Bijen Kimdir Divan Şiirinde Bijen ve Kuyusu

Bijen ve Bijen’in Kuyusu

Osmanlıca yazılışı Bijen : بيژن

Bijen, Şehnamede ve Acem destanlarında Rüstem-i Za,  Giv, Neriman, Afrasyap ile birlikte geçen  ve Rüstem-i Zal’ı öldürmeyi başaran  efsanevi Acem kahramandır. Bu nedenle divan şiirimizde de karşımıza çıkan bir figürdür.

Bijen,  Şehnamede Zaloğlu Rüstem i‘în kardeşi Giv ’in  oğludur.[1]  Esatirlerin bazı varyantlarında ise  Rüstem’in kız kardeşinin oğludur. Bir varyantta  Kral Keyhüsrev ( Kiros ve Siyavuş’un Oğlu )'in buyruğu üzerine arkadaşı Hurgih'le beraber   Afrasyap  –Efrasiyab - la yapılan savaşa katılır.  [2] Hurgih tarafından kandırılarak Efrasiyab'ın çadırına götürülür. ( bkz Afrasyap Alp er Tunga ve Şehname 'de Turan Hükümdarları)  Orada Efrasyap’ın kızı Münije’yi görerek âşık olur. Bunun üzerine  Efrasiyab tarafından bir kuyuya atılan Bijen o kuyuda yedi yıl hapis kalır. ( bkz Şehnamede Zaloğlu Rüstem ile Afrasyap Savaşları)

Şehnamedeki anlatılan varyantında ise  Bijen bir av esnasında Efrasyap’ı kızı Münije’yi ile karşılaşır. İkisi de bir birlerine âşık olurlar.  Menije, Bijen'i bir sandığa koyarak saraya sokar. Efrasiyab bunu duyar ve kızının cezalandırılmasını ve Bijen’in öldürülmesini emreder. Etrafındakiler, Efrasyap’a engel olarak Bijen’in kuyuya atılmasına razı ederler.  Bijen bir kuyuya atılır. Bunu duyan Rüstem yeğeni  Bijen'i kurtarmaya gider. Bir tacir kılığı ile gelip kuyuya ip sarkıtarak  Menije'nin de yardımıyla Bijen’i  kurtarır ve Rüstem Menije'yi de  alarak onları Turan ülkesinden kurtarır. [3] [4]

Fakat destanın sonlarında Rüstem Bijen’in yaptırdığı kazıklı bir kuyuya düşülerek ölecektir.

Divan şiirimizde bu konu bir hayl işlenmiştir. Bijen ve kuyusu mihnet çukuru, aşk çukuru, kuyu cadısı, çâh-ı Bâbil, çâh-ı Yûsuf, çâh-ı. Bîjen  , Giv, Rüstem’in kemendi, Rüstem’in oğlu [5]  telmihleri  ile  kullanılmış kimi zaman Harut ve Marut’un olduğu- asıldığı- Babil kuyusu ( BKZBABİL VE BABİL KUYUSU)  ile de birlikte anılmıştır.[6] Bu kuyu ile Yusuf’un atıldığı kuyu arasında münasebetlerin de yapıldığı görülür.

Bijen Kimdir Divan Şiirinden Bijen ve Kuyusu

Giv Kimdir Rüstem'in Damadı Bijen'in Babası

Çâh-ı Bijen Nedir Şiirlerde Bijen ve Kuyusu

Çıkar Bijen gibi çâh-ı tehayyürden edip ağah
Kemend-i Rüstem –asa  turra-ı tali- meded- kârı        Sabri Şakir 

Olmadı mümkün kimesne zülf-i yare  dest -res
Tenha-yı dehr  guya câh- Bijendir bana                           Naili

Bijen –veş olursam da  esr-i cah-ı gam
Mihnet keş bazu yı Neriman olmam                      Azim [7]

Bu şiirde Rüstem’in yerine ip atan Neriman olarak yazılmıştır.

“Kemend-i sa'y-i sad-Rüstem müfîd olmazdı ger
Bîjen Olaydı dil gibi üftâde-i çâh-ı zenehdânı”      Karamanlı Aynî (Mermer, 1994:). [8]

(Bijen’in hâli, sevgilinin çene çukuruna düşmüş gönlümün hâli gibi olsaydı, yüz tane Rüstem’in gayret kemendi fayda etmez, onu kuyudan kurtaramazdı.)

“Ey Rüstem-i zamâne tegâfül revâ mıdur
Bîjen gibi fütâde-i teh-çâh-ı mihnetüz”           Karamanlı Aynî (Mermer, 1994:).

(Ey zamanın Rüstemi, Bijen gibi mihnet kuyusunun dibine düşmü-şüz, bu ilgisizliğin bize reva mıdır?)

ŞEHNAME İLE İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ VE LİNKLERİ

·         Şehname ve Taberi'de Cem Cemşit-i Hurşit

·         Anka ( Zümrüd-ü Anka- Simurg) Mazmunu ve Özellikleri- Beyitlerle-

·         Dahhak ve Efsanesi

·         DEMİRCİ KAVA GAVE DESTANI

·         Direfş-i Gayvani: Gave'nin Önlüğü Sahtiyan Bayrak

·         İran Destanlarında Gave Kawa

·         Bijen Kimdir Bijen'in Kuyusu ( Divan Şiirinden Örneklerle )

·         Giv Kimdir Rüstem'in Damadı Bijen'in Babası

·         Husrev-i Perviz ve Kendi Gelen Hazine

·         Genc-i Bâd- Âver Husrev-i Perviz ve ve İstanbul

·         Hüsrev Nûşirevân-ı Âdil - Enûşirvân

·         Hüsrev Kimdir Edebiyatta Hüsrev-i Perviz

·         Heft Peyker Nedir Mesnevileri Yedi Güzel ve Behram-ı Gur

·         Behram -ı Gur Kimdir Behram Gor


KAYNAKÇA

·          

·         [1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/cah-i-bijen-nedir-siirlerde-bijen-ve-kuyusu/136223

·         [2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/sehnamede-zaloglu-rustem-ile-afrasyap-savaslari/74367

·         [3] Geniş Bilgi  ve Destanın detayları  için bkz Necati Lugal Şehname Çevirisi, Meb Yayınları.  Rüstem ve Afrasyap savaşları bölümleri

·         [4] A. Talat Onay , Edebiyatımızda mazmunlar, MEB Yayınları, Ank. 1996 shf 73

·         [5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/giv-kimdir-rustem-in-damadi-bijen-in-babasi/100821

·         [6] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/giv-kimdir-rustem-in-damadi-bijen-in-babasi/100821

·         [7] A. Talat Onay , Edebiyatımızda mazmunlar, MEB Yayınları, Ank. 1996 shf 73’ten alınmıştır.

·         [8] Prof. Dr. Adnan İNCE, KUYU CADISI” VE DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ, dergipark.ulakbim.gov.tr/tubar/article/d