Çetin Altan Hayatı ve Eserleri

(d. 22 Haziran 1927 / ö. 22 Ekim 2015)

 

22 Haziran 1927'de İstanbul'da doğdu. Dedesinin babası Kırım'dan göç eden arabacı Ahmet Qıpçaqskiy, dedesi ise Tatar Hasan Paşa idi. Babası hukukçu Halit bey, annesi Nurhayat Hanım’dır.[1]

Galatasaray Lisesi'ni, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi. Altan'ın gazetecilik kariyeri, mezun olduktan hemen sonra Ulus Gazetesi'nde muhabir olarak başladı. 18 yaşında başladığı gazetecilik mesleğinde hızla yükselecek bir dönemin yıldızı olacaktı.

 

1943-1944'de Çınaraltı, Varlık, İstanbul ve Kaynak'da şiirleri ve düz yazıları çıktı. İlk kitabı Üçüncü Mevki 1946'da yayınlandı. Ulus gazetesinde muhabir olarak başladığı gazeteciliğe Hür Ses'de fıkra yazarlığı ile devam etti. Daha sonra Halkçı, Tan, Akşam, Milliyet, Yeni Ortam, Hürriyet, Güneş gazetelerinde ve Çarşaf dergisinde köşe yazıları yazdı.[2] Bu gazete ve dergilerde çıkan yazıları ile dikkatleri üzerine çekmişti.  Adını bu yazılarla duyurduktan sonra 1959 yılında Abdi İpekçi'nin teklifi üzerine Peyami Safa 'nın yerine Milliyet Gazetesi’nde yazılarını yazmaya başlamıştı.

 

Daha sonra Devrim, Akşam, Hürriyet, Güneş, Sabah, Milliyet gazetelerinde köşe yazıları yazmayı sürdürüyordu.  Bu yazılarında güncel siyasi, sosyal ve insan yaşamına dair sorunları ironik bir dille anlatıyordu.   Yazılarında sol eğilimli görüşlerini de dile getiren yazar politika ile de ilgileniyordu. Altan,  İşçi Partisi'nin üyesi olarak aktif siyasi hareketlerin içine de girdi. 1965-1969 dönemi İstanbul’dan bağımsız milletvekili seçildikten sonra Behice Boran’ın partisi olan TİP İşçi Partisine dâhil olarak meclise girdi.[3] Türkiye İşçi Parti’sinin en tanınmış isimlerinden biri olmuştu.

 

Çetin Altan 1965-1969 arasında Türkiye İşçi Partisi'nden milletvekilliği yaptı. 1968 yılında meclisteki bir konuşması sırasında başlayan tartışma Nazım Hikmet'e kadar sıçramış ve başta o dönemin Adalet Partisi milletvekili Cavit Şadi Pehlivanoğlu olmak üzere Adalet Partisi milletvekilleri ile karıştığı kavga ile çokça gündeme gelmiştir. ” Altan, mecliste yaptığı ateşli konuşmalardan birinin ardından Adalet Partili milletvekilleri tarafından linç edilmek istenmiş, aldığı darbelerden dolayı bir gözünde kalıcı hasar oluşmuştu.” [4]TBMM de Önce dokunulmazlığı kaldırılan, sonra da iade edilen ilk milletvekili olarak da dikkat çekti. Bu dönemdeki anılarını "Ben Milletvekiliyken" adıyla kitaplaştırdı.

