Enver Behnan Şapolyo Hayatı ve Eserleri

Enver Behnan Şapolyo

(d. İstanbul 1900 - ö. Ankara 1972) Türk tarihçi, araştırmacı yazar, gazeteci, romancı, hikâyeci, biyografi yazarı, derlemeci, öğretmen

Enver Behnan Şapolyo 1900 tarihinde İstanbul, Fatih, Kocamustafapaşa semtinde, Beyçayırı Sokağında dünyaya gelmiştir. Yazarın dedesi Afyonkarahisar mutasarrıfı Salih Bey’dir. Babası ise eski Maarif Nezareti Meclis-i Kebir ve Muayene azası Fevzi Bey'dir. Annesi ise Zaimzadelerden Hatice Şaziment Hanım’dır.Yazarın babası olan Fevzi Bey 1908 tarihinde İstanbul'da Protesto adında bir gazete yayınlamış, El Adil adlı Arapça bir gazetede de baş muhabirlik yapmış devrin aydınlarından birisidir. Pek çok eseri olan Fevzi Bey’in Teşkilat-ı Avalim, Sarf-ı Arabî adlı eserleri basılmıştır. Basılmamış eserleri arasında Tarih-i Hürriyet, Hikmet-i Hukukun Tarihi, Miyar-ı Hukuk ve Cebr-i Ala adlı eserleri vardır. Fevzi Bey, Hoca Tahsin Efendi'nin İlm-i Ruh, Esrar-ı Abu Hava, Tarihi Tekvin, Esas-ı İlmi Heyet, adlı eserlerini önsözler eklemiş bir ediptir. [1] Yazarın babası Nadiri Fevzi Bey, 27 Mayıs 1909’da İttihat ve Terakki’nin aleyhinde yaptığı ihbar ve şikayetlerden dolayı idam edilmiştir.

Baba tarafından eğitimli bir aileye mensup olan Şapolyo, ilk ve orta öğrenimini İstanbul Lisesinde yapmış bu liseyi 1917 yılında bitirmiştir. [2] Yazar lisedeki eğitimini tamamlar tamamlamaz okul tarafından 1917 tarihinde Almanya'ya tahsile gönderilmiştir. Fakat 1918 yılında yapılan Mondros Mütarekesinden sonra Almanya’dan dönmek zorunda kalmış ve İstanbul Muallim Mektebine  gitmiştir. Milli Mücadele'nin başlamasıyla Anadolu'ya geçer. Milli Mücadeleye katılan yazar Kağnı Kolları Komutanı olarak cepheye cephane taşıma görevini üstlenmiştir. Kanlı Bayrak Kuva-yi Milliye Müfrezesinde çalışan yazar Milli Mücadelede düşmanın yurttan atılmasına öncülük eden müfrezelere, silah cephane ve erzak taşıyarak yardımcı olmuştur.[3]

 

Öğretmen okulu mezunu olan yazar Milli Mücadele yıllarında Öğretmenlik görevine ilk olarak Ankara’da başlamıştır.  Öğretmen lisesinden diplomasını  alan yazar bir yandan öğretmenlik yaparken diğer yandan da  yükseköğretime başlamış Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesine 2 yıl devam ettikten sonra İstanbul Üniversitesi Tarih Fakültesi'nde okumuş ve tarih öğretmeni olmuştur.1933[4][5]

