TAŞLAMA AŞIK ŞİİRİNDE TAŞLAMA ÖZELLİKLERİ ÖRNEKLER

Kişisel hataları, toplumsal aksamaları, devleti, ileri gelenleri, yanlış gelenekleri, kuralları vb tenkit ve hicveden âşık şiiri türüdür.

Taşlamanın eş anlamlıları ta’rîz , hiciv, hicviye ve yergidir. Taşlama, İslamiyet’in kabul edilmesi sonrasında gelişen ozan geleneğinin koşma ve koşma düzenindeki nazım şekillerinden konusu itibari ile ayrılan bir nazım şekli olmuştur. Taşlamalar tıpkı koşmalar gibi dörtlük sistemi ile söylenen, hece ölçülü, duraklı, kafiyeli, redifli şiirlerdir. Yani biçim yönünden koşmaların bütün özelliklerini taşır. Taşlamalar, sadece konu yönünden koşmalardan ayrılır.

Taşlamalar nazım şekli özellikleri ile koşma düzenindeki diğer şiirlere benzer. Fakat taşlamalar çeşitli yönleri ile kaidelere, geleneklere, törelere, ahlaki ve dini kurallara aykırı düşmüş kişilere ve toplumda aksayan yönlere, sorunlara, hoşa gitmeyen durumlara, siyasi düzene ve devlet adamlarına yapılan mizahi, alaycı ve iğneleyici bir eleştiri getirmesi gibi konuları ile koşmalardan ayrılmıştır.

Taşlamalarda iğnelenmek istenen birinin huylarını kötülemek,  alay etmek gayesi vardır. Taşlamalarda alay, tenkit, iğneleme, bariz bir şekilde aşağılama ve iğneleme bulunur. Taşlamalardaki iğneleme ve tenkit; mizahi bir şekilde olabileceği gibi, öfkeli ve hakarete kadar varabilen bir üslupla da olabilir.

Taşlama, yergi ve hiciv ustalarına heccav da denilmiştir. Taşlama ve yergilerde makbul eden tenkit, iğneleme, alay ve aşağılamanın makul düzeylerde kalmasıdır. Halk ozanlarımız taşlama yaparlarken çoğunlukla edep ve terbiyenin dışına çıkmamışlardır. Bu nedenle halk ozanlarının şiirlerinde küfür ve argoya pek rastlanılmaz.  

Taşlama Ta’riz Hezl ve Hiciv

Taşlamaların divan edebiyatındaki karşılığı hicivdir.  Divan edebiyatında “birinin kötü bir yanını ortaya koyma ve kötüleme amacıyla yazılan şiirlere ta’rîz de denir. Ta’rîz sözün muhatap alınan kişiyi, iğnelemesi, muhatabı övüyormuş edası ile muhatap ile alay edilmesi, göklere çıkarıyormuş gibi gösterilip küçük düşürülmesi; sözün, imalı, alay amaçlı ve nükteli söylenmesidir. ^[1]   Divan şiirinde alay, şaka ve eğlendirmek, güldürmek maksadı ile yapılan alay ve iğnelemelere ise hezl ( Hezli Hezliye Hezliyat Tehzil ) ) denir. Fakat her iğneleme ve taşlamada zarafete ve edebî inceliklere dikkat edilmemiş aşırılığa küfür ve ayıplara da yer veren, kaba, çirkin ve ayıp sözlere de hezli denmiştir. Kişilerin başlarından geçen mizahi hadiseler hikâye edilirken mübalağalı ama zarif bir üslûbunun kullanılması ile hezl ve hiciv bir diğerinden ayrılmış olmaktadır.[2] Hezl veya hezliyat, hicivden daha ağır ama küfür ve ahlak dışı olmaktan çekinmesinden dolayı hicivden hafif bir türdür. Divan şiirinde ve yazılı edebiyata arasında argo ve küfre de yer veren heccavlar yetişmiştir.  Divan şiirinde kaside şeklinde olduğu gibi kıta şeklinde yazılmış hicivler de bulunur.

