Ferit Edgü

(d. 24 Şubat 1936 / ö. -) Şair, yazar, sanat tarihçisi

 

 

4 Şubat 1936’da İstanbul’da doğdu. Babası küçük bir memur olan Nuri Mehmet Edgü, annesinin adı ise Fatma Nevber Hanım’dır.[1] Anne tarafından büyük dedesi Eğribozlu Mehmed Emin Sırrî, 19. Yüzyılda yaşamış Divân sahibi de olan bir Bektaşi şairidir. ( DOÇ. DR. MUTLU DEVECİ, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/edgu-ferit )

 

Çocukluk yılları II. Dünya Savaşı’nın kötü atmosferlerinde geçti. İlkokuldan itibaren Milli Eğitim’e bağlı devlet okullarında tahsil görüp emekli oldu. Yükseköğrenim için İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi’ni tercih etmişti.  İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Resim Bölümünde eğitim görürken kazandığı bir sınavla seramik kimyası öğrenimi için 1958’deAlmanya’ya gitti. Oradan Fransa’ya geçti. Paris’te Akademi Feuda 1959-1964 yılları arasında seramik eğitimi gördü.  1959-1964 yılları arasında kaldığı Paris’te resim çalışmalarının yan ısıra Sorbonne’de felsefe,  Louvre’de sanat tarihi, kurslarına katıldı. 1964’te Paris’ten yurda döndü. ( DOÇ. DR. MUTLU DEVECİ, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/edgu-ferit )

 

Askerliğini yedek subay öğretmen olarak Hakkâri’de yaptı.   Hakkâri, Pirkanis köyünde bir dönem öğretmenlik yaptıktan sonra askerlik hizmetini Beypazarı’nda tamamladı.  1967[2] Askerlik dönüşünde İstanbul’a dönen yazar bir müddet sonra tekrar Paris’e gitti ve Paris’te bir yıl daha kaldıktan sonra yeniden yurda döndü.

 

Bura çalıştığı sürede yazarın düşünce dünyasında yeni bir ufuk açtı. Buradaki. Öğretmenlik günlerinde yaşadığı değişim eserlerine de yansıdı. “Hakkâri’de Bir Mevsim “ adındaki eseri bu yılarda yaşadığı anılar ve gözlemleri neticesinde yazıldı.  

 

Türkiye’ye dönüşünde önce Manajans’ta metin yazarlığı yaptı. Daha sonra DATA reklamcılık ve Ada Yayıncılık şirketlerini kurdu. (1976-1990) Narmanlı Yurdu’nda Bedri Rahmi Sanat Galerisi’inde yöneticilik yaptı.

 

Yazın hayatına şiirle başladı. İlk şiiri 1952’de Kaynak dergisinde yayımladı. Daha sonra Şairler Yaprağı adlı dergide bazı şiirleri yayımlandı. İlk öyküsü 1954’te Yeni Ufuklar dergisinde yayınlandı. Maviciler ve  Maviciler Topluluğu  şiir hareketini başlatan Mavi  dergisinde yazıları ve şiirleri çıkmaya başlamıştı. Şiirin ve edebiyatın toplumsal sorunları ele almasını, yeni bir toplumsal gerçekçilik başlatmak isteyen gençler Attila İlhan 'dan bu konuda destek ve yardım istediler. Attila İlhan 'ı yeni bir şiir hareketinin kurulması yönünde teşvik etmeleri ve Atilla İlhan'ın bu dergide yazı ve şiirlerini yayınlaması Mavi şiirinin başlangıcı olmuştur.[3] Bir tesadüf sonucunda Sait Faik’le tanışan yazarın bundan sonraki yazım yaşamında hikâyecilik önemli bir yer kazandı.

 

Yazılarında edebiyatın konumu, yazarın özgün koşulları ve nitelikleri üzerine düşünceleriyle dikkat çekti. Plastik sanatlar alanındaki deneme, eleştiri ve tartışmalarıyla ilgi uyandırdı. Romanlarında “niçin” sorusundan çok “nasıl” sorusu üzerinde durdu.

 

1977 yılında ADA Yayınevi’nin  Namanlı Yurdundaki Bedri Rahmi sanat galerisini yönetmeye başladı.