Felsefe derslerine de devam eden yazar, Ziya Gökalp'in Amel-i İçtimayiat dersleri ile Sosyolojiye çalışmıştır.  Enver Behnan Şapolyo’nun öğretmenlik görevleri sırası ile:  Ankara Sultanisi (1922), Konya Lisesi (1923), İstanbul Erkek Lisesi (1924), Vefa Lisesi (1925), Kuleli Askeri Lisesi (1926), Maltepe Askeri Okulu (1927), Ankara Gedikli Küçük Zabit Mektebi (1928-1932), Ankara Erkek (Birinci) Orta Mektebi (1932-1936), Ankara Gazi Lisesinde (1936-1965) dersler vermiştir.  Bu okulların dışında Harp Okulu, Ankara Ticaret Yüksek Öğretmen Okulu, Havacılık Erbaş Okulu, Maliye Okulu ve Meteoroloji Okulu’nda dışarıdan girerek yarı zamanlı olarak İnkılâp Tarihi, Turizm ve Ahlak derslerini vermiştir. Girdiği okulalrda tarih dersi yanı sıra İnkılâp Tarihi, Ahlak Tarihi öğretmenliği, Türkiye'nin Turistik Özelliği ve Anıtlar Tarihi derslerini de okutmuştur. Enver Behnan Şapolyo, öğretmenlik yıllarında Radyo Eğitim Müşavirliği de yapmış olan yazar (Yuca 2014: 20). 1965’te yaş haddinden emekli olur.


Enver Behnan Şapolyo öğretmenlik yaparken gazetecilik mesleğine de girmiş, gazetecilik alanında ilk çalışmalarını. 1922 yılında Ankara'da yayınlanan Öğüt Gazetesi ile Yenigün Gazetelerinde muhabirlik, muharrirlik yaparak başlamıştır. . Hâkimiyet-i Milliye, Ulus Konya Babalık gazetelerinde çalıştıktan sonra Hüseyin Cahit Bey'in çıkarmakta olduğu Tanin gazetesinin Ankara muhabirliğini yapmıştır. [6]
Şapolyo, 1 Haziran 1972’de akciğerlerinden dolayı 72 yaşında vefat etmiş, Ankara Karşıyaka Mezarlığı’na defnedilmiştir.

 

EDEBİ HAYATI VE YAZARLIK TÖNLERİ

1924 tarihinde İstanbul'a gelerek Son Telgraf, Cumhuriyet, Yeni Türkiye, Vakit, Akşam, Gece Postası, İkdam - Son Telgraf, Yeni Sabah gazetelerinde muharrirlik ve musahhihlik yapmıştır. [7] Gazeteci olarak Atatürk'ün ve İsmet İnönü'nün yurt gezilerine katılmış onlarla birlikte bu gezilerde edindiği izlenimleri yazmıştır. [8]

Bir müddet ara verdiği gazeteciliğe 1955 yılında Zafer Gazetesi'nde yeniden başlamış,  bu gazetede Tarihi makaleler, Atatürk'ün Hayatı, Milli Mücadelenin iç âlemi adlı yazı ve incelemeleri çıkmıştır. Ankara’da öğretmenliğe tekrar başladığında Ankara'da yayınlanan İnkılâp, Ulus, Haber, Son Baskı Gazetelerinde de makale ve incelemeleri yayınlanır.

Yazar İstanbul'daki öğretmenlik yıllarında İstanbul’da bulunan çok sayıda dergi ve gazeteye yazılar yollamıştır. Yazılarının çıktığı yayınlar: Yeni Gazete, Yedigün, Büyük Gazete, Resimli Perşembe, Resimliay, Resimli Mecmua, Türk Yurdu, Kadın Yolu Mecmuası, Türk Yurdu, Köy Postası, Çocuk Ve Yuva, Gençay, Hafta, Çocuk Haftası, İller ve Belediyeler Dergisi, Önasya, Ülkemiz, Türk Kültürü, Halk Evleri Mecmuası, Ankara Belediyesi'nin neşretmekte olduğu Ankara adlı mecmualardır. Bu gazete dergi ve mecmualarda yazarın tarihî makaleleri ve tarihî romanları tefrika edilmiştir.