 

1960'lı ve 1970'li yıllardaki köşe yazıları, Taş, Sömürücülerle Savaş, Suçlanan Yazılar, 'Kahrolsun Komünizm' Diye Diye, Onlar Uyanırken, Kopuk Kopuk, Geçip Giderken, Gölgelerin Gölgesi, Şeytanın Aynaları, Bir Yumak İnsan (1978 Türk Dil Kurumu Ödülü), Nar Çekirdekleri adlı kitaplarda toplandı.  Bu yıllarda gerçekleşen 27 Mayıs 1960 ve 12 Mart 1971 askeri darbelerini destekledi. [5]9 Mart 1971 darbe teşebbüsünü destekleyen "Devrim" gazetesi mensubu olduğu gerekçesiyle, bu "Milli Demokratik Devrim" darbesi planlarına karşı çıkan zamanın 1. Ordu Komutanı Orgeneral Faik Türün tarafından sorguya çekildi. [6] 12 Mart darbesi ile birlikte cezaevine giren Altan, daha sonra 12 Mart'la ilgili olarak yazılan ilk roman niteliği taşıyan Büyük Gözaltı'yı yayımladı. Büyük Gözaltı, adlı eseri ile 1973 yılında Orhan Kemal ödülünü kazandı.

 

60'lı ve 70'li yılları arasındaki köşe yazılarını, Taş, Sömürücülerle Savaş, Suçlanan Yazılar, 'Kahrolsun Komünizm' Diye Diye, Onlar Uyanırken, Kopuk Kopuk, Geçip Giderken, Gölgelerin Gölgesi, Şeytanın Aynaları, Nar Çekirdekleri adlı kitaplarda toplandı. Bir Yumak İnsan, adlı eserine 1978 yılında Türk Dil Kurumu ödülü verildi. [7]

 

1980 yıllarından sonra siyasi görüşlerinde bazı değişimler yaşamaya başladı. Hatta Turgut Özal’la dahi yakınlaşmaya başlamıştı. Katı sosyalist bir çizgiden liberal bir çizgiye doğru kaymaya başlamıştı. Hayatı kaliteli yaşamak, insanca yaşamak başlıca fikirleriydi ve öyle yaşamaya çalışıyor bu görüşlerini de yazılarına aksettiriyordu.

 

1990 yıllarda Flash TV de tartışma programları düzenledi. Gazetecilikten sonra geldiği bu noktada  TV’ lerde boy gösterme işini çok fazla sevemedi.

 

Elli yıllık yazı yaşamında yazılarından ötürü ve kendi döneminin en uç, en aykırı görüşlerini dillendirmekten geri kalmamış olması yüzünden pek çok kez mahkemeye verilen Altan hakkında ağır cezada 300'den fazla dava açılmıştır. 1972 yılında gözaltı süresi 24 saat olmasına karşın 15 gün gözaltında tutuldu. Üç kez tutuklandı, iki kez mahkûm oldu ve iki yıl cezaevinde yattı. Son olarak hakkında 159. Maddeye dayanılarak açılan davada tek celsede beraat etti. [8]

 

Çetin Altan, ölümüne kadar köşe yazılarına Milliyet gazetesinde devam ettirmiş ve ömrünün son yıllarını Köyceğiz’de yaşamıştır.  İlk eşi Kerima’dan Ahmet, Mehmet ve Zeynep adlarında üç çocuğu olmuştur. İkinci eşi ise Solmaz Kamuran’dır. Oğulları Ahmet Altan ve Mehmet Altan’da yazardır.  

 

Çetin Altan çok üretken ve edebiyatın her alanında eser vermiş bir yazardır.  Eserleri arasında şiir, tiyatro oyunu, ani, gezi yazısı, bilimkurgu romanları, polisiye hikâyeler özellikle sohbet ve fıkralar vardır. Daha ziyade gazete ve köşe yazılarıyla tanınan yazar oldukça entelektüel bir kişiliğe, zengin bir birikime ve üretken bir yapıya sahiptir.  Aynı anda birkaç gazeteye yazı hazırlayabilen bir yazar olmuştur.

 

Yazılarında güncel konulara, ülke sorunlarına, eğitimsizlik ve mesleksizlik yüzünde millet olarak çektiğimiz sıkıntılara, gençlerin mesleksizlikleri nedeniyle toplumsal ve bireysel olarak katlanmak zorunda kaldığımız ekonomik darboğazlara yer veren yazılar yazmıştır.

