Bijen Kimdir Divan Şiirinde Bijen ve Kuyusu
Bijen ve Bijen’in Kuyusu
Osmanlıca yazılışı Bijen : بيژن
Bijen, Şehnamede ve Acem destanlarında Rüstem-i Za, Giv, Neriman, Afrasyap ile birlikte geçen ve Rüstem-i Zal’ı öldürmeyi başaran efsanevi Acem kahramandır. Bu nedenle divan şiirimizde de karşımıza çıkan bir figürdür.
Bijen, Şehnamede Zaloğlu Rüstem i‘în kardeşi Giv ’in oğludur.[1] Esatirlerin bazı varyantlarında ise Rüstem’in kız kardeşinin oğludur. Bir varyantta Kral Keyhüsrev ( Kiros ve Siyavuş’un Oğlu )'in buyruğu üzerine arkadaşı Hurgih'le beraber Afrasyap –Efrasiyab - la yapılan savaşa katılır. [2] Hurgih tarafından kandırılarak Efrasiyab'ın çadırına götürülür. ( bkz Afrasyap Alp er Tunga ve Şehname 'de Turan Hükümdarları) Orada Efrasyap’ın kızı Münije’yi görerek âşık olur. Bunun üzerine Efrasiyab tarafından bir kuyuya atılan Bijen o kuyuda yedi yıl hapis kalır. ( bkz Şehnamede Zaloğlu Rüstem ile Afrasyap Savaşları)
Şehnamedeki anlatılan varyantında ise Bijen bir av esnasında Efrasyap’ı kızı Münije’yi ile karşılaşır. İkisi de bir birlerine âşık olurlar. Menije, Bijen'i bir sandığa koyarak saraya sokar. Efrasiyab bunu duyar ve kızının cezalandırılmasını ve Bijen’in öldürülmesini emreder. Etrafındakiler, Efrasyap’a engel olarak Bijen’in kuyuya atılmasına razı ederler. Bijen bir kuyuya atılır. Bunu duyan Rüstem yeğeni Bijen'i kurtarmaya gider. Bir tacir kılığı ile gelip kuyuya ip sarkıtarak Menije'nin de yardımıyla Bijen’i kurtarır ve Rüstem Menije'yi de alarak onları Turan ülkesinden kurtarır. [3] [4]
Fakat destanın sonlarında Rüstem Bijen’in yaptırdığı kazıklı bir kuyuya düşülerek ölecektir.
Divan şiirimizde bu konu bir hayl işlenmiştir. Bijen ve kuyusu mihnet çukuru, aşk çukuru, kuyu cadısı, çâh-ı Bâbil, çâh-ı Yûsuf, çâh-ı. Bîjen , Giv, Rüstem’in kemendi, Rüstem’in oğlu [5] telmihleri ile kullanılmış kimi zaman Harut ve Marut’un olduğu- asıldığı- Babil kuyusu ( BKZBABİL VE BABİL KUYUSU) ile de birlikte anılmıştır.[6] Bu kuyu ile Yusuf’un atıldığı kuyu arasında münasebetlerin de yapıldığı görülür.
Bijen Kimdir Divan Şiirinden Bijen ve Kuyusu
Giv Kimdir Rüstem'in Damadı Bijen'in Babası
Çâh-ı Bijen Nedir Şiirlerde Bijen ve Kuyusu
Çıkar Bijen gibi çâh-ı tehayyürden edip ağah
Kemend-i Rüstem –asa turra-ı tali- meded- kârı Sabri Şakir
Olmadı mümkün kimesne zülf-i yare dest -res
Tenha-yı dehr guya câh- Bijendir bana Naili
Bijen –veş olursam da esr-i cah-ı gam
Mihnet keş bazu yı Neriman olmam Azim [7]
Bu şiirde Rüstem’in yerine ip atan Neriman olarak yazılmıştır.
“Kemend-i sa'y-i sad-Rüstem müfîd olmazdı ger
Bîjen Olaydı dil gibi üftâde-i çâh-ı zenehdânı” Karamanlı Aynî (Mermer, 1994:). [8]
(Bijen’in hâli, sevgilinin çene çukuruna düşmüş gönlümün hâli gibi olsaydı, yüz tane Rüstem’in gayret kemendi fayda etmez, onu kuyudan kurtaramazdı.)
“Ey Rüstem-i zamâne tegâfül revâ mıdur
Bîjen gibi fütâde-i teh-çâh-ı mihnetüz” Karamanlı Aynî (Mermer, 1994:).
(Ey zamanın Rüstemi, Bijen gibi mihnet kuyusunun dibine düşmü-şüz, bu ilgisizliğin bize reva mıdır?)
ŞEHNAME İLE İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ VE LİNKLERİ
Şehname ve Taberi'de Cem Cemşit-i Hurşit
Anka ( Zümrüd-ü Anka- Simurg) Mazmunu ve Özellikleri- Beyitlerle-
Direfş-i Gayvani: Gave'nin Önlüğü Sahtiyan Bayrak
Bijen Kimdir Bijen'in Kuyusu ( Divan Şiirinden Örneklerle )
Giv Kimdir Rüstem'in Damadı Bijen'in Babası
Husrev-i Perviz ve Kendi Gelen Hazine
Genc-i Bâd- Âver Husrev-i Perviz ve ve İstanbul
Hüsrev Nûşirevân-ı Âdil - Enûşirvân
Hüsrev Kimdir Edebiyatta Hüsrev-i Perviz
Heft Peyker Nedir Mesnevileri Yedi Güzel ve Behram-ı Gur
Behram -ı Gur Kimdir Behram Gor
KAYNAKÇA
·
[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/cah-i-bijen-nedir-siirlerde-bijen-ve-kuyusu/136223
[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/sehnamede-zaloglu-rustem-ile-afrasyap-savaslari/74367
[3] Geniş Bilgi ve Destanın detayları için bkz Necati Lugal Şehname Çevirisi, Meb Yayınları. Rüstem ve Afrasyap savaşları bölümleri
[4] A. Talat Onay , Edebiyatımızda mazmunlar, MEB Yayınları, Ank. 1996 shf 73
[5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/giv-kimdir-rustem-in-damadi-bijen-in-babasi/100821
6] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/giv-kimdir-rustem-in-damadi-bijen-in-babasi/100821
[7] A. Talat Onay , Edebiyatımızda mazmunlar, MEB Yayınları, Ank. 1996 shf 73’ten alınmıştır
[8] Prof. Dr. Adnan İNCE, KUYU CADISI” VE DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ, dergipark.ulakbim.gov.tr/tubar/article/d
