Oktay Akbal Hayatı Roman ve Öykücülüğü

 

(d. İstanbul, 10 Nisan 1923 / ö. Muğla 28 Ağustos 2015) Gazeteci, Romancı, Hikâyeci, Yazar

1923 yılında İstanbul'da doğan, edebiyat ve gazetecilik dünyasına Servet-i Fünun  dergisinde başlayan, Vatan ve Cumhuriyet gazetelerinde fıkra yazarlığı yapan, gazeteci, öykü yazarı ve romancıdır. Deneme, söyleşi, anı kitapları, günceleri de vardır.

AİLESİ ÇOCUKLUĞU EĞİTİMİ

20 Nisan 1923 tarihinde İstanbul'da önceleri savcılık, ardından da serbest avukatlık yapan Avukat Salih Şehabettin Bey'in oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Realist Türk romancılığının ilk temsilcilerinden birisi olan EBUBEKİR HÂZIM TEPEYRAN 'ın annesi  tarafından torunudur. [1] [2]  Annesi ise Ebubekir Hazım Tepeyran ’ın kızı Vuslat Hanım ’dır. Küçük yaşta babasını kaybetmiş, annesi tarafından yetiştirilmiştir. 

İlkokulu Kumkapı’da Fransız Okulu Saint Assomption ’da okudu. Bu okulu bitirdikten sonra orta öğretimine İstanbul Kumkapı'daki Saint Benoit Fransız Lisesinde başladı.[3]  Daha sonra yine Kumkapı’daki   İstiklal Lisesine kaydolarak 1942 yılında bu liseden mezun oldu. Liseden sonra  bir süre İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesine  (1944)  daha sonra da  Edebiyat (1946) fakültesine kayıt olduysa da bu okulları bitiremeden   yükseköğrenimini yarıda bırakarak kendini yazarlığa verdi.[4]

Oktay Akbal yarım kalan tahsil hayatından sonra çalışma hayatına gazetecilik yaparak  ve mütercim olarak atılacaktı.[5]

Oktay Akbal'ın edebiyata olan ilgisi ilkokulda başlamış, çeşitli çocuk dergilerine öyküler yollamıştı. Tahsin Demiray'ın çıkardığı Ateş, İskender Fikret Sertelli'nin çıkardığı Çocuk Duygusu gibi çocuk dergilerinde de yazıları basılmıştı. Daha lise yıllarında iken 1939 ve 1940 yıllarında Yeni Sabah ve İkdam gazetelerinde çevirileri ve öyküleri yayımlanmıştı.  Gazeteciliğe ve edebiyatla olan çalışma hayatına 1943 ve 1944 yıllarında Servet-i Fünun Uyanış dergisinde sekreterlik yapmaya başlamasıyla atıldı. Servet-i Funun dergisindeki bu işi onun geleceğini ve mesleğini belirleyen hayatı boyunca yapacağı işlerin sınırlarını çizen bir adım dolmuştur. Bu gazetedeki işinden sonra  bir ara 1947 ve 1951 yılları arasında Millî Eğitim Bakanlığı Tercüme Bürosu'nda  dört yıl boyunca memurluk yapmış olsa da yeniden gazeteciliğe dönecek hayatını gazetecilik ve yazarlık yaparak sürdürecektir.  Milli Eğitim Bakanlığı Tercüme Bürosu'ndaki görevi nedeniyle zaman zaman  Ankara ve İstanbul arasında yer değiştirmek zorunda kalıyordu. 

1944 ve 1946 yılları arasında  meslek yaşamını Vakit gazetesinde sürdürecek; bu gazetede eleştiriler ve tanıtma yazıları yazacaktır.  Vakit gazetesinden sonra Büyük Doğu dergisinde her hafta Dünya Fikir Sanat Hareketleri sütunu kendisine tahsisi edilecek yazılarını okurları ile bu sütunlardan paylaşacaktır. [6] 1951 ve 1956 yılları arasında Vatan gazetesinde, düzeltmen, sekreter ve yazı işleri müdürü olarak çalışmıştır. 1956'da köşe yazarlığına başlamıştır. 1969- 91  yılları arasında Cumhuriyet gazetesinde “Evet- Hayır” köşesinde gündelik köşe yazıları yazmıştır.