 

Sahip olduğu kültür birikimini insanlara aktarmayı seven ve layıkıyla da bunu başaran bir yazar oldu. Entelektüel görüşlerini topluma aşılamaktan büyük haz duyarak yazılarında geri kalmışlığımızı, mesleksizliğimizi, eğitimsizliğin yol açtığı sıkıntıları, gelecekle ilgili beklentileri, ülkemizin ve bireylerin yaşam koşullarında gelecekte olabilecek değişimleri ısrarla işlemiştir.

 

Günü birlik meseleleri geçmiş ve gelecek kuşaklar açısından irdelemeyi ve göz önüne getirmeyi seven bir yaklaşımı olmuştur. Yazılarında bir konudan söz ederken daldan dala atlaması, eleştirilebilecek yönüdür fakat yazarın bu tutumu birçok şeyi birden öğretmeye çalışmak veya konuyu birçok yönden irdelemek amacından kaynaklanmaktadır.

 

Gazetelerde, "Şeytanın Gör Dediği"  başlıklı güncel yazılar yazmıştır. Önceleri sosyalist ve komünis düşünceler içinde olan Çetin Altan, 1980 ve sonrasında ılımlı bir yapıya bürünmüş liberal, kapitalist bir hüviyete bürünmüştür.  

 

22 Ekim 2015'de vefat eden yazarın kabri Zincirlikuyu Mezarlığı'ndadır.

 

 

YAZDIĞI ESERLERİ VE İÇERİKLERİ

 

Yazılarında Hüseyin Erenköy, Hadi Borazan, Hüseyin Zurna takma adlarını da kullanmıştır. Yazar, gazeteci, köşe yazarı, oyun yazarı,  şair, romancı, gezi, anı, inceleme, deneme, polisiye ve biyografi olmak üzere birçok farklı türde eserler vermiş olan Çetin Altan bir dönem milletvekilliği de yapmış olan önemli bir isimdir. Türk basınının önde gelen yazar ve gazetecisidir.

Türk yazın ürünleri ile  basın ve gazetecilik hayatının en üretken isimlerinden birisi olan Altan'ın dört romanı vardır: Büyük Gözaltı (1973 Orhan Kemal  Ödülü), Bir Avuç Gökyüzü, Viski ve Küçük Bahçe. Dördü de Fransızcaya çevrilen bu eserlerden Büyük Gözaltı İsveç, Yunan, Bulgar ve İspanyolcaya; Bir Avuç Gökyüzü ise İspanyolca ve Romence dillerinde yayınlanmıştır.

 

Tiyatro oyunları da yazan yazarın: Çemberler, Mor Defter, Suçlular, Dilekçe ve Tahtaravalli adlı oyunları basılmıştır. Yazarın basılmamış oyunları da vardır.

 

Aşk Sanat ve Servet ve Atatürk'ün Sosyal Görüşleri adlı iki inceleme yazısı da yayımlanmıştır. . Rıza Bey'in Polisiye Öyküleri ile Türk yazınında pek az denenmiş olan polisiye türünde eser veren yazar mizahi yazılarını “Zurnada Peşrev Olmaz “ adlı esrinde toplamıştır. Gelecekle ilgili öngörülerini ve gelecekle ilgili yazdığı yazıları “ 2027 Yılının Anıları “  adlı eserindedir.  Hemen her edebi türde eser veren çok yönlü bir yazar olan Çetin Altan'ın gezi yazıları da vardır. “  Al İşte İstanbul “ ve”  Bir Uçtan Bir Uca “ adlı eserleri onun gezi yazılarını topladığı kitaplardır. Tarihinin Saklanan Yüzü adlı eseri ise Osmanlı tarihi üzerine yaptığı bir araştırmaları içermektedir.