 Çevresiyle uyum sağlayamayan bireyin sorunlarına eğildi. “O” adlı romanı, Onat Kutlar’ın senaryosuyla Erden Kıral tarafından “Hakkâri’de Bir Mevsim” adıyla filme çekildi. Film, 1983’te 33. Berlin Film Festivali’nde ve 1984’te 2. Akdeniz Kültürleri Film Festivali’nde ödül aldı.  Abidin Dino , Yüksel Arslan, Bedri Rahmi Eyüboğlu , Eren Eyüboğlu, Füreya, Aliye Berger ve Ergin İnan’ın yaşamlarıyla ilgili araştırma kitapları da yayınladı.

 

Öykülerini Yeni Ufuklar, Pazar Postası, Dost, Yeni Dergi, Papirüs, Antalya Soyut gibi dergilerde yayımladı.  Oldukça üretken bir yazar ve ressam olarak tanınmıştır. İstanbul’da yaşayan yazar, evli ve iki çocuk babasıdır.

 

FERİD EDGÜ’NÜN EDEBİ KİŞİLİĞİ

 

Mavi dergisi ve topluluğu ile adını bu dergide yayınladığı şiirleri ile duyurdu. Fakat daha sonraki yıllarda nesre, roman ve öyküye yönelerek adını daha çok öykü ve romanları ile duyurdu. Yazarın yazın hayatı askerliğini yapmak için gittiği Hakkâri öncesi ve sonrası olmak üzere iki dönem halindedir. Hakkâri öncesinde Mavi dergisindeki yazıları ve şiirleri ile adını duyurdu. Mavi hareketinin içinde olan genç bir şair olarak adını edebiyat çevrelerinde duyurmayı başardı.  Toplumcu bir çizgide yeni şeyler başarmak isteyen bu topluluğun içinde daha çok ferdi sorunları ele almayı tercih eden bir yazar ve şair görünümünde kaldı.  Öykülerini sanatın toplum sorunlarıyla ilgilenmesi gerektiğini düşünmesine rağmen eserlerinde bu amaca uygun bir yazar görüntüsüne giremedi.  Özellikle yazdığı öykülerde kısa sürede toplumsalcı anlayışı terk etti.

 

Hakkâri’ye gitmeden öncesi dönemlerde kaleme aldığı öykülerinde Ferit Edgü, yaşamın anlamsızlığını öykü kişilerinin kişisel kaygılarını, bunalımlarını, sosyal hayattan kopuk ve iletişimsizlikten kaynaklanan yalnızlıklarını dile getirdi.  Yozlaşma, yabancılaşma, doğuştan gelen yetersizlerinden şikâyet eden ferdi konuları dile getirdi. “ bu dünyayı, bir kaos mekanı olarak algıladı.  Yazar, bireyin anlık durumlarını... Fiziksel ve düşünsel yokluğa sürüklenen bireyin, dünyada hazır buldukları karşısında yaşadığı çatışmayı, dilsel anlamda, varoluşsal çözülüşler ile bütünleyen eserler yazdı. “ [4]

Hem Paris’i hem de Hakkâri’yi tanıma fırsatını bulan yazar bu iki coğrafyaya da şahit olmasının getirdiği avantajları eserlerinde kaleme alamaya başladı. Özellikle Hakkâri ve çevresinde şahit olduğu izlenimler bir yazar olarak onu derinden etkilemişti.

 

“ Öykülerinde yazar kısa metinler halinde “Doğu” ve “Taşra”nın derinlikli ruh halini yansıtır. Edgü’nün ifadeleriyle herhangi bir insanın yazgılarının yazınsal konu olması kadar yazınsal konunun yazarın yazgısı olması söz konusudur.”[5]

 

Kafka’nın ve Varoluşçuluğun tesirleri altında yeni bir hikâyecilik yaratmaya çalışan bir tavırla hareket etti. Kendine özgü bir teknik ve anlatım dili yaratmaya çabaladı.

 

Hakkari dönüşünden sonra “öykülerinde genellikle yalnızca an‘ı aktarmayı yeğler ve insan varlığı üstüne, ancak yaşanılan durumlar içinde konuşulabileceğini, yaşanılan anın her şeyin üstünde etkime gücünde bulunduğunu, kişinin ne düne ne de yarına içinde bulunduğu an kadar bağlanamayacağını belirtir.”[6]  Buna rağmen eserlerinde toplum ve insan sorunlarını ele almayı seven bir çizgide bulundu. Toplum içinde ve karşısında bunalan, iletişim kurmayan insanların ferdi sorunlarını irdelerken  bu sorunların kökenlerinde olan toplumsal yozlaşma ve yabancılaşmanın etkilerini eserlerinde yansıtmaya çabaladı. “ İçinde yaşadığı ortama yabancılaşan, çevresiyle ilişki kuramayan, karamsar, mutsuz insanların yaşayışlarını, çapraşık ruhsal durumlarını yansıtmaya” çalıştı. Bu çizgideki öykülerini Kaçkınlar’dan sonra, Bozgun, Av, Bir Gemide, Çığlık kitaplarında yayımladı.

