Musa Peygamber Hayatı Mucizeleri Firavun Haman Hızır ve Musa

16.02.2020

Philippe de Champaigne'in On Emir ile Musa adlı tablosu.

Musa - Hz. Mûsâ-

Tevrat’ın en büyük peygamber olarak gösterdiği, Hıristiyan ve İslam dininin de en büyük peygamberlerden birisi olarak gösterdiği İsrailoğulları peygamberidir.

TARİHİ AÇIDAN HZ MUSA

Birçok tarihçi Hz Musa’nın gerçekte yaşadığına dair bir belge olmadığını ifade etmişler, Hz Musa’nın dini metinlerde anlatılan doğumu ve büyütülmesi ile hayat öyküsünün Akad kralı Büyük Sargon, Karna ve Oedipus öyküleri[1][2] ile örtüştüğüne dair görüşler de ileri sürmüşlerdir.

Fakat Tevrat, İncil ve Kuran’da Hz Musa ile ilgili oldukça detaylı bilgiler verilmektedir.

HZ MUSA’NIN ŞECERESİ

Kutsal kitaplara göre Musa, Hz Yakup’un soyundan gelen Levi kabilesine mensup, İmrân ’ın oğludur. İmran’ın dedesi Kahser, babası ise Yahser’dir. [3] ( bkz İmrân ve İmrân Ailesi ) Kuran dışındaki kutsal kitaplar Hz Musa’nın annesinin adının Yocheved ( Tevrat’a göre Yokebed) olarak bildirmiştir. Tevrat’a göre Yokobed, İmran’ın ( Amram) babasının kız kardeşidir ve o devirde İsrail oğullarında hala ile yeğenin evlenmesi yasak bir olgu değildir.

Hz Musa’nın Meryem adında bir kız kardeşi, Harun adında ise bir erkek kardeşi vardır. ( Bazı kaynaklar Hz. Musa’nın kız kardeşi Meryem ile Hz İsa’nın annesi Hz Meryem’i bir birine karıştırmıştır.

DİNİ METİNLERE GÖRE MUSA’NIN DOĞUMU VE YETİŞMESİ

Musa’nın dünyaya gelmesi ve büyümesi süreci Tevrat ve Kuran’da büyük bir benzerlik göstermektedir. Musa’nın hikâyesi Hz Yakup ve Yusuf zamanına kadar uzanır. Çünkü Hz Musa, Hz Yakup ve Hz Yusuf’un soyundan gelmekte, şeceresi ise Hz Yakup’un on iki oğlundan biri olan Levi’ye [4] [5]dayanmaktadır. Bu nedenle Hz. Musa'nın soyu, Hz Yakup'a ve onun oğullarından birisinin adını taşıyan Levi aşiretine dayanır.

İsrailoğulları Hz Yakup ve Yusuf zamanından sonra bir hayli çoğalmışlar ama yıldızlara ve putlara tapan Mısırlıların kölesi olarak kalmışlardır. Lakin İsrailoğulları Kıptilerin tebaası olmaktan memnun olmamakta ana yurtları olan Kenan illerine dönmeyi istemektedirler, ( Filistin Şam)

Bazı kaynaklar bu Firavun’un II. Ramses olduğunu ileri sürmekte, Musa’nın da II. Ramses’in kız kardeşinin oğlu olduğunu iddia etmektedir.

Firavun, bir gün bir rüya görmüş ve bir rahibine bu rüyanın yorumunu sormuştur. Rahip bu rüyayı şöyle yorumlar.

“İsrailoğullarından bir çocuk dünyaya gelecek ve o çocuk senin ülkeni yıkacak “ Bunun üzerine Firavun, askerlerine îsrailoğullarından doğan erkek çocukların hepsinin öldürülmesini emreder ve o yıl doğan çocuklar öldürülmeye başlanır. Hz Musa o yıl dünyaya gelmiş ve annesi, onu öldürülmekten kurtarmak için üç ay gizlemiştir. İslami kaynaklara göre: Çocuğun başına bir şey geleceğinden korktuğu zaman bir sandık içinde nehre bırakılması ona bildirilmiştir.[6]) Musa' nın annesi Yokobed, onu daha fazla saklayamayacağını anlayarak ve ilahi emre uyarak sazdan bir sepeti harç ve ziftle sıvayarak Hz Musa’yı içine koyup Nil nehrine bırakır. Musa' nın ablası Miryam’da ( Meryem) olanları uzaktan gözlemlemiştir. [7]

Firavun karısı Asiye (Musevi metinlere göre Firavun’un kızı Thermuthis[8] ) nehirde yıkanırken, Hz Musa’nın içinde olduğu sandığı görüp onu eve getirir. Tevrat ve Ahit'e göre de onu bir müddet saklayıp, daha sonra da kendisine hamile süsü vermeye karar verir. Lakin bebek Musa bulunan süt annelerin sütünü emmektedir.

