Cevdet Kudret Solok Hayatı ve Yazarlığ

14.02.2012

Yedi Meşale edebiyat topluluğunun kurucularından edebiyatçı ve edebiyat tarihçisi

Cevdet Kudret,7 Şubat 1907’de İstanbul’da doğdu. Tam adı Cevdet Kudret Solok'tur. Soyadı kanunu çıktığında Solok soyadını almış, 1934 fakat 1959 yılında Kudret soyadı ile değiştirmiş ama bu yüzden de Cevdet Kudret Solok olarak adı anılır olmuştur.[1]

Başlıklarda hayatı, doğumu, ölümü, çocukluğu, gençliği, evliliği, öğrenimi, , ailesi, eserleri, edebi kişiliği, etkilendiği yazarlar, siyasi yönü, düşünceler, eserlerinden alıntılar, anekdotlar, anlatım tekniği, bakış açısı, , eserlerinin basım yılı, basım hikâyesi, eserleri ile biyografisi arasındaki alakalar, aldığı ödüller vb ile ilgili yazılar sıralanmıştır.

CEVDET KUDRET SOLOK HAYATI

Yedi Meşale edebiyat topluluğunun kurucularından edebiyatçı ve edebiyat tarihçisi

Cevdet Kudret, yoksul bir ailenin çocuğu olarak İstanbul’da Dünya’ya geldi. Babası 1918’de Musul’da şehit düşen terlikçi Sadullah Efendidir. Annesi ise Balkan göçmeni olan Hatice Hanım’dır. Birinci Dünya Savaşı’nda dokuz yaşındayken babasını Musul Savaşı’nda kaybetti. Bu kayıp sonunda aile çok zor duruma düşmüştü. Annesi Hatice Hanım, terzilik yaparak evin geçimini sağladı ve oğlunu okutmayı başarmıştı. Bu şartlar altında Numune-i İrfan İlkokulu'nu ve Davut Paşa Ortaokulu'nu bitirdi.

İstanbul Erkek Lisesini devam etmeye başlamıştı fakat hastalığı yüzünden İstanbul Erkek Lisesindeki öğretimini yarım bırakmak zorunda kalmıştı. Daha sonra İstiklâl Lisesini devam etmeye başladı ve İstiklal lisesinden mezun oldu.(1930)

Babasız, yetim ve yoksul olmalarına rağmen annesi onun eğitimi için elinden gelen her çabayı ve fedakârlığı göstermişti. Bu sayede. İstanbul Darülfünunu Hukuk Fakültesi'ni bitirmeyi de başarmıştı. (1933). Hukuk Fakültesinden mezun olduktan sonra avukatlık yapamayarak Kayseri Lisesi'ne edebiyat öğretmeni olarak tayin oldu. (1934) 1937 yılında İhsan Nisari Hanım ile evlendi ve bu veliliğinden Ayşe adında bir kızları dünyaya geldi.

Yazın dünyasına lise yıllarında iken atıldı. Edebiyat dünyasına 1927’de Servet-i Fünun dergisinde yayımladığı şiirlerle giriş yaptı. Meşale Dergisi çevresinde toplanan Yedi Meşalecile grubuna katıldı. Yedi Meşaleciler dergisinde çalışan yedi genç yazar bir araya gelerek o güne dek yazdıklarını Yedi Meşale adında bir kitapta toplamışlar edebiyatta yeni bir hamle başlatmak amacıyla bir araya gelmişlerdi.(1928). Yedi Meşaleciler 1928 yılında kurulan, : Yaşar Nabi Nayır, Sabri Esat Siyavuşgil, Muammer Lütfi Bahşi, Kenan Hulusi Koray, Ziya Osman Saba , Vasfi Mahir Kocatürk , Cevdet Kudret Solok gibi biri hikâyeci diğeri şair olan yedi gencin bir kitap çıkararak başlatmak istedikleri edebî hareket olarak dikkat çekti.( bkz Yedi Meşaleciler Topluğun Kuruluşu İlkeleri ve Tenkidi ) Edebiyat tarihimizde Cumhuriyet yıllarında kurulan ilk edebi topluluk olarak ses getirmiş oldu [2]