Çok sayıda eser vermesine rağmen Enver Behnan Şapolyo,  Edebiyat tarihçileri ve Tarihçi akademisyenlerin ısrarla göz ardı ettikleri bir yazar, romancı ve tarihçi olarak dikkat çeker. Nedense akademisyenler ve edebiyat tarihçileri çalışmalarında ondan hiç söz etmemişler görmezlikten gelmişlerdir. Oysaki yazar; Osmanlı Tarihi ile ilgili eserler, makaleleri, kitapları İnkılâp tarihi ile ilgili yazmış olduğu yazı ve eserleri ile Türkiye ve dış ülkelerde tanınan araştırmacı bir yazar ve romancıdır. Yurt içinde görmezlikten gelinmiş olmasının aksine Amerikalı birçok tarihçiler Şapolyo'nun tarihi eserlerinden faydalanmış ve eserlerini bibliyograflarına almışlardır.

Bunlardan Uriel Heyd'in yazmış olduğu Foundations of Turkish Nationalism London - co - Luzac - 1950( Türk Milliyetçiliğinin esasları) adlı eserden başka yine ABD'de Kemal Karpat'ın yayınlandığı Turkey's Politic 1959 Princeton University Press( Türkiye'nin Dahili Siyasetine Dair) kitabında Şapolyo'nun eserlerinden faydalanılmıştır.  Aynı zamanda Amerikalı yazar Elaine D. Smith'in yazmış olduğu Turkey: Origins of the Kemalist Movement and the Govenrment of the National Assembly Washington - 1959 (Kemalist hareketin kökenleri ve Büyük Millet Meclisi Hükümeti) adlı eserde, Şapolyo'dan faydalanmıştır. [9] Gazeteci olarak uzun seneler süren hizmetinden dolayı Basın Şeref kartı verilmiş bir yazardır.[10]

10 Ağustos 1960 yılında Moskova'da toplanan 25.ci Enternasyonal Müsteşrikler Kongresine Moskova İlim Akademisi tarafından delege seçilerek davet edilmiştir. Enver Behnan Şapolyo'nun Gülbahar Sultan adlı edebi bir eseri de Sırpça ve Hırvatça'ya tercüme edilmiştir. [11]

Tarih konulu eserleri özelliklere Türk tarihini sevdirmeye yönelik romanları ile çok sayıda eser veren gazeteci, tarihçi araştırmacı yazardır. Gençlere yönelik olarak çok sayıda roman yazdığı gibi, çok sayıda da tarih konulu eser oluşturmuştur. Çok çalışan, çok eser veren çok üretken bir yazardır. Tarih bilincinin  gençlere aşılanması için çaba göstermiş, çalışmalarını daha çok bu yönde sürdürmüştür. 

Rahat sade anlaşılır bir dille eserler yazan Şapolyo, Türk tarihi ile ilgili araştırmalar yapmış, eski Türk tarihi Osmanlı tarihi ve inkılâp tarihi ile ilgili yazılar araştırmalar incelemeler yayınlamış üretken bir yazardır. Romanlar da kaleme alan yazar, masal destan ve halk hikâyeleri de yayımlamış uzun bir müddet gazetecilik de yapmış, yakın tarihle ilgili gözlemlerini de yazılarında dile getirmiştir.

Edebiyatçılar ve tarihçilerimiz arasında en üretken ve en çok çalışan araştırmacı yazarlardan biri olan Enver Behnan, bu üretkenliğine veya gayretkeşliğine rağmen edebiyat tarihçileri tarafından büyük bir haksızlığa uğrayan değerli bir yazardır. Hayatı boyunca  110’dan fazla eser yazmasına rağmen, bunların bazıları yazıldıkları alanda ilk araştırmalar ve örnekleri teşkil etmesine rağmen, bu çalışmaları görmezlikten gelinmiş antolojilerde ve edebiyat tarihlerinde isminin yer almamıştır.  

Ülkemizde edebiyata  ve gerçek araştırıcı yazarlara takınılan saygısızlık ispatlanmak istenirse   E.B. Şapolyo'nun bu denli görmezlikten gelinmesi buna en canlı misaldir. En belli başlı akademisyenlerin ve yazarların beş on tanesinden daha fazla ve çok daha değerli eserler veren ve pek çok eserinde benzerlerine fark atan  yazarımızın edebiyat tarihlerinde veya antolojilerde isminin geçmemiş olması çok üzüntü vericidir. 