 

1960- 63 ve 1969- 83 arasında TDK yönetim kurulu üyeliği yapmış olan Oktay Akbal,  1978- 79 arasında Kültür Bakanlığı yayın danışma kurulu üyeliği görevinde de bulunmuştur.  Türk Edebiyatçılar Birliği ’nin kurulmasında aktif rol almış,  1989- 95 arasında TYS genel başkanlığı görevini de  sürdürmüştür.

 

1983 ’te anayasa konusundaki bir yazısı nedeniyle  mahkemelik olmuş ve sonrasında da üç ay hapis yatmıştır. 1985 – 1991 yılları arasında Hürriyet ve Cumhuriyet gazetelerinde yazıları çıkmaya devam etmiştir.  1992- 99 arasında Milliyet gazetesinde  gazeteci olarak çalışmayı sürdürür.  

 

Cumhuriyet gazetesinde köşe yazarlığına devam ettiren yazar,  92 yaşında iken Muğla'da tedavi gördüğü hastanede 28 Ağustos 2015 tarihinde ölmüştür.

 

YAZARLIK VE GAZETECİLİK HAYATI

Öykü yazmaya ilkokul yıllarında başladığını ifade eden Oktay Akbal söyleşilerinde ilk öyküsünün "Chez nous il ya un lion" (Bizim Evde Bir Aslan Var) olduğunu, belirtmiş; öğretmeninin bu öyküyü çok beğendiğini ifade etmiştir. Oktay Akbal'ın kendi ifadesine göre İlkokul dördüncü sınıfta iken  seyrettiği filmden etkilenerek Tüccar Horn ya da Binbir Tehlike Adası adıyla bir roman denemesi yazmıştır.[7] İlk denemelerinden sonra 1939'da, henüz lise öğrencisiyken yazdığı bir öykünün İkdam gazetesinde yayımlanmasıyla edebiyat dünyasına adım atmıştır. İlk yazısı, İstiklal Lisesinde öğretmeni olan Zahir Güvemli tarafından fark edilmiş, "Ana Katili" adlı öyküsüdür. [8] Zahir Güvemli onun bu öyküsünü resimleyerek İkdam gazetesinde yayımlanmasına da vesile olur.  Kendi ifadesine göre de öykücülüğe başlamasına vesile olan en önemli unsur ise Sait Faik’in öykülerini okumaya başlaması olmuştur. SaiT Faik’in öyküleri etkisinde kalan Oktay Akbal da öyküler yazmaya başlamıştır.

 

İkdam dergisinde çıkan ilk öyküsünden sonra yazdığı öyküleri ve çevirileri çeşitli dergilerde çıkmaya başlar. Böylece ilk yazıları öyküleri ve çeviri eserleri Bin Bir Roman, Çocuk Haftası, Yıldız gibi gazete ve dergilerde yayımlanır. Oktay Akbal'ın  o yıllardaki eserlerinde rastlanılan konular genellikle bireysel konulardır ve daha çok serüven ve aşk öyküleri yazmayı tercih etmiştir.

 

Fakat yazarlık yolunda adım atmasını sağlayan en önemli fakültedeki eğitimin yarıda bırakarak çalışma hayatına atılması ve Servet-i Funun dergisinde işe başlaması olacaktır. Servet-i Fünun Dergisinde sekreterlik yapmaya başlayan Oktay Akbal, Fransızca eğitim veren okullarda eğitim aldığı için yeterli düzeyde de Fransızca bilmektedir. Bu sayede MEB Tercüme Bürosu’nda çalışmış bu sayede yazarlık hayatının ve matbuat âleminin kapıları önüne açılmıştır.

Oktay Akbal'ın bu tarihlerden sonra  İkdam ve Yeni Sabah gazetelerinde hemen her gün bir öyküsü yayınlamaya başlayacaktır. Bin Bir Roman, Çocuk Haftası, Yıldız gibi gazete ve dergilerde yazıları, öyküleri ve çevirileri ardı ardına yayımlanmaya başlar. Yazdığı bu çocuk hikâyelerinden sonra hikâyecilik alanında yetişkinler için de hikâye yazamaya başlaması  Akbal'ın asıl anlamda ve gerçek öykücülüğe yönelmesi Sait Faik'in Semaver ve diğer öykü kitaplarını   okumasından sonra başlamıştır.

