Hz. İsmail Kimdir Kıssaları Edebiyattaki Yeri

06.08.2017

Hz. İsmail ve Kıssaları

Osmanlıca yazılışı; İsmail : اسماعیل

İsmail , Arapça kökenlidir ve sözcük anlamı ile “ Tanrı'yı işiten “ anlamına gelir. Kutsal kitaplarda ise , İbrahim Peygamberin oğlu olarak anılır.

Hz. İsmail, Hz. İbrahim peygamberin Allah’a kurban etmek istediği ilk oğlu olarak bilinir. Hz İsmail’i anlamak için Hz İsmail’in doğumundan önceki olaylardan başlamak gerekir.

Rivayetlere göre Hz. Sare ile evli olan Hz. İbrahim’in, Nemrut’un ülkesinde iken çocuğu olmamış, Hz İbrahim’ ,Nemrut ve ahalisinin putlarını yıktığı ve kırdığı için ateşe atılarak yakılma cezasına çarptırılmıştır. Nemrut’un yaktırdığı “ yalımı havadan geçen kuşları bile yakmakta “ olan ateşin içinde yedi gün kalan Hz İbrahim bu içinde yedi gün yandığı ateş bir su, atılan odunların da gül ve balık olduğu ateşin içinden gül bahçesinden çıkar gibi çıkmıştır.[1]

Bu ateşten kurtulan Hz İbrahim, eşi Sare, yeğeni Lut ve diğer adamlarını da alarak Nemrut’un ülkesinde ayrılıp Mısır’a gider. Fakat bu defa da Firavun’un gazabına uğrayan Hz İbrahim onu da dize getirmiş, Firavun ’unun ona hediye ettiği Hz Hacer ve ilk eşi Sare’yi de alarak Mısır’dan da ayrılır.

Fakat Hz İbrahim’in ikinci eşi Hz Hacer’den de çocuğu olmaz. Rivayetlere göre 120 yaşına geldiği halde hem ilk eşi Sare’den hem de ikinci eşi Hacer’den çocuğu olmayan Hz. İbrahim Allah'a yalvarıp kendisine bir evlat vermesini niyaz eder. Eğer duası kabul olursa ilk evladını ona kurban edecektir.

Bir müddet sonra Hacer'den İsmail doğar. Bu doğumdan sonra Sara ana, Hacer anayı bu nedenle kıskanmaya başlar. Bunun Üzerine Hz İbrahim, ikinci eşi Hacer ile Hz İsmail’i alarak onları Mekke’ye götürür.

Mekke’de iken bir hurma ağacının yanında susuz bırakılan Hz İsmail’in ayak vuruşlarıyla Zemzem suyunu ortaya çıkarmış daha sonra da baba ve oğul Kâ’be*yi inşa etmişler ve Kâbe’nin temizliği ile meşgul olmuşlardır.

Fakat bir müddet sonra 90 yaşındaki Sare ‘ye melekler doğum yapacağını müjdeler. 90 yaşına basmış olduğu halde hiç çocuğu olmamış olan Sare bu yaşta mı doğuracağım diye düşünerek kendi kendine gülerek karşılamıştır. Fakat kısa bir müddet sonra 120 yaşındaki Hz İbrahim’den 90 yaşındaki Hz Sare gebe kalmış ve doğurmuştur. Bu çocuğa İshak adı verilir. [2] İshak kelimesinin İbrânicedeki anlamı “güler” mâniasına gelmektedir.[3] Rivayetlere göre İshak Peygamberin doğumu, Lut kavminin helak olduğu seneye denk gelmektedir. ( bkz İshak Peygamber Kıssaları Edebiyatımızda Hz İshak )

Hz İbrahim eşişleri Sara ike Hacer'in birbirlerini kıskanıp geçim etmemeleri üzerine Hacer ve oğlu İbrahim'i Mekke'ye getirir.. Kendisine de Nuh Tufanında göğe çekilen Kâbe'yi yeniden inşa etmek üzere vazifelendirilmiştir. Bu arada Hâcer'in erzakı ve suyu biter. Hacer, oğlu Hz İsmail’e su bulmak için önce Kâbe yakınındaki Safâ tepesine çıkar. Oradan vadiye bakar. Kimseyi göremeyince geri vadiye iner ve ayağını çelmesin diye entârisinin eteğini de toplar. Bu defa da Merve tepesine çıkıp bakar ama yine kimseyi göremez. Hâcer, Safâ ile Merve arasında bu şekilde yedi defa gidip gelir. Bu sırada İsmail, topuğuyla yere vurmuş ve vurduğu yerden Zemzem suyunu bulmuştur. ( BKZMerve Nedir Merve ve Safa Arası) Hz İbrahim 'de Kabe’ti de inşa edip bitirmiştir.

İsmail 7-8 yaşlarına gelie. Bir gün gaipten gelen bir ses Hz İbrahim’e oğlunu kurban edeceği sözünü hatırlatır. Bunun üzerine Hz İbrahim oğlu İsmail’e bu yeminini anlatır. Hz İsmail kaderine razı olmuş babasının isteğine razı gelmiş ve babasına teslim olmuştur. Hz İbrahim, İsmail’i bir koyun gibi süsleyip kurban etmeye götürür. Taşları kesen keskin bıçağını bir kaç defa İsmail’in boğazına sürerse de bıçak İsmail'i kesmez. Keskin bıçağını taşa sürmüş, taş kesilmiş, fakat taşı kesen bıçak İsmail’in boğazını kesmemiştir.

Hz İbrahim, oğlu İsmail’in boğazını kesmeye çalışırken Cebrail ona bir koç getirerek İsmail’in yerine bu koçu kurban etmesini söyler. ( Bu kıssa, Müslümanlıktaki kurban bayramının vesilesi olmaktadır)

HZ İsmail’in adı Kur'ân-ı Kerim’de 12 yerde geçer. Kur’an’da kendisine vahiy indirildiği de bildirilmektedir (Bakara, 2/136; Âlu İmran, 3/84; Nisa, 4/163). Kuran’da Kâbe'nin temelini yükselten ve O'nun temizliğinden sorumlu kimseler olarak anlatılır. (el-Bakara, 2/125 ve 127).

İslamiyet’te kurban bayramının vesilesi olan bu olaydan sonra İsmâil, Mekke'deki Cürhümîlerin çocukları ile beraber büyümüş ve onlardan ok atıcılığını öğrenmiştir. Hz. İsmail (as) iyi bir atıcı olmuş, Mekke'nin harem bölgesinin dışına çıkarak avlanan, avlanmayı, ata binmeyi, yabani atları ehlileştirip binmeyi seven[4] daha sonra da babasının şeriatıyla amel eden bir peygamber olmuştur.

Yemen'de Amelika kavmine peygamber olur ve rivayetlere göre 137 yıl ömür sürmüş öldükten sonra da annesi Hacer’in Hicr’deki kabri yanında medfun edilmiştir.

Rivayetlere göre Arapların el-Musta'rebe grubu Hz. İsmail (a.s)'in oğullarından çoğalmış, Peygamberimiz de Hz İsmail’in soyundan gelmiştir.

Hz İsmail edebiyatta daha çok, Hz İbrahim, annesi Hacer, Kâ’be, kurban, zemzem, avcılık ile birlikte anılır.