Yedi Meşaleciler' olarak anılan topluluk çıkardıkları Meşale Dergisini sekiz sayı sürdürebilmiş, dergi, yeni alfabeye geçiş dönemindeki zorluklar nedeniyle kısa sürede kapanmıştı. Cevdet Kudret, Meşale Dergisi’nde bireysel konuların işleyen buruk, içedönük, karamsar ve kırgın duygular yansıtan şiirler yayınlamıştı. Cevdet Kudret, Meşale dergisinde yayınlanan şiirlerini Birinci Perde adlı kitabında topladı (1929).( bkz Yedi Meşaleciler Topluğu ve Dağılması - 1928-1933 )

Liseden sonra İstanbul Darulfünûnu Hukuk Fakültesine devam etmeye başladı.1933'te İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdikten sonra Kayseri Lisesi’nde (17.04.1934-25.09.1938), öğretmen olarak çalışma hayatına başlamıştı. Öğretmenlik hayatı Ankara Devlet Konservatuarında (27.09.1938-20.07.1939) diksiyon ve edebiyat öğretmenliği, Ankara Erkek Lisesi’nde (03.07.1939-31.08.1943) ve Atatürk Lisesi’nde (31.08.1943-24.12.1945) edebiyat öğretmenliği olarak devam etti. Yayın Müdürlüğü emrinde İnönü Ansiklopedisi’nde edebiyat sekreteri olarak çalıştı (24.12.1945-6.10.1950). DP iktidarı döneminde Bitlis Ortaokulu’na Türkçe öğretmeni olarak atanınca (3.10.1950) istifa etti (23.10.1950).

Öğretmenlik yıllarından sonra kısa bir süre İstanbul ve Ankara’da avukatlık yaptı (1951-1954). Türk Dil Kurumu’nda redaktör, Bilgi Yayınevi’nde danışman olarak çalıştı (1967-1970). Siyasal Bilgiler Fakültesi, Basın Yayın Yüksek Okulu’nda öğretim görevlisi olarak ders verdi (1970-1973) [3]

Daha sonraki şiirlerini ‘İkinci Perde (1936-1937)’, ‘Üçüncü Perde (1937- ) adları altında derlediyse de hiçbir zaman kitap halinde bastırmadı.

Oyun, hikâye, roman türlerinde de eserler verdi. Grubun ortak kitabı olan Yedi Meşale (1928) ile kendi kitabı Birinci Perde'de (1928) yer alan şiirlerinde 'bireysel duyguları, münzevi ve kötümser, ama hikâyeler ve baladlar yazmıştı.

Tersine Akan Nehir (1929), Rüya İçinde Rüya (1930), Kurtlar (1933) adlı oyunları Darülbedayi’de sahnelendi. ‘Danyal ve Sara’adlı oyunu Varlık Dergisi’nde (1938), ‘Yaşayan Ölüler’ adlı oyunu Ağaç Dergisi’nde (1936) tefrika edildi.

Cevdet Kudret, Abdurrahman Nisari, Suat Hisarcı gibi takma adlarla edebiyat ders kitapları da yazdı. 1952'den[4] başlayarak ders kitapları hazırladı. Daha sonraki yıllarda edebiyat ve tiyatro tarihine ilişkin incelemeler, eleştiriler ve denemeler yazdı. 1945’de hazırladığı Türk Hikâye ve Roman Antolojisi’ni daha sonra Türk Edebiyatı’nda Hikâye ve Roman adıyla genişletti.