Servet-i Fünun Uyanış dergisinde çalıştığı sıralarda başlayan eski yeni tartışmalarının ve yeni edebiyatı savunan görüşler  içinde yer alan Akbal'ın yazın sanatında böylece asıl edebiyatçılık dönemi başlamış olur.   Kendi yaşam deneyimlerinden, çocukluk anılarından yola çıkan, küçük kent insanını da göz ardı etmeyen duygulu öyküler yazmaya başlar. Oktay Akbal çocuk öyküleri yazarlığından gerçek edebi yazılara dönüş yapmaya çalıştığı o günler hakkında şöyle bir değerlendirmede bulunur. 
"O güne dek yazdığım Esat Mahmut Karakurt, Kerime Nadir öykünmesi öyküleri bir yana bırakmak gerektiğini hissettim. Edebiyat değildi bunlar. Bayağılık vardı hepsinde. Başka şeyler yazmalıydım, kendime vergi şeyler."

Bunlar toplumsal olaylarla ilgili gözlemlere değil, anılara ya da düşlere dayalı, içe dönük hikâyelerdir. Akbal hikâyeleri,  Behçet Necatigil  'in deyişiyle "Konulu hikâyeler değil de, belli konular çevresinde oluşan anılar toplamıdır". Yazın çevrelerinde geniş ve olumlu yankı yapan Önce Ekmekler Bozuldu adlı ilk kitabını 1946'da çıkarmıştır. Onu, 1949'da Aşksız İnsanlar izlemiştir.[9] Şüphesiz ki bu öykülerinde Sait Faik öykücülüğünün derin izleri vardır.

1989-1995 yılları arası Türkiye Yazarlar Sendikası (TYS) Genel Başkanlığı'nı yürüten yazar, daha ziyade bir gazete yazarı olarak bilinmiş ve 28 Ağustos 2015’te Muğla’da ölmüştür.

Garipler Sokağı ve Bizans Definesi adlı kitapları Rusçaya; Dondurmalı Sinema Sırpçaya çevrilmiştir.  Suçumuz İnsan Olmak adlı kitabı Erdoğan Tokatlı yönetiminde 1986 yılında film olarak çekilmiş ve ilgi görmüştür. 

Garipler Sokağı ve Bizans Definesi adlı kitapları Rusçaya; Dondurmalı Sinema Sırpçaya çevrildi. Suçumuz İnsan Olmak adlı kitabı Erdoğan Tokatlı yönetiminde 1986 yılında filme çekildi.[10]

Feridun Andaç Oktay Akbal'ın hayatı ve sanatı hakkında biyografik bir çalışma yapmış " Aydınlanmanın Işığında Sanat İnsanlarımız, Oktay Akbal Hayatı / Eserleri / Sanat Yaşamı, " adlı eser ile Oktay Akbal'ı tanıtmıştır. 

EDEBİ KİŞİLİĞİ 

Oktay Akbal, deneme, anı, biyografi, öykü, roman türlerinde eserler vermesine rağmen daha ziyade gazeteci ve öykücü olarak tanınmıştır. İlk öykü kitabı 1946 yılında çıkan yazarın öykücülüğü daha ziyade Sait Faik tesirinde Çehov tarzı durum kesit hikâyeciliği şeklindedir. Oktay Akbal, başı sonu olmayan, hayatın bir anlık kesitini konu edinen, belli bir öz düşünceyi de telkin etmeyen, gelişi güzel olay parçalarını ele alan öyküler yazmıştır. “Akbal’ın toplam iki yüz yetmiş iki öyküsünden iki yüz elli dördünün yazar-ben, öykü başkişisi-ben ve gözlemci-ben tarafından nakledilmesi Akbal öykücülüğünün ben merkezli bir anlatım tekniğine dayandığının “ kanıtı olmaktadır. ( PROF. DR. OSMAN GÜNDÜZ, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/oktay-akbal )

 

Çağdaşı Tarık Buğra  gibi, bireye yönelen bir romancı olan  Oktay Akbal, ikisi çocuk romanı olan altı roman yazmıştır. Garipler Sokağı (1950), Suçumuz İnsan Olmak (1957), İnsan Bir Ormandır (1975), Düş Ekmeği (1983), Yeşil Ev (1974), Batık Bir Gemi (1997) adlarını taşıyan romanları daha ziyade çocukluk ve ilk gençlik yıllarındaki aşklarını içeren anılara dayanır. Akbal’ın romanları adeta yetişme çağlarının  ve hayat sürecinin anı defterleri gibidir.