Yaşadığı yıllarda etkisini hissettiren “ Varoluşçuluk” akımının tesirinde kaldı. Resim öğretimi esnasında da karşılaştığı bu sanat akımı onun eserlerindeki düşün sisteminin gelişmesinde etken olmuştu.

 

ESERLERİ

Roman 
Kimse (1976) 
O/Hakkari'de Bir Mevsim (1977) 
Eylülün Gölgesinde Bir Yazdı (1988)

Öykü
Kaçkınlar (1959) 
Bozgun (1962) 
Av (1968) 
Bir Gemide (1978) 
Çığlık (1982) 
Binbir Hece (1991) 
Doğu Öyküleri (1995) 
İşte Deniz, Maria (1999) 
Do Sesi (2002) 
Avara Kasnak (2005) 
Nijinski Öyküleri (2007)

Senaryo
Hakkâri'de Bir Mevsim (O adlı romanından senaryo, Onat Kutlar ile birlikte)

Deneme
Tüm Ders Notları (1978) 
Yazmak Eylemi (1980) 
Şimdi Saat Kaç? (1986) 
Yeni Ders Notları (1991) 
Seyir Sözcükleri (1996) 
Devam (2001) 
Sözlü/ Yazılı (2003) 
İnsanlık Halleri (2003)

Şiir
Ah Min-el Aşk (1978) 
Dağ Şiirleri (1999)

Anı
Görsel Yolculuklar (2003)

Biyografi
Abidin (2003) 
Avni Arbaş (2001) 
Osman Hamdi-Bilinmeyen Resimleri (1986)

Çocuk Kitabı
Doğa Dostları (2004)

Ödülleri
Sait Faik Hikâye Armağanı 1979 (Bir Gemide) 
Türk Dil Kurumu Deneme Ödülü 1979 (Tüm Ders Notları) 
Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü 1988 (Eylülün Gölgesinde Bir Yazdı)

ROMANCILAR İLE İLGİLİ BAŞLIKLAR VE LİNKLERİ

• Cengiz Dağcı Hayatı ve Romancılığı
• Ferit Edgü Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Demir Özlü Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Demirtaş Ceyhun Hayatı ve Edebi Özellikleri
• Ahmed Günbay Yıldız Hayatı ve Romancılığı
• Yavuz Bahadıroğlu Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
• Hüseyin Nihal Atsız Hayatı ve Eserleri
• EDEBİYATIMIZDA HİDAYET ROMANCILARI VE ROMANCILIĞI
• Samiha Ayverdi Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
• Hekimoğlu İsmail Ömer Okçu Hayatı ve Eserleri
• Cahit Uçuk ( Cahide Üçok ) Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Adalet Ağaoğlu Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Sevgi Soysal Edebi Kişiliği ve Eserleri
• Ümit Kaftancıoğlu Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Oğuz Atay Edebi Kişiliği Eserleri ve Konuları

 KAYNAKÇA

• [1] Zeliha Arı,  “Ferit Edgü'nün öykü ve romanlarında anlatım teknikleri”, Gazi Ünivr. SBE, Yüksek Lisans Tezi, 2008 , Ankara, https://www.belgeler.com/blg/1b1b/
• [2] Zeliha Arı,  “Ferit Edgü'nün öykü ve romanlarında anlatım teknikleri”, Gazi Ünivr. SBE, Yüksek Lisans Tezi, 2008 , Ankara, https://www.belgeler.com/blg/1b1b/
• [3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/cumhuriyet-donemi-sairleri/maviciler-toplulugu-siir-anlayisi/19744
• [4] https://www.edebiyatogretmeniyiz.com/ferid-edgu-hayati-ve-eserleri.html
• [5] Erinç Büyükaşık , “Bir Ferid Edgü Yazısı veya Yazmanın Eylem Hali Üzerine “,https://www.insanokur.org/
• [6] https://www.edebiyatogretmeniyiz.com/ferid-edgu-hayati-ve-eserleri.html

 

Edebiyat, Dil bilim, Kültür, Folklor, Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, ve Araştırmalarınız bize başvurarak bu sitede Paylaşabilirsiniz.
 
  BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM  veya s_kuzucular@hotmail.com