 

Hayat hikâyesi, 1998 yılında eşi solmaz Kamuran tarafından “ İpek Böceği Cinayeti  “ adlı kitapta kaleme alınmıştır. [9]

 

Eserleri

Roman

• Büyük Gözaltı (1972) - 1973 Orhan Kemal Roman Armağanı
• Bir Avuç Gökyüzü (1974)
• Viski (1975)
• Küçük Bahçe (1978)
• Rıza Bey'in Polisiye Öyküleri (1985)
• Aşk, Sanat ve Servet (1998)

Şiir

    Üçüncü Mevki (1946)

Öykü

• Dünyada Bırakılmış Mektuplar (1997)
• Kalem Bahçelerinden Yedi Hayat (2009)

Oyun

• Beybaba (1960-61)
• Yedinci Köpek (1964)
• Çemberler (1964)
• Mor Defter (1965)
• Suçlular (1965)
• Dilekçe ve Tahtırevalli (1966)
• Komisyon (1969)
• Islıkçı (1977)
• Bütün Tiyatro Eserleri (2001)

Anı

• Ben Milletvekili İken (1971)
• Bir Yumak İnsan (1977)
• Kavak Yelleri ve Kasırgalar (1999)
• İyi ki Şu Köyceğiz Var (2001)

Gezi

• Bir Uçtan Bir Uca (1965)
• Al İşte İstanbul (1981)

Deneme

• Atatürk'ün Sosyal Görüşleri (1965)
• Öldürülmüş Şehzadeler ve Devrilmiş Padişahlar (1991)
• İdam Edilen 44 Vezir-i Azamın Dramı (1991)
• Şeytanın Gör Dediği (1997)
• Kadın, Işık ve Ateş (1998)
• Yeryüzü Tanrıçaları (2000)
• Kullar ve Sultanlar (2000)
• 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10 (2001)
• Enseyi Karartmayın (2003)
• Uçuk (2004)

Mizah

• Taş (1964)
• Sömürücülerle Savaşı (1965)
• Onlar Uyanırken (1967)
• Geçip Giderken (1968)
• Kopuk Kopuk (1970)
• Suçlanan Yazılar (1970)
• Kahrolsun Komünizm Diye Diye (1976)
• Nar Çekirdekleri (1976)
• Zurna’da Peşrev Olmaz (1978)
• Gölgelerin Gölgesi (1981)
• Şeytan Aynaları (1982)
• 2027 Yılının Anıları (1985)
• Sobe (1999)

Çocuk

    Alfabe (2006)

Çeviri

    Aptal Kız (1962)

ROMANCILAR İLE İLGİLİ BAŞLIKLAR VE LİNKLERİ

• Pınar Kür Hayatı ve Eserleri
• Muzaffer Buyrukçu Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
• Reşad Ekrem Koçu Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
• Şule Yüksel Şenler Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
• Emine Şenlikoğlu Özkan Hayatı Eserleri ve Edebi Kişiliği
• Selim İleri Hayatı ve Eserleri
• Ebubekir Hâzım Tepeyran Hayatı ve Yazarlığı
• Tahsin Yücel Hayatı Eserleri ve Edebi Kişiliği
• Orhan Duru Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Necati Tosuner Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Çetin Altan Hayatı ve Eserleri
• Erdal Öz Hayatı ve Eserleri
• Özdemir Nutku Hayatı ve Tiyatroculuğu
• Cengiz Dağcı Hayatı ve Romancılığı

 

KAYNAKÇA

 

[1] https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87etin_Altan

[2] https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87etin_Altan

[3] https://www.biyografi.info/kisi/cetin-altan

[4] https://www.biyografi.info/kisi/cetin-altan

[5] https://haber.gazetevatan.com/Haber/283104/1/Gundem

[6] https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87etin_Altan

[7] https://www.biyografi.info/kisi/cetin-altan

[8] https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87etin_Altan

[9] Aktaş, Burcu. "İpek Böceği'ni Çetin Altan öldürdü", Radikal, 7 Temmuz 2006. 13 Eylül 2010'da erişildi.