 

 İlk romanı olan Garipler Sokağı 1950’li yıllarda değişen İstanbul’dan kesitler sunan anı defteri şeklinde yazılmış bir romanıdır. Suçumuz İnsan Olmak,  İnsan Bir Ormandır, Düş Ekmeği adlı romanlarında İkinci dünya Savaşı yıllarında Fatih semtinde orta halli insanların yaşadığı bir sokağı, orada yaşayanlarla birlikte anlatır. Suçumuz İnsan Olmak'la, İnsan Bir Orman'dır da ise değişik biçimde evlilik konusuna değinmiştir. [11]  İnsan Bir Ormandır adlı romanında tekdüze bir evlilik içinde yasak aşka yönelen kahramanın ödev ve sorumlulukları ile yasak aşkı arasında gidip gelen yalnızlık, can sıkıntısı ve çıkış yolu arayışını anlatır.

 

Sıradan insanların hayatlarını dramların, sosyal hayta karşılaştıkları güçlükleri gelenek ve görenekler karşısında bocalamalarını dile getiren romanlar yazmıştır. Eserlerinde Sosyal ve ekonomik sebeplerden dolayı Ümitsizliklere kapılan insanların dramı eserlerindeki başlıca temalardır.

Oktay Akbal, Batı’da egzistansiyalist ve hümanist felsefeye dayalı düşünceden ve bu düşünceleri yansıtan eserlerden etkilenmiş [12] ve bu etkiler altında eserler vermeye çalışmıştır. Sosyal hayattaki sıradan İnsanların hayatını, dramını, gelenek ve görenekler karşısındaki tutumlarını, sosyal ve ekonomik sebeplerden dolayı düştükleri ümitsizlikleri kaleme almaya çalışan bir çaba içerisinde gözükmesine rağmen daha çok bireyi ve bireyin içi dünyasındaki fırtınaları, bireyselliğin iç çizgilerinde kalan ve sınırlanan temaları işlemeyi  tercih eden bir kalem olarak kalmıştır. Onun eserlerinde işlediği bireysel konulara toplumsal sorunların bireylerde yol açtığı yansımalar olarak değerlendirmek de mümkündür.

Gündelik hayatta yaşadıklarından aldığı  sahneleri,  insan psikolojisini dair edindiği izlenimlerinin de ele almaktan hoşlandığı belli olmaktadır.  Konularını, genellikle kendi yaşam öyküsünde iz bırakan anılardan veya bireysel düşler ile hayallerden alınmış konulardır. Terk edilmişlik, , yalnızlık, çocukluk ve iç burkuntusu gibi çağdaş kent insanının sürekli sorunları  eserlerindeki temaların en başında gelenlerdir.  Eserlerinde tekdüze yaşamı değiştirmeye çalışan ancak değiştirmeye çalıştıkça çevresi tarafından yadırganan ve eski düzene geri dönmek zorunda kalan insanların sıkıntılarını anlatır.  Orta sınıftaki aydınların  toplumun geleneklerine uyamaması ve yadırganıp dışlanması, uyum sorunları iç bocalamaları vb  tercih ettiği  temalar arasındadır. 

 Sürekli olarak tanınmış gazetelerde köşe yazarlığı yapmış olmasından dolayı roman ve öykücü olmaktan çok gazete, yazarı, sohbet ve -fıkra yazarı olarak ün salmıştır. Pek çok tanınmış gazetelerin köşelerinde yazdığı fıkraları ve sohbet yazılarında da güncel konuların içinde edebi sohbetleri serpiştirmeye çalışan bir tutum izlemiştir. Gazete yazılarında   edebiyat sorunlarına ve olaylarına eğilerek anılar ve tanıklıklarıyla genç kuşaklara edebiyat sevgisini aktarmaya çalışmıştır.