Kurana göre Hz Musa’yı nehirde bulan kadın Firavun’un karısıdır ve İslami kaynaklar bu kadının adını Hz Asiye olarak kabul edilir. ( Bkz Asiye ve Hz Musa Kıssası )

Bebek Musa bulunan sütannelerin hiç birinin sütünü emmez. Tevrat’a göre bunun üzerine Miryam ( Meyem) saraya girerek Hz Musa’nın sütünü emmesi için Musa'nın öz annesi Yokobed’i önerir. Böylece Musa'nın öz annesi ile de kavuşması, annesinin de saraya sütanne olarak girmesi sağlanmış olur.

Böylece Musa, Firavun’un sarayında sütannesi gibi gözüken öz annesi ile birlikte, bir pens olarak büyümeye başlar. [9] "Firavun'un karısı dedi ki: "Benim için de, senin için de bir göz bebek; onu öldürmeyin; umulur ki bize yararı dokunur veya onu evlat ediniriz. "Oysa onlar (başlarına geleceklerin) şuurunda değillerdi."[10]

Kitab-ı Mukaddes’e göre Musa, sarayda taht adayı gibi yetiştirilir ve devrin tüm ilimlerini de öğrenir. Kralın torunu olarak sarayın tüm nimetlerinden de faydalanır. Bazı metinlere göre orduya da komutanlık edip zafer kazanıp dönmüştür. [11] Hatta Musa, kırk yaşlarına geldiğinde Firavun’u temsilen Kenan ilerine görevli gitmiş, Hitit saldırılarına karşılık bu yöreyi denetlemişti.

Musa Heykeli, Michelangelo, bulunduğu yer: San Pietro in Vincoli

MUSA’NIN PEYGAMBERLİĞİ VE FİRAVUN’A İSYANI

Fakat Musa, kaza ile bir Mısırlıyı öldürdüğü için idama mahkûm olunca Medyan’a kaçmak zorunda kalmıştı. Orada ( Eski Ahit’e göre Medyan Kâhininin kızı ile evlenmiştir. Bu kızın adı ise Tsippora Sefora = Zipporah’tır. Musa’nın bu kızdan Gerşom ile Eliezer adında iki oğlu olmuştur )[12] Bazı İslami kaynaklara göre ise Şuayb’ın kızı ile evlenmiştir. Lakin İslami kaynaklar dahi Musa’nın kayın pederinin Hz Şuayb’ın olamayacağı konusunda tereddütlüdür.

Medyanda bir kâhin’in kızı ile evlenen Musa, Eski Ahit’e göre kırık yıl, diğer kaynaklara göre on yıl Medyan’da kalmış bu sırada Firavun’da dâhil olmak üzere onu tanıyan herkes Mısır’da ölmüştür. Bu nedenle eşini ve çocuklarını alarak tekrar Mısır’a dönmeye karar verir. Mısır’a dönerken Tûr dağında Allah ile konuşur ve kendisine peygamberlik de verilmiş olur. Kuran’a göre Musa, Mısır’a eşi ve çocukları ile gitmiş, Tur Dağında ateş yakmak isterken Allah’ın sesi ile irkilmiş, Musa Allah’ı görmek dileyince Tur Dağı alev alıp parçalanmıştır.

( Eski Ahit’e Göre Horeb Dağı Çevresinde Sürü Otlatırken Dağda Bir Ateş Görür Ve Tanrı Veya O’nun Meleği Kendisine Seslenerek Peygamber Seçildiği Bildirir. İsrâiloğulları’nı Kurtarmak Için Firavun’a Gitmekle Görevlendirilmiş, Ona Bir Asa Ile [13] beyaz el mucizeleri verilmiştir. Kavmi ona inanmazsa sular kana dönecektir. ) Oysaki Musa, kekemedir. Ve konuşmak istediklerini rahat anlatmaktan yoksundur. Bu yüzden ilahi emirleri yaymasında yardımcı olması için kardeşi Harun görevlendirilmiştir.