Başına gelecekleri  yaşarken de görüp  anlayan yazarın  değerli bir eseri olan "Osmanlı Sultanları Tarihi " adlı kitabının önsözünden alınan şu satırlar görmezlikten gelinmesine yol açan ahlaki zafiyetimizi açığa çıkarması bakımından manidardır.  " Hakikatleri gizleyen iyi insan değildir. Ahlak bakımından zayıf, tarafçı ve menfaatine düşkün yahut da cahildir. Milletlerine hizmet edenler ölüp gidiyor, hizmetlerini yalnızca tarihçilerin namusuna ve şerefine tevdi ediyorlar. Bu sorumluluğu idrak eden  tarihçinin vicdanı yüksek olmalıdır." [12]

Eserleriyle kurtuluş Savaşı’nın önemli ayrıntılarım ortaya çıkaran E.B.Şapolyo  ittihat ve terakki döneminin fikir hareketlerini irdeleyen İslâm tarihinde çeşitli mezheplerin nasıl oluştuğunu araştırmış, tarih konulu roman ve öyküleriyle de dikkati çekmiştir. Yaşadığı zamanlarda çok okunan eserler veren çok üretken bir   tarihçi ve edebiyatçı olan yazarı edebiyat tarihçilerimizin görmezlikten gelmeleri isminin edebiyat tarihlerinde geçmemiş olması üzüntü verici ve oldukça düşündürücüdür. Akademik çevreler tarafından pek itibar görmemesinin sebebini anlamak hayli güçtür. "Mezhepler ve tarikatlar tarihi “ adlı eserinde kullandığı evrak ve yazmaların, tekke ve zaviyelerin kapatılmasından sonra toplanan vesikalar olması sebebiyle  oldukça ehemmiyetlidir. Fikir adamı, tarihçi ve yazar olarak yabancı aydınlardan itibar görürken akademisyenlerimiz tarafından görmezlikten gelinmesinin en önemli sebebi  ülkemizdeki akademisyenlerin pek çoğundan çok sayıda eserler vermiş olmasından dolayı kıskanılmış olabilir.


Şapolyo'nun Basılmış Olan Önemli Eserleri 

Filozof Ziya Gökalp - 1933
Tarih Bakaloryası 1. cilt. ilk ve Orta Çağlar Tarihi - 1934
İkinci cilt Yeniçağ Osmanlı ve cumhuriyet Devirleri - 1935
Türk Soyadları - 1935
Kurtuluş Edebiyatı Tarihi - 1938
Onuncu Yıl - 1938
Ziya Gökalp ittihat ve Terakki ve Meşrutiyet Tarihi - 1943
Kemal Atatürk ve Milli Mücadele Tarihi - 1944
Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat devri Tarihi - 1945
Tarihçi Eşref Albatı - 1945
Velet Çelebi İzbudak - 1946
Karagöz'ün Tarihi - 1946
Osmanlı - İnkilap ve Avrupa Tarihi Özü - 1946
Karagözün Tekniği - 1947
Ziya Gökalp ve Fırka Nedir? - 1947
Türkiye Tarihi 3 Cilt (Maliye okulları için) - 1947
Müzeler Tarihi - 1948
Türk İnkilabı Tarihi - 1948
Türkiye Cumhuriyeti Tarihi(Liseler için - 8 defa basılmıştır) - 1949
Türk Efsaneleri - 1949
Gazi Musa Paşa ve Silistre Müdafası - 1950
Hz. Ali - 1950
Dünya efsaneleri - 1954
Atatürk'ün Hayatı - 1955
İlk Çağ Tarihi - 1958
Kuva-yi Milliye Tarihi - 1958
İlaveli - Kemal Atatürk ve Milli Mücadele Tarihi - 1958
Halk ninnileri - 1958
Gazi Osman Paşa ve Plevne Müdafası - 1958
Ahlak Tarihi - 1960
Türk Büyükleri 1960
Türkiye Tarihi - 1960
Osmanlı Sultanları Tarihi - 1960
İnkilap Tarihi - 1960
Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi - 1964
Türk Menkıbeleri - 1964
Selçuk Han - 1966
Tuğrul Han - 1966
Melik Şah - 1966
Birinci Alaettin - 1966
Selçuk Medeniyeti - 1966
Kırşehir Büyükleri - 1967
Mustafa Kemal ve Milli Mücadelenin İç Alemi - 1967
İstiklal Edebiyatı Tarihi - 1968
Peygamberler Tarihi - 1968
Osmanlı İmparatorluğu Tarihi - 1968
Türk Gazeticiler Tarihi
Ahiler Tarihi
Türkiye Anıtlar Tarihi