1950 sonrası, edebiyat tarihimizin ünlü isimleri ve eserleri üzerine tanıtım kitapları hazırladı. İnceleme, araştırma, edebiyat tarihi türlerinde çalışmalara yöneldi. İki ciltlik Türk ve Batı Edebiyatı’ndan Seçme Parçalar (1980,1981), İki ciltlik Örneklerle Edebiyat Bilgileri (1980), Üç ciltlik Türk Edebiyatı’nda Hikâye ve Roman (1965, 1967, 1990) incelemesi; üç ciltlik Karagöz (1968,1969), iki ciltlik Ortaoyunu (1973,1975)derleme ve incelemeleri hazırladı.

15.Yüzyıl ortalarına kadar getirdiği Örnekli Türk Edebiyatı Tarihi (1995) kitabı, ölümü nedeniyle yarım kaldı. İnceleme-araştırma kitaplarının ön yazıları ile edebiyat üzerine yazılarından bazılarını kapsayan Edebiyat Kapısı (1997) adlı eseri ise yazarın ölümünden sonra basıldı.

Dilleri Var Bizim Dile Benzemez (1966), Bir Bakıma (1977), Benim Oğlum Bina Okur (1983), Kalemin Ucu(1991)adlı deneme kitaplarında edebiyat ve Türk diliyle ilgili çeşitli konular üzerindeki düşüncelerini topladı.

1945'te hazırladığı Türk Hikâye ve Roman Antolojisini sonradan Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman adıyla genişletti (2 cilt: 1965, 1967) . Karagöz'de (3 cilt: 1968-70) tarihçeleri ve açıklamaları ile 35 Karagöz oyununu topladı.

ALDIĞI ÖDÜLLER

Cevdet Kudret’e Ortaoyunu kitabı için Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü (1974), Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman kitabı için Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü (1991) verildi. Ayrıca, Dil Derneği Türk Dili Onur Ödülü (1989) ile Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülü’ne (1992) lâyık görüldü.[5]

Öğretim görevlisi olarak girdiği Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Basın ve Yayın Yüksek Okulu'ndan emekli oldu. 1974 –1986 yılları arasında Bodrum’da yaşayan yazar Sabahattin Eyuboğlu ve Mavi Anadolucularla birlikte Mavi Yolculuklara katıldı. Ancak arkadaş çevresine özlem duydu ve İstanbul’a taşındı. Hayatının son dönemlerini İstanbul’da sürdürdü. İstanbul ve Ankara'da avukatlık yaptı. 10 Temmuz 1992'de İstanbul'da öldü. Rumelihisarı Aşiyan Mezarlığı’na defnedildi.

Şiir, oyun, hikâye, roman türünde eserler veren, incelemeler yayınlayan, Abdurrahman Nisarî imzasıyla ders kitapları hazırlayan Cevdet Kudret, yazılarında Cevdet Kudret Solok, Nevzat Yesirgil, Suat Hızarcı, Mermi Ocaklı, Cevdet Baykara, Cevkud imzalarını da kullanmıştı.[6]

YEDİ MEŞALECİLER VE CEVDET KUDRET

Türk edebiyatının önemli kişileri ve yapıtları üzerine araştırma, inceleme, eleştiri yazıları, tanıtım ve el kitapları yazan Cevdet Kudret daha ziyade Yedi Meşaleci olarak anıldı. Yedi Meşaleciler hareketini başlatan gençlerin kimi lisede kimi üniversitede öğrenciydi. Topluluğa ad olarak Yedi Kollu Şamdan, Yedi Dağın Çiçeği, Yedi Veren Yedi Ses, Yedi Yıldız gibi isimler düşündükten sonra Yedi Meşaleciler ismine karar vermişlerdi.. Servet-i Fünun Dergisi'nin 22 Mart 1928 tarihli sayısında Yedi Meşale isminde bir kitap çıkaracaklarını ilan etmişler ve çıkardıkları kitap büyük ilgi görmüştü.