Allah, ona ilahi emirlerini ve asasını vererek İsrail oğullarını kölelikten kurtarmasını ve insanları hak dinine çağırmasını emreder. Musa’ya verilen bu asa mukaddes bir asadır. Bu asa gerektiğinde yılan ve ejderha olmakta, gerektiğinde denizleri iki bölüp yollar açmakta, hastaları iyileştirmekte, nehirleri kan rengine çevirmekte, diğer birçok mucizeler de gerçekleştirebilmektedir. [14] Mûsâ , elini koynuna sokup çıkarınca eli bembeyaz bir nur olur, buna Yed-i Beyzâ (Beyaz el) denirdi. Yed-i Beyza divan şiirinde çok sık kullanılmıştır.

Gösterdi yine sâkî-i meclis yed-i beyzâ
Zerrîn kadehi itdi elinde gül-i ra`nâ Şeyhülislam Yahya

MUSA’NIN MUCİZELERİ VE MISIR’A GELEN FELAKETLER

Kardeşi Harun ile Sina dağında buluşan Musa, Mısır’a giderek Firavunun karşısına çıkar ve onu Hak dinine davet eder. Mûsâ ve Hârûn, Firavun’a bir takım mucizeler göstererek onu inandırmaya çalışırlar. Firavun’un sihirbazları yerlere ip bırakır, bu iplerin her bir yılan olup yürümeye başlar fakat Harun’un asası daha büyük bir yılana dönüşüp sihirbazların değneklerini yutar. Bunun üzerine Firavun onlardan düşünmek için zaman ister.

Fakat, Firavun, İsrâiloğulları’nı göndermeyince sular kana dönüşür, ayrıca Msırılıların ve Firavun’un başına on çeşit musibet gelir. Mısır’da kurbağalar, tatarcık, at sineği istilası olur. Hayvanlar ölür, insanlarda çıbanlar çıkar, ülkeye dolu vurur, çekirgeler ülkeyi istila eder. Üç gün süren karanlıklar olur. Firavun, her bir musibetten kurtulmak için İsrâiloğulları’nı salıvereceğini vaat ederek kurtulur , fakat sıkıntı geçince yine inadında ısrar eder ( Tevrat Çıkış, 7/1-11/10)

MUSA’NIN KIZILDENİZ’İ İKİYE BÖLMESİ FİRAVUN’UN HELAKI

Bunun üzerine Musa, İsrailoğullarına haber salarak bir gece onları Mısır’dan çıkarır. "İki denizin birleştiği yere ulaşıncaya kadar gideceğim ya da uzun zamanlar geçireceğim." (Kehf, 18/60)”Halkını alıp, Süveyş denizi kenarına kadar götürür. Lakin olanları duyan Firavun askerlerini alıp onların peşine düşmüştür. Mûsâ, asasıyla denize vurup Kızıldeniz’i ikiye ayırır. Açılan, on iki yoldan İsrail oğullarının on iki kabilesi geçmeye başlar..Firavun da askerleriyle onları izlemek istemiş ama, îsrailoğulları denizi aştıktan sonra sular kapanmış Firavun ve askerleri bu denizde yok olmuştur.

. Mûsâ, İsrailoğullarını ile Kenân iline getirir. İsrailoğulları, Hz. Mûsâ’nın yaydığı dine inanmamışlar defalarca Musa’ya karşı gelmişlerdir. Bunun üzerine Musa, Tur dağına çıkarak Tûr’da kırık gün yapa yalnız kalıp Allah’ın kelamlarını dinler ve O'na Tevrat iner.

Bu sırada Sâmirî adlı bir adam İsrailoğulları’nı kandırmış, altından bir buzağı heykeli yapmış ve halkı bu buzağıya tapmaya başlamıştır. Tur dağından inen Musa, halkının bir buzağı heykeline taptığını görünce çok sinirlenir. Heykeli kırıp denize atar ve halkı pişman olup ona tövbe ederler.

Mûsâ onlara Tevrat’ın emirlerin öğretmeye başlamıştır. îsrailoğulları, Tevrat’ın hükümlerine göre amel etmeye başlar. Şeria nehrinin doğusuna ilerleyip birçok şehri zapt ederler. En sonunda Hz. Mûsâ, Yuşa adındaki bir zatı halife tayin ederek 120 yaşında iken vefat eder.