Romanlar

Ayşim
Alp Arslan
Yayla Gülü
Yıldırım
Dede Korkut Masalları
Kılıç Arslan
Şair Nedimin Aşkı
Barbaros
Turgut Reis
Fatih İstanbul Kapılarında
Türk Masalları
Atilla
Türk Akıncıları
Ali Baba
Estergon Kalesi

Şapolyo'nun bu eserlerle beraber edebi romanları ve çocuk edebiyatı neşriyatından olmak üzere 45 eseri daha vardır. Basılmamış olanlarla eserlerinin tutarı 110 cilttir.

ROMANCILAR İLE İLGİLİ BAŞLIKLAR VE LİNKLERİ

• Emine Işınsu Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Nezihe Meriç Hayatı Edebi Yönü Eserleri
• Yusuf Atılgan Hayatı ve Şiirleri
• Mehmet Seyda Hayatı ve Şiirleri
• Bekir Büyükarkın Hayatı ve Romancılığı
• Turhan Tan Hayatı ve Romancılığı
• Enver Behnan Şapolyo Hayatı ve Eserleri
• Aziz Nesin Hayatı Mizahi Yönleri ve Eserleri
• Attilla İlhan'ın Romancılık Anlayışı
• Oktay Akbal Hayatı Roman ve Öykücülüğü
• Tarık Buğra Hayatı Romancılığı ve Öykücülüğü
• Tarık Dursun K. Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Necati Cumalı Hayatı ve Romancılığı
• Orhan Hançerlioğlu Hayatı ve Eserleri
• lhan Tarus Hayatı ve Romancılığı
• Talip Apaydın'ın Hayatı Edebi Kişiliği ve Romancılığı
• Kemal Tahir Hayatı ve Romancılığı

KAYNAKÇA

 

[1] Yuca, İrşad Sami (2014). Enver Behnan Şapolyo: Tarihçiliği, Gazeteciliği ve Edebi Kişiliği. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

[2] ] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler , Elips Yayınları, Ank. 2005, shf 498

[3] Yuca, İrşad Sami (2013). “Milli Mücadele'de Enver Behnan Şapolyo'nun İzlenimleri ve Kağnı Kolları", Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. I. 2.

[4] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler , Elips Yayınları, Ank. 2005, shf 498

[5] Kartal, Öznur (2017). “Enver Behnan Şapolyo”. Türkiye’de Tarih Eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.

[6] DR. KORAY ÜSTÜN, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sapolyo-enver-behnan

[7] Kartal, Öznur (2017). “Enver Behnan Şapolyo”. Türkiye’de Tarih Eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.

[8] ] DR. KORAY ÜSTÜN, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sapolyo-enver-behnan

[9] Yuca, İrşad Sami (2014). Enver Behnan Şapolyo: Tarihçiliği, Gazeteciliği ve Edebi Kişiliği. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

[10] https://tr.wikipedia.org/wiki/Enver_Behnan_%C5%9Eapolyo

[11] https://tr.wikipedia.org/wiki/Enver_Behnan_%C5%9Eapolyo

[12]   E.B. Şapolyo, Osmanlı Sultanları Tarihi, Rafet Zaimler Yayınevi, İstanbul, 1961