GirişKayıt

Bijen Kimdir Bijen'in Kuyusu ( Divan Şiirinden Örneklerle )

18.07.2015



 

Bijen ve Bijen’in Kuyusu

 

Osmanlıca yazılışı Bijen : بيژن

Bijen, Şehnamede ve Acem destanlarında Rüstem-i Zal, Giv, Neriman , Afrasyap ile birlikte geçen  ve Rüstem-i Zal’ı öldürmeyi başaran  efsanevi Acem kahramandır. Bu nedenle divan şiirimizde de karşımıza çıkan bir figürdür.

Bijen,  Şehname'de Rüstem-i Zal ‘în kardeşi Giv’in  oğludur.[1]   ( BKZ Firdevsî ( Divan Şairlerinin Gözünde Firdevsi - Firdevsî Tusi ve Şehname ) Esatirlerin bazı varyantlarında ise  Rüstem’in kız kardeşinin oğludur. Bir varyantta  Kral  Keyhüsrev ( Kiros ve Siyavuş’un Oğlu ) 'in buyruğu üzerine arkadaşı Hurgih'le beraber  Afrasyap –Efrasiyab - la yapılan savaşa katılır.  [2] Hurgih tarafından kandırılarak Efrasiyab'ın çadırına götürülür. ( bkz  Afrasyap Efsanesi ve Alp er Tunga )  Orada Efrasyap’ın kızı Münije’yi görerek âşık olur. Bunun üzerine  Efrasiyab tarafından bir kuyuya atılan Bijen o kuyuda yedi yıl hapis kalır. ( bkz Şehname'de Rüstem-i Zal Afrasyap ve Savaşları )

Şehnamedeki anlatılan varyantında ise  Bijen bir av esnasında Efrasyap’ı kızı Münije’yi ile karşılaşır. İkisi de bir birlerine âşık olurlar.  Menije, Bijen'i bir sandığa koyarak saraya sokar. Efrasiyab bunu duyar ve kızının cezalandırılmasını ve Bijen’in öldürülmesini emreder. Etrafındakiler, Efrasyap’a engel olarak Bijen’in kuyuya atılmasına razı ederler.  Bijen bir kuyuya atılır. Bunu duyan Rüstem yeğeni  Bijen'i kurtarmaya gider. Bir tacir kılığı ile gelip kuyuya ip sarkıtarak  Menije'nin de yardımıyla Bijen’i  kurtarır ve Rüstem Menije'yi de  alarak onları Turan ülkesinden kurtarır. [3] [4]

Fakat destanın sonlarında Rüstem Bijen’in yaptırdığı kazıklı bir kuyuya düşülerek ölecektir.

Divan şiirmizde bu konu bir hayl işlenmiştir. Bijen ve kuyusu mihnet çukuru, aşk çukuru, kuyu cadısı, çâh-ı Bâbil, çâh-ı Yûsuf, çâh-ı. Bîjen  , Giv, Rüstem’in kemendi, Rüstem’in oğlu [5]  telmihleri  ile  kullanılmış kimi zaman Harut ve Marut’un olduğu- asıldığı- Babil kuyusu ( BKZ BABİL VE BABİL KUYUSU )  ile de birlikte anılmıştır.[6] Bu kuyu ile Yusuf’un atıldığı kuyu arasında münasebetlerin de yapıldığı görülür.

Çıkar Bijen gibi çâh-ı tehayyürden edip ağah
Kemend-i Rüstem –asa  turra-ı tali- meded- kârı        Sabri Şakir 

Olmadı mümkün kimesne zülf-i yare  dest -res
Tenha-yı dehr  guya câh- Bijendir bana                           Naili

Bijen –veş olursam da  esr-i cah-ı gam
Mihnet keş bazu yı Neriman olmam                      Azim [7]

Bu şiirde Rüstem’in yerine ip atan Neriman olarak yazılmıştır.

“Kemend-i sa'y-i sad-Rüstem müfîd olmazdı ger
Bîjen Olaydı dil gibi üftâde-i çâh-ı zenehdânı”      Karamanlı Aynî (Mermer, 1994:). [8]

(Bijen’in hâli, sevgilinin çene çukuruna düşmüş gönlümün hâli gibi olsaydı, yüz tane Rüstem’in gayret kemendi fayda etmez, onu kuyudan kurtaramazdı.)

“Ey Rüstem-i zamâne tegâfül revâ mıdur
Bîjen gibi fütâde-i teh-çâh-ı mihnetüz”           Karamanlı Aynî (Mermer, 1994:).

(Ey zamanın Rüstemi, Bijen gibi mihnet kuyusunun dibine düşmü-şüz, bu ilgisizliğin bize reva mıdır?)




KAYNAKÇA

profile

Adem

0

0

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Yorumlar