Kelile ve Dimne

Osmanlıca yazılışı:  kelîle :  كليله

Osmanlıca yazılışı دمنة - Dimne

Kelile ve Dimne : دمنة كليله

Antik Hint dili olan Sanskritçe olarak, Budist öğretileri hikâye yolu ile anlatmak amacı ile yazılmış olan dini, siyasi, ahlaki, siyaset ve Budist felsefesini içeren bir öğüt kitabıdır.

Kitap, Hintli filozof Beydaba tarafından III. yy.da yazılmış olsa da bu kitaba benzer kitapların, çok daha önceden beri Hint edebiyatında varlığı bilinmektedir. Bu eser ve içindeki haikayelerin kendileri ve özü Sanskritçe ‘deki adı Krata Dinınaka (Pançatantra) olan çok daha eskilerde yazılmış olan esere dayanır.

Beydaba’nın bu eserinin Vıhsnu Şarman’ın kaleme almış olduğu Pançentatra  yazılmış bir versiyonu olduğu tahmin edilmektedir. Hatta Pançentatra   adlı kitabın dahi Vıhsnu Şarman’dan bile daha önceden beri var olduğu, daha eskiden yazılmış olan ilk Pançentanra kitabının kaybolduğu, daha sonra Vıhsnu Şarman tarafından bulunup tekrar Pancentantra adıyla yazıldığı sanılmaktadır. Bu kitap sonraki asırlarda Kellie Dimne adı ile Beydaba tarafından Ms. III. Yy da [1]yeniden düzenlenmiş ve Kelile Dimne adıyla karşımıza çıkmıştır.

Hemen belirtelim ki Beydaba’nın hayatı ve yaşadığı yüzyıl farklı kaynaklarda farklı yüzyıllar olarak belirtilmiştir. Birçok kaynakta Beydaba MÖ I. Yüzyılda yaşamış olarak gösterilmektedir. Bu görüşlere göre Beydaba, MÖ. I Yüzyılda yaşamış, yazmış olduğu kitabı kaybolmuş, kaybolan bu kitap MS. III. Yüzyılda Keşmir de yeniden bulunmuştur.

Pançentantra ve Kelile Dimne’nin ise en eski düzenleme olan Tantrâkhyâyika adını taşıyan esere dayandığına dair bilgiler de mevcuttur. . Bunun ikinci birşekli de Pançatantra adını taşımakta ve Hindistan'da yaygın bir halk kitabı olarak sayısız varyantı bulunmaktadır[2]

Hikâyeleri mukayese etmek fırsatımız olmasa da Pançentanttra kitabında çok sayıda hikâye bulunmaktadır. Bu eser, ismini, eserdeki ilk öykünün kahramanları olan Kelile ve Dimne adındaki iki çakaldan almıştır. Beydaba’nın  Kelile ve Dimne’sinde ise  giriş yazısı ile birlikte on beş hikaye vardır.   Eserdeki her hikâye iç içe 33 küçük hikâyeden oluşur.

Girişte kitabın yazılış öyküsü ve yazılma amacı anlatılmıştır. Bu eser Hükümdar Debşelim’in Beydaba`dan devlet yönetimi ile ilgili bilgiler istemesi, bununla ilgili on beş veya on dört soru sormasi, bu sorulara Beydaba’nın fablları örnek göstererek anlatması  halinde yazılmıştır.

Beydaba bu eserini hükümdarın her sorusuna bir cevap verip cevaba uygun da bir fabl anlatma tekniği üzerinde yazmıştır. 

Eserin aslından yapılan tek çeviri Tibetçe'dir. Bu eser VI. yy.da Nuşirevan'ın doktoru Burzuye (Berze-veyh) tarafından Pehlevi diline çevrilmiş ancak bu eser halktan gizlenmiştir. Eser daha sonra Süryaniceye çevrilmiş, daha sonrada İbn-ü Mukaffa tarafından Ms. 8. yy Arapçaya tercüme edilmiştir. İslam ve Türk edebiyatındaki Farsça, Osmanlıca vb diğer çevriler de İbn-i Mukaffayı esas almışlardır.  Hatta sonraki bütün çeviriler Yunanca,îbranice, Latince, İspanyolca, İtalyanca, Slavca, Türkçe, Almanca, İngilizce, Flemenkçe, Fransızca çevirileri de ibn-i Mukaffa’nın Arapça Kelile Dinme tercümesine dayanır.

Eseri Türkçeye çeviren ilk alim Mehmet Kuşteri ile Aydınoğulları Beyi Umur Bey adına, Kul Mes'ud tarafından kaleme alınmıştır. (Yaz. 1360). ( BKZ KUL MESUD İLE KELİLİE VE DİMNE'Sİ )

Eserin en önemli tercümeleri: XV.yy.da Çağatay Sahasında Envâr-ı Süheylî adı altında Hüseyin Baykara'nin vezirlerinden biri olan Emîr Ahmed Süheylî adına yazılmış olan Hüseyin Vâiz Kâşifî’nin yapmış olduğu tercümedir. Ebü'l-Maanî Nasrullah b. Mehmed'in Gazne'li Behram Şah adına Arapça'dan Farsça'ya aktardığı çeviri, Hilalî tarafından I. Murad adına nazma çekilmiş olan manzum çeviri, Alâaddin Ali Çelebi'nin (ö. 1543) yaptığı sanatlı çeviri,  Şeyhülislam Yahyâ'nin özeti, Osmanzâde Taib'in Zübdetü’l-Eshâr'ı, Adanalı Ramazanîzâde Abdünnaiî Nâfiu'l-Asâr (yaz. 1852) adlı manzum Kelile ve Dimne çevirisi, Taşkentli Fazlullah b. İbrahim tarafından Doğu Türkçesine çevrilmiş olan tercümesi.

Fabl, Ezop masalları, Kellie Dimne  hakkında genel bilgiler için   İlgili Linkler

1. Beydaba Vıshnu Şarman Kelile ve Dimne Pancentantra ve Fabl
2. Beydaba ve Kellie Dimne Hakkında Bilgiler ve Fabl Örnekleri
3. DÜRÜSTLÜK SINAVI - Fabl örneği- Kellıe ve Dinme- Beydaba-
4. KUL MESUD İLE KELİLİE VE DİMNE'Sİ
5. Ezop ve Hayvan Masalları
6. Ezop Masalları
7. Pancetantra Kitabı ve Fabllarından Örnekler
8. Jean De La Fontaine Ve Fabllar
9. Fabl Nedir Tarihçesi ve Özellikleri
10. La Fontaine Fablları
11. Fabl Örneği - AÇ GÖZLÜ ÇAKAL - Pancentantra'dan
12. AYI İLE İKİ ARKADAŞ - Krılov Fabllarından –
13. ŞEYTAN ve HANCI - Fabl Örneği- La Fontaıne’den
14. DÜRÜSTLÜK SINAVI - Fabl örneği- Kellıe ve Dinme- Beydaba-

 

 KAYNAKÇA

 

• [1] İskender Pala, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, s.277
• [2] Beydaba Vıshnu Şarman Kelile ve Dimne Pancentantra ve Fabl, https://www.edebiyatvesanatakademisi.com