Yedi Meşaleciler daha sonra kendi sanatsal kimlikleri doğrultusunda ilerlemişlerdir. Yedi Meşalecilerin ortak bir kitap yayımlamalarının nedeni "Memleketimizde son edebî cereyanları gösterecek toplu bir eser vücuda getirmek" arzusudur. Yedi Meşaleciler, eski kuşağın kendilerini küçümsemesine başkaldırmak istemişlerdir. Türk Edebiyatının asırlarca doğu edebiyatını, Tanzimat'tan sonra da Batı edebiyatını taklit ettiğini öne sürerek artık kendine dönme vaktinin geldiğini öne sürerler. Yedi Meşalecilere göre Türk Edebiyatı'ndaki asıl eksiklik, canlılık, samimiyet ve yeniliktir. Ferdi duygulardan uzaklaşılması gerektiğini savunan Yedi Meşaleciler bunları eserlerine yansıtamadılar.

Yedi Meşaleciler, Millî Edebiyat şairlerine ve Beş Hececilere tepki olarak bu akımı oluşturmuşlardır. Yalın, kolay anlaşılır, düz anlatımlı, milli temalarla dolu bu şiir anlayışına karşı çıkmışlardır. Yedi Meşalecilerin şiir beğenilerine Faruk Nafiz Çamlıbel ve Necip Fazıl Kısakürek hâkimdi.[7]

Anısını yaşatmak için eşi ve kızı tarafından 1993 yılından bu yana her yıl beş ayrı dalda (roman, öykü, şiir, deneme-inceleme-araştırma ve tiyatro dalları) dönüşümlü olarak verilen 'Cevdet Kudret Edebiyat Ödülleri' düzenlenmektedir.[8]

Sınıf Arkadaşları, Havada Bulut Yok, Karıncayı Tanırsınız adlarını taşıyan üç romanında, romanın başkişisini eksen olarak, Birinci Dünya Savaşı, İkinci Dünya Savaşı ve izleyen yılların bir panaromasını çizmiştir.

Şiirlerinde Ahmet Haşim ve Yahya Kemal etkisinde kalmıştır. Şiirlerinde en çok üzerinde durduğu konular aşk, ölüm, yalnızlık gibi bireysel konulardır. Zamanla toplumsal konulara yönelmiş sosyal fayda amaçlı şiirler de yazmıştır.

Üç ciltlik Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman adlı kitabı en önemli eserlerinden biri olmuştur. Karagöz’le Ortaoyunu ’nu incelemiş 35 Karagöz oyununu derlemiştir.

ESERLERİ[9]

Öykü:

· Sokak (1974) .

Roman:

· 'Süleyman'ın Dünyası': I. Sınıf Arkadaşları (1943, 1976) , t Havada Bulut Yok (1958, 1976) , III. Karıncayı Tanırsınız (1976) .

Deneme:

· Dilleri Var Bizim Dile Benzemez (1966) , Bir Bakıma (1977) , Benim Oğlum Bina Okur (1983)

İnceleme-Derleme:

· Divan Şiirinde Üç Büyükler': I. Fuzuli (1952) , II. Baki (1953) , III. Nedim (1952); 'Halk Şiirinde Üç Büyükler': I. Yunus Emre (1958) , II. Pir Sultan Abdal (1965) , III. Karacaoğlan (1958); Eşref: Hicviyeler (1953); Şinasi: Şair Evlenmesi (1959); Teodor Kasap: İşkilli Memo (1965); Nazım Hikmet: Kuvayi Milliye (1968); Batı Edebiyatından Seçme Parçalar (1973); Feraizci-zade Mehmet Şakir: Evhami (1974); Abdülhamit Devrinde Sansür (1977) , Örnekleriyle Edebiyat Bilgileri (2 cilt, 1980)

Şiirleri

ROMANCILAR İLE İLGİLİ BAŞLIKLAR VE LİNKLERİ

· Emine Işınsu Hayatı ve Edebi Kişiliği

· Nezihe Meriç Hayatı Edebi Yönü Eserleri

· Yusuf Atılgan Hayatı ve Şiirleri

· Mehmet Seyda Hayatı ve Şiirleri

· Bekir Büyükarkın Hayatı ve Romancılığı