Türk halk şiirinde KAYGUSUZ ABDAL, Pir Sultan Abdal , Aşık Ömer, Aşık Gevheri , Karacaoğlan, Kâtibi, Ruhsati , Seyrani, Dertli , İlhami Demir , Gufrani  , Âşık Mahzuni Şerif, Âşık Feymanî , Abdürrahim Karakoç en önemli taşlama ustalarıdır. Azerbaycan edebiyatında Sabir,  Türk edebiyatında  Şair Eşref' ile Neyzen Tevfik halk şiiri tarzında taşlama ve yergiler yazan önemli şairler olmaktadır.

• HALK OZANLARINDAN TAŞLAMA ÖRNEKLERİ
• Hiciv Hicviye Taşlama ve Enfes Örnekleri
• Satirik Şiir Nedir Hiciv Örnekleri
• Hiciv ( Hicviyye) Nedir ve Örnekleri?
• Ta’rîz Taşlama İğneleme Alay Sanatı
• Hezl Nedir Hezli Hezliye Hezliyat Tehzil Nedir ve Örnekleri

Taşlama Örnekleri

• Üç beş hurufattan hisse kapanlar
• Her alimi her hocayı beğenmez
• Bir iki ilaçla deva yapanlar
• Eflatun'u ve Lokman'ı beğenmez
• 
  
• Her tarafa meydan vurup laf eden
• Heva-yı nefsine ömrün sarf eden
• Karanlıkta gölgesine hayfeden
• Rüstemi Zal pehlivanı beğenmez
• 
  
• İbare okuyup mana seçmeyen
• Aşkın şarabından damla içmeyen
• Kendi karısına sözü geçmeyen
• Adalette Süleyman'ı beğenmez
• 
  
• Dost benimdir bana kimse değmesin
• Bu sevdadan gayrı vazgeç demesin
• Canan huzurunda boyun eğmesin
• Kemter Seyrani'yi bir kul beğenmez   Aşık Seyrani
• **
•  Varsın şurda hırılasın
•  Bize taş atıp ürenler
•  Eşek olup zırılasın
• Bize taş atıp ürenler
•  
•  Bir didilmiş kavuk olsun
•  Yazı, kışı soğuk olsun
•  Bir yolunmuş tavuk olsun
•  Bize taş atıp ürenler
•  
• Pek nallanmış ata dönsün
•  Uyuz olmuş ite dönsün
•  Kilisede puta dönsün
•  Bize taş atıp ürenler
•  
•  Hayvanlara kuşak olsun
•  Kalaycıya uşak olsun
•  FERYADİ' ye eşek olsun
•  Bize taş atıp ürenler          Divriğili Deli Derviş Feryadi
• ***
• Mevlam gudan ince sırad yaradın
• Geçmeyen olursa ne yapacahsın
• Böyle bir gorhuyla cenned gapusun
• Açmıyan olursa ne yapacahsın.
•  
• İnsanın insana yoh itimadı
• Bahşeyledin dürlü nazı nimedi.
• Azrayil elinde ecel şerbedi
• İçmeyen olursa ne yapacahsın.
•  
• Derdi pay edmedin daş ile dağa
• Gumaşı çıharan bürünür ağa
• Her canı verirsin gara toprağa
• Göçmeyen olursa ne yapacahsın.
•  
• Âşık İLHAMİ sever cömerd olanı
• Allahım af eyle sen bu yalanı
• Fikrimin faydasız geri galanı
• Biçmeyen olursa ne yapacahsın. İlhami Demir

**

• Adalet kalmadı hep zulüm doldu
• Geçti şu baharın gülleri soldu
• Dünyanın gidişi acayip oldu
• Koyun belli değil, kurt belli değil
• 
  
• Başım ayık değil kederden yastan
• Ah ettikçe duman çıkıyor baştan
• Haraba yüz tuttu bezm-i gülistan
• Yayla belli değil, yurt belli değil
• 
  
• Çark bozulmuş dünya ıslah olmuyor
• Ehl-i fukaranın yüzü gülmüyor
• Âşık Ruhsati dediğini bilmiyor
• Yazı belli değil, hat belli değil  Ruhsati

KAYNAKÇA

[1] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/ta-riz-taslama-Igneleme-alay/142090

[2] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/hezl-nedir-hezli-hezliye-hezliyat-tehzil-nedir-ve/90394