Tevrat ve Enoch ( Hanok ) 

 İdris Peygamber 

Şit Aleyhisselam'ın torunu İlm-i Nücum’un, terziciliğin, dericiliğin bir çok mesleklerin piri kabul edilen; bir çok icatlar da yapan bir peygamberdir.

İdris Nedir Osmanlıca yazılışı Anlamı Kökeni

Osmanlıca yazılışı; İdris : اِدریس

İdris , Arapça kökenli bir sözcüktür. Sözlük anlamı: “Meyvesi hoş kokulu, kerestesi güzel bir kiraz türüdür.” İlm-i Nucum’un, terziliğin, dericiliğin peri kabul edilen, Tevrat, İncil ve Kuran da peygamber kabul edilen İdris peygamberin özel adı.

Dini metinlere göre Hz. İdris, Hz Şit Aleyhisselam'ın torunu olup, O'ndan sonra kendisine peygamberlik verilmiştir.   

Eski ve dini metinlerin bazılarında asıl adının Ahnuh' (Hanuh) olduğu belirtilir. Bazı kaynaklarda peygamberliğin yanı sıra hikmet ve sultanlık da verildiği için « müselles bin ni'me » (kendisine 3 nimet verilen ) denildiği de kayda geçmiştir. [1] Müslüman müellifler,  Hz İdris’in, Kitab-ı Mukaddes’teki ölmeden cennete giren Hanok (Honoch) olduğunu kabul eder.[2]  Hanok veya Hanuh’un anlamı Tevrat’a göre İbrânîce’de “ders vermek, aydınlatmak” manasındadır. ( BKZ Dört Kitap Şiirimizde Tevrat Zebur İncil Kuran)

 Kitâb-ı Mukaddes Hano yani Hz idris’in şeceresini şu şekilde belirtir. ( Âdemoğlu Şît oğlu Enoş oğlu Ken‘ân oğlu Mahalàlel’in oğlu Yared’in oğludur (Tekvîn, 5/1-18) Taberi’ye göre “ Allah ona peygamberlik verdiğinde Hz. Âdem 622 yaşında idi. Âdem ve Şît’ten sonra âdemoğlundan ilk peygamber odur.”

Hz İdris hakkında tarih, tabakat, tefsir ve kısas-ı enbiyâ türü eserlerde oldukça farklı ve ayrıntılı rivayetler yer almıştır. Bu kaynakların bazıları İdris Peygamberi Âdem Aleyhisselam'ın altıncı göbekten torunu olarak belirtir. Bu şecereye göre, Hz İdris’in babası; Hz Şit’in oğlu olan Yared- veya Yerd,  annesi ise Berre veya Esvet'tir.  

Hz İdris, Kur’an’da iki yerde doğrudan zikredilmiştir. “Kitapta İdrîs’i de an; çünkü o çok sadık bir peygamberdi. Biz onu yüce bir makama yükselttik” (Meryem 19/56-57), “İsmâil’i, İdrîs’i, Zülkifl’i de hatırla. Bunların hepsi sabredenlerdendi. Onları rahmetimize kabul ettik. Onlar hakikaten iyi kimselerdendi” (el-Enbiyâ 21/85-86)[3]

Âdem Aleyhisselam'ın oglu Kabil'in evladından gelen bir topluma Peygamber olarak gönderildiği ifade edilen Hz İdris ‘in pek çok evladı olduğu, Metüselah adlı oğlunun en tanınmış evladı olduğu da yazılıdır.  [4]

Tevrat Ve Ahit’e Göre Hz İdris

Bazı araştırmacılara göre Tevrat ve Ahit'teki Enoch , Hanok ile İslam inanışlarındaki İdris peygamberin aynı kişi olduğu görüşündedir. 

Tevrat ve Eski Ahit’teki bilgilere göre altmış beş yaşında Metuşelah’ın babası olmuş; 300 sene daha yaşamış, pek çok oğlu, kızı torunu olmuş, 365 yaşında iken onu Allah almıştır (Tekvîn, 5/21-24); şu halde o ölmemiştir (İbrânîler’e Mektup, 11/5). İslami âlimlere göre Hz İdris bir Peygamberdir ve Kabil Oğullarından bir kavme peygamber olarak gelmiş, onlara Allah’a itaat etmelerini şeytana uymamalarını telkin etmiş ama halkı onu dinlememiştir. Tevrat, Ahit ve Tekvin’de verilen bilgilere göre: Hanok, kendisinden önceki ve sonraki peygamberlerden az yaşayan, Rabbin rızasını kazandığı için yeryüzünden alınıp, göğe çıkartılan, benzeri yaratılmamış bir kutsal kişi veya peygamberdir. Göğe çekilmek şerefi ondan sonra İlyas’a verilmiştir. ( BKZ İlyas Peygamber Kimdir Kıssaları ve Edebiyatta İlyas)

Felekler Burçlar ve Hz İdris’le Alakaları

 Eric Von Daniken Tanrıların Arabaları Hakkında adlı eserinde Yahudilerin kutsal kitaplarında anlatılan İdris’in göğe çıkması rivayetini İnsanlığı ilk çağlarından beri uzaylıların Dünya’ya geldiğine dair teorisine bir kanıt olarak gösterir. [5] Bu rivayete göre “ Tanrı onu gökte de meleklerin kralı yapmaya karar verir ve şimşek gibi savaş atlarının çektiği alev saçan bir arabayla kendisini semaya alır. Tanrı, Hanok’a muhteşem bir elbise ve gözleri kamaştıran bir taç giydirir. Ona hikmetin bütün kapılarını açar ve kendisine “Metatron” (bütün semâvât sakinlerinin prensi ve başı) adını verir, bedenini bir şûleye dönüştürür, onu fırtına, kasırga ve gök gürlemesiyle kuşatır (EJd., VI, 794).[6]

Hz İdris’in nücum ilminin de piri kabul edilmesinin nedeni de budur. Çünkü İslami kaynaklara göre onu göğe çıkaran melekler,  yedi kat gökte gezdirmiş, yedi kat göğün sırlarını böylece görüp öğrenmiş ve bu sayede Hz İdris, nücum (yıldızlar) bilgisini yeryüzüne yaymıştır. Gökleri gören yıldızları, burçları ve felekleri gezen İdris, bu nedenle ilk astronot, ilk astrolog, ilk astronom olarak kabul edilir. ( bkz Burçlar Felek Kıran İnançları Divan Şiiri ve Hayata Etkileri)

Gökler hakkında bilgiye sahip olan ve insanlara tıp konusunda ilk bilgileri veren ilk insan olmasından hareketle bazı araştırmacılar onun Yunan mitolojisindeki Hermes ile olan alakası üzerinde durmuşlardır.

Hz İdris İcatları ve Meslekleri

Dini ve edebi metinlerde Hz. İdris’e ilâhî bilgileri ihtiva eden otuz sahife indirildiği, Âdem ve Şit’ın sahifelerini de yüreğinin üzerinde taşıdığı, rakamları ve yazıyı bulan ilk insan olduğu, yeryüzündeki ilk elbiseyi de onun diktiği anlatılır. ( bkz Kâbil Hz Âdem’in Büyük Oğlu İlk Âşık İlk Katil )   Teraziyi de bulduğuna inanılan İdris, terazi ile iş yapan esnafların da piri olup, adil olmayı gerektiren - ölçü, tartı, metre - işlerle uğraşanların da saygı duyduğu bir peygamberdir. Çok sayıda talebe yetiştiren İdris Aleyhisselam, öğretmenlerin de piri kabul edilmiştir. Bunların dışında yeryüzünde ilk defa demiri keşfeden, demirden aletler yapan, ziraatı geliştiren, çiftçilik yapmış olan, deri ve kumaşlardan elbise diken bir üstat olarak da bilinir. Bunların dışında Hz İdris’in ayakkabıcı olduğu, meşin ve deriden at eyer takımı yaptığı, ibadet yeri olması amacıyla evler inşa ettiği de rivayet edilmektedir. [7]  Hatta demirden alet - edavat, silah, ok ve yay yaptığı, kum ile yazı yazdığı, Hz. İdris'in ilk filozof olduğu ve 70 dil bildiği hakkında da rivayetler bulunmaktadır. [8]

Bu nedenle Hz İdris, terzilerin ve kâtiplerin piri kabul edilir. Ayrıca Hz İdris, yazıyı keşfeden, rakamları bulan ilk kişi kabul edilmiş, deri ve post giyen ilkel insanlara dikiş dikmeyi, iğne kullanmayı, elbise dikmeyi de o öğretmiştir. Hz İdris bu yetenekleri sayesinde bir âlim, bir mucit ve öğretmen olarak görülmüş, göğe çekilerek meleklerin de öğretmeni yapılmıştır. Ayrıca İdris musiki, astronomi, felsefe ve hekimlik ile de ilgili görülmüştür.

Edebiyatta Hz İdris

Hz İdris hakkında yukarıda anlatılan bilgilerin tümü divan hatta halk şairlerimizin şiirlerinde ve yazılarında geçen bahisler olarak karşımıza çıkmaktadır. Şiir dünyamızda en çok terziliği, göğe yükselmesi, yazıyı ve rakamları bulduğu için kâtiplerin piri kabul edilmesi, Ahilik ocaklarında, terzilerin, dikiş dikenlerin, ayakkabıcıların, iplik çekenlerin, teraziyi kullanan esnafların, demircilerin,  Ahi Evran’la birlikte dericilerin , -sahtiyan- debbağ - piri kabul edilmesi ile de sözü edilir. ( bkz Ahi Evran Hayatı ve Ahilik Teşkilatı  )

• Tefsir-i faziletin İdris
• Eyler safi Kudsiyâna tedris        Nâbî

• Hadid-i cısitân-ı rifat-ı gerdûn-cenâbında
• Olur İdrîs-i âlî-rütbe şâkird-i sebak-hânı          S âm î

• İdris terziliği icat etmeden 
• Geçti endazeden boyumuz bizim 
• Anka yaratmayız Kaf'a gitmeden 
• Bin bir çile çeker soyumuz bizim         [9] Divriğili Deli Derviş Feryadi

İLGİLİ SAYFALAR VE LİNLERİMİZ

·        Musa Peygamber Hayatı Mucizeleri Firavun Haman Hızır ve Musa

·        Haman Kimdir Haman Firavun ve Hz. Musa

·        Tâlût Kimdir Hz Davud ve Calud

·        Hz İbrahim’in Babası Azer

·        Hz. İsmail Kimdir Kıssaları Edebiyattaki Yeri

·        İshak Peygamber Kıssaları Edebiyatımızda Hz İshak

·        İlyas Peygamber Kimdir Kıssaları ve Edebiyatta İlyas

·        Hz. İbrahim ve Kıssaları Edebiyatımızdaki İzleri

·        Eyyup Peygamber Hz Eyüp Kıssaları

·        İdris Peygamber Kimdir Hakkında Rivayetler ve İcatları

·        İlyas Peygamber Kimdir Kıssaları ve Edebