Kişiliği
• Orhan Duru Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Necati Tosuner Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Çetin Altan Hayatı ve Eserleri
• Erdal Öz Hayatı ve Eserleri
• Dr. Özdemir Nutku Hayatı ve Tiyatroculuğu
• Cengiz Dağcı Hayatı ve Romancılığı

KAYNAKÇA

KAYNAKÇA 

[1] DR. KORAY ÜSTÜN, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/oz-erdal

[2] DR. KORAY ÜSTÜN, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/oz-erdal

[3] Yıldırım, Serpil (2015). Erdal Öz'ün Hayatı ve Eserleri. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.

[4] Ceylan, Emrah (2015). Erdal Öz: Hayatı, Eserleri ve Sanatı. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.

[5] Yıldırım, Serpil (2015). Erdal Öz'ün Hayatı ve Eserleri. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.

[6] Ceylan, Emrah (2015). Erdal Öz: Hayatı, Eserleri ve Sanatı. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.

[7] Filiz Aygündüz , “Erdal Öz “7 Mayıs 2006, Milliyet,

[8] Turhan FEYİZOĞLU, Erdal Öz Ağabeyin Ardından, nedir.antoloji.com/erdal-oz/,Son erişim, 02-12-2013

[9] Orhan Pamuk, “Beni Erdal Öz keşfetti “ 8 Mayıs 2006, Milliyet, KONUK YAZAR

[10] https://tr.wikipedia.org/wiki/Erdal_%C3%96z_Edebiyat_%C3%96d%C3%BCl%C3%BC

[11] Filiz Aygündüz , “Erdal Öz “7 Mayıs 2006, Milliyet,

[12] Filiz Aygündüz , “Erdal Öz “7 Mayıs 2006, Milliyet,