Ödülleri 

• 1950 Türk Dil Kurumu Roman Ödülü, Garipler Sokağı
• 1958 Türk Dil Kurumu Roman Ödülü, Suçumuz İnsan Olmak
• 1959 Sait Faik Hikaye Armağanı, Berber Aynası
• 1993 Sedat Simavi Ödülü, Senin Adın Aşk
• 2000 Orhan Kemal Roman Armağanı

ROMANLARI 
 

• Akşam Kuşları: Bütün Öyküleri 2
• Atatürk Yaşadı mı?
• Aşksız İnsanlar
• Batık Bir Gemi
• Bayraklı Kapı: 

ÖYKÜLERİ 

• Berber Aynası
• Bizans Definesi
• Düş Ekmeği
• Ey Gece Kapını Üstüme Kapat
• Garipler Sokağı
• Güzel Düşlerin Sonu
• Hücrede Karmen
• İlkyaz Devrimi
• İnsan Bir Ormandır
• İstinye Suları
• Karşı Kıyılar
• Lunapark
• Ölümsüz Oyun
• Önce Ekmekler Bozuldu
• Suçumuz İnsan Olmak (Cumhuriyet Kitapları)
• Tarzan Öldü
• Yalnızlık Bana Yasak
• Yazmak Yaşamak (Cumhuriyet Kitapları)

Deneme/Söyleşi/Anı 

• "Hiroşima Ve Nagazaki"
• Anılarda Görmek
• Cüce Çeşme Sokağı Nerde?
• Hiroşimalı Masahi Nii
• Kırmızı Tenteli Tramvay Babıali'de 50 Yıl
• Şair Dostlarım
• Şairlere Ölüm Yok
• Hiroşimalar Olmasın

ROMANCILAR İLE İLGİLİ BAŞLIKLAR VE LİNKLERİ

• Emine Işınsu Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Nezihe Meriç Hayatı Edebi Yönü Eserleri
• Yusuf Atılgan Hayatı ve Şiirleri
• Mehmet Seyda Hayatı ve Şiirleri
• Bekir Büyükarkın Hayatı ve Romancılığı
• Turhan Tan Hayatı ve Romancılığı
• Enver Behnan Şapolyo Hayatı ve Eserleri
• Aziz Nesin Hayatı Mizahi Yönleri ve Eserleri
• Attilla İlhan'ın Romancılık Anlayışı
• Oktay Akbal Hayatı Roman ve Öykücülüğü
• Tarık Buğra Hayatı Romancılığı ve Öykücülüğü
• Tarık Dursun K. Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Necati Cumalı Hayatı ve Romancılığı
• Orhan Hançerlioğlu Hayatı ve Eserleri
• lhan Tarus Hayatı ve Romancılığı
• Talip Apaydın'ın Hayatı Edebi Kişiliği ve Romancılığı
• Kemal Tahir Hayatı ve Romancılığı

KAYNAKÇA 

• [1] https://tr.wikipedia.org/wiki/Oktay_Akbal
• [2]
• [3] PROF. DR. OSMAN GÜNDÜZ, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/oktay-akbal
• [4] Gündüz, Osman (2003). Düş ile Gerçek Arasında Oktay Akbal’ın Öykücülüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• [5] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler, Elips Yayınları, Ank. 2005, shf, 32
• [6] PROF. DR. OSMAN GÜNDÜZ, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/oktay-akbal
• [7] https://www.dogankitap.com.tr/yazar/oktay-akbal
• [8] Gündüz, Osman (2003). Düş ile Gerçek Arasında Oktay Akbal’ın Öykücülüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• [9] Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. 1 (3. bas.). İstanbul: YKY. Mart 2010. s. 52-53.
• [10] https://tr.wikipedia.org/wiki/Oktay_Akbal
• [11]
• [12] https://arsivbelge.com/yaz.php?sc=833 SON ERİŞİM, 12-11-2013

Edebiyat, Dil bilim, Kültür, Folklor, Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, ve Araştırmalarınız bize başvurarak bu sitede Paylaşabilirsiniz.
 
  BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM  veya [email protected]