GirişKayıt

Ejderha Ejder ve Evren

14.11.2015


Ejderha: Ejder

Ejderha, dünya edebiyatlarında yarasa kanatlı, dikenli kuyruklu, derisi pullu, ağzından ateş saçan, dört ayaklı veya iki ayaklı, bazen yedi başlı dev kertenkele ya da yılan biçimindeki tasavvur edilen efsanevi canavardır.

Doğu ve İran kökenli ejder tasavvuru ile batı kökenli ejder tasavvurları arasında bazı farklar bulunur. Buna rağmen dört veya iki ayaklı, bir iki veya yedi başlı olup olmaması ile ilgili bazı farklar bulunur. Örneğin İran kökenli ejder tasavvurunda ejderler dört ayaklı ve yedi başlıdır. Türk destanlarındaki ve efsanelerindeki ejderha tahayyülleri çoğunlukla yedi başlıdır.

Ejderha kelimesi mecazen kullanıldığında bahadır, yiğit, alp veya gaddar anlamlarındadır. Türk destanlarında efsanelerinde ve şiir dünyamızda ejder ağzından ateşler çıkan Anka kanatlı yılan şeklinde bir kuş, yedi başlı kertenkele şeklinde bir mahlûktur.

Ejderha kelimesinin Türkçesi “evran” veya evren, Yunancada ise dragon’dur. Türk tasavvurundaki ejderler veya evrenler devasa bir yılan şeklindedir yeraltındaki mağaralarda yaşar. Türk ve doğu efsanelerindeki ejderler hazineleri koruyan bazen ateşin içinde yaşayan, ağzından ateş saçan bir mahlûktur. Masallarda suyun akmasını engelleyen suyun akması için kurban isteyen bir mahlûktur.

Bu tasavvurlar divan şiirimize ve masallara da geçmiştir.

  • Kalem bir bülbül ü muciz sadadır dest-i kamilde
  • Asa- yı Musevi’nin ejderhada farkı var yoktur.     Kazım Paşa [1]

Bu beyitte Musa’nın bastonu bir ejdehaya benzetilmiştir.

  • Gülelim oynayalım kâm alalım dünyâdan
  • Mâ-i tesnîm içelim çeşme-i nev-peydâdan
  • Görelim âb-ı hayât aktığın ejderhâdan
  • Gidelim serv-i revanim yürü Sa’d-âbâd’a    Nedim 

Nedim’in bu gazelinde ejderha ağızlı bir musluk tasviri vardır.

Etrafı yakan yıkan ağzından ateş saçan, hatta alevler içinde yaşayıp, ateşlerin içinde gezen ejderha ( bkz semender ) motifi divan şiirinde sevgilinin bir özelliği olarak da karşımıza çıkabilmektedir.

  • Bir ejder imiş ‘ışkuñ kim aña gıdâyiçün
  • Biñ bencileyin bî-dil sîmurga siñek gelmez       Vizeli Behişti Ramazan 

  • Muhît-i ‘ışkda ben ol neheng-i ejdehâ-kâmam
  • Yidi deryâyı nûş itdüm hemân bir demde dem çekdüm EMRÎ ( D. Edirne?, Ö. Edirne 1575

Ejder-i Perran: ( Uçan at şeklindeki ejder )

Bazı divan şairleri ejderi uçan at şeklinde tasavvur eder. Bu şekildeki ejderler ejder-i perran olarak adlandırılır. Türk mitolojilerinde “Evren (kâinat) aslında bir ejderhadır, tıpkı ejderha gibi evren de büyük ve insanüstüdür. Türk mitolojisinde dünyanın bir ya da daha fazla ejderha tarafından döndürüldüğü yani "evirildiği" düşünüldüğünden bu ejderhaya da "eviren" denmiştir.” Bu tasavvurların izleri ilginç bir şekilde bazı divan şairlerinin şiirlerinde de gözükür.

  • Uçup perrende evren gibi şikâr eyler
  • Fezada nerre şir’i kuhta derrende kaplanı   Sabr-i Şakir. [2]

Uçan bir ejderha gibi göğe çıkıp avlanmaya başlar. Gözyüzünde erkek aslan dağda bir yırtıcı kaplan gibi

  • Pertab-ı bülend ettiği dem Ejder-i Perran
  • Aheste hıram eylese tavus –u cinandır.        Nefi 

Hızlı yürüdüğü zaman uçan bir ejder gibi, yavaşça gelir iken güzel bir tavus gibidir.

  • Nice Evren ki ne dem eylese pertâb-ı bülend
  • Sanki reftâre gelir hışm ile bir ejderhâ                  Tului [3]

( O nasıl bir Evrendir ki – yani ejder- ne zaman sıçrasa bir ejderhanın hışm ile ilerlemeye başladığı sanılır.)

Sevgilinin Zülüfleri ve Ejder

Divan şairleriin tasavvurunda sevgilinin zülüfleri ejderha veya yılana benzetilmektedir. Bu yılanlar veya ejderler defineyi koruyan ejderler gibi sevgilinin yüzüne erişilmesini engelleyen hazineleri korumak için bekleyen ejderlerin görevindedir. ( bkz Define- Genç- Gömü ( Şiirimizde Define ve Genç) 

  • Zülfün ucundan gönüller düştüğün gören sanır
  • Ejderhadır kim ağzından nar- ı ateş saçdırır.   Necati Bey 

  • Dil kişverine zülf-i siyehin bela yeter
  • Yakamağa bu vilayeti ol ejderha yeter.        Necati Bey   
  •      
  • N’ola zülf olsa miyânunda miyânun dilde
  • Genc olur mâra vatan mesken olur gence harâb       Nevi    
  •          
  • Sihr-i reyinle edip tığ-ı mutalsam ejder
  • Sakla devlette define gibi sulh u heme hal        Şinasi 

  • Bâis-i bünyâd-ı hüsnün kalb-i vîrândır senin
  • Zülfün ejder gösteren bu genc-i pinhândır senin     Şeyh Galip  

 Şahmaran

Türk ve İran efsanelerindeki Şahmeran motifi aslında kadın yüzlü klasikleşen bir ejderhadır. [4] Şahmeran özel bir ejderha olarak, ejder motifinin tüm özelliklerini üzerinde taşır. Dört ayaklı yılan şeklinde, defineleri koruyan yılanların ve ejderlerin kraliçesi, kadın yüzlü bir ejderdir. Şahmaran tılsımlı defineleri koruyan yılan şeklinde dört ayaklı bir ejderdir. ( bkz Camasbanameler Ve Abdi'nin Camasbanmesi Ile Şahmaran )

  • Guyiya zevk-i sefa dahmesinde kaldı tılısım
  • Şah – maranı acep ol cisiri nurani            Nedim        

  • Üstine dîn düşmanı kâfirlerün odlar saçar
  • Sanki dîn gencînesi hıfzına ejderdür kılıç       Hayreti   

  • Nefs ejderi kim genc-i dilün oldı tılısmı
  • Her kim o tılısmı bozabildiyse velîdür  Rûhî
  •  

Astroloji İle İgili Linklerimiz 

 KAYNAKÇA

profile

Şahamettin Kuzucular

0

1

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Yorumlar