Kuran’ı Kerim’de Hz. Musa’nın adından 34 surede ve 136 yerde söz edilmiş ailesi ve kendisi de kutsanmıştır. [15] “Allah Âdem'i, Nuh'u, İbrahim ailesi ile İmrân ailesini seçip âlemlere üstün kıldı.” ( Al- i İmran Suresi, 33. Ayet)

MUSA İLE HIZIR’IN YOLCULUKLARI VE AB-I HAYAT

Hz Musa, genç bir adam görünümündeki Hızır ile çeşitli yolculuklara çıkarlar. . “Yalnız yapılan bu yolculuklarda Musa, Hızır’ın yaptıklarına hiç karışmayacak, sormayacak ve izah istemeyecektir”[16] Mûsâ (a.s.) iki denizin birleştiği yere ulaşmaya karar verir. ( Genç bir adam görümünde olan ve kimliğini gizleyen) Hızır’la birlikte yola çıkar. İki denizin birleştiği yere varınca yanlarına aldıkları kurutulmuş balığı bir kenarda unutmuşlar, balık da canlanarak denize atlamıştır.” Bu olay üzerine Hızır ve Musa ab-ı hayatı bulduklarını anlarlar. [17] Hz Musa ile bir kasabaya giden Hızır, yıkılmakta olan bir duvarı düzeltir. Bu duvarın altında iki yetim çocuk yaşamakta ve evin altında bir define bulunmaktadır. Duvar yıkılınca define ortaya çıkacak talan edilecek, bu olay çocuklar büyümeden gerçekleşirse çocuklar defineye sahip çıkamayacaklardır.

DİVAN EDEBİYATINDA VE KURAN’DA HZ MUSA

Kur'ân-ı Ke- rîm’de, Hz. Mûsâ ve îsrailoğullarından 461 âyette bahsedilmiştir.Özelikle Bakara Suresi, Kasas Suresi, A'raf Suresi, Şu'ara Suresi ve Kehf Suresi ‘nde daha sık bahsi geçmiştir. ( Kasas/3-43, Tâ-Ha/ 9- 101, Şuarâ/10-68, A'raf/101-156, En'am/ 91- 154) [18]

İslami metinlerde ve Divan Edebiyatında Mûsâ Peygamber’in Hızır ile birlikte yaptığı üst başlıkta bahsi geçen yolculukları, Hz Musa’nın Yed-i Beyza’sı, sihirli asası, suları kan gibi akıtması, gökten kurbağa yağdırması, , sinek ve çekirge istilası yaratması, öküz vebası çıkarması, insanların vücudunda yara ve ur çıkarması gibi mucizelerinden sık sık bahsedilmiştir.

Hz Musa ile Firavun, Hz Musa ile Firavun’un veziri Haman arasındaki mücadeleler de divan şiirinde sık sık bahsi geçen konular arasındadır. ( bkz Haman - Firavun ve Hz. Musa- Firavun Divan Edebiyatında Firavun Tasavvuru ) Musa ile Firavun’un veziri Haman arasında geçen olaylar, Kur’an’a göre Mısır’da geçmiştir. Tevrat’a göre ise bu olaylar Babil ‘de olmuştur ve Haman, Babil Kralı ı Ahveroş’un yüksek rütbeli bir memurudur. Firavun, Musa'nın gökte olan tanrısına ulaşması için Haman’a yüksek bir kule yaptırmasını emreder ve Firavun yapılan bu kulenin üzerine çıkıp, “Mûsâ’nın Tanrı’sına ok atmak ve onu öldürmek için,” bu kulenin üstüne çıkar. Gerges kuşlarına bağlanan tahtın veya sepetin üstüne asılı ete ulaşmak için yükselmeye çalışan kuşlar böylece Firavun’u daha da yükseğe çıkarır.”[19]

Kurân'da bahsi geçen kule Babil'de değil, Antik Mısır'da inşa edilmiş “ “Bina-yı sarh “ adlı bir yapıdır. Tevrat’a göre ise bu kule Babil Kulesi gibi bir kuledir.

Kevkeb-i âlîsin idrâk eylemez erbâb-ı fen
Etseler vaz’ rasat tâ sarh-ı Haman üstüne Baki

Hz Musa’nın Tur dağında Allah ile konuşması, Tur dağının parçalanması ve yanması, ejderha olabilen asası, Firavun'u suda boğması bahsi çok geçen diğer konuları olmaktadır.

BEYİT ÖRNEKLERİ İLE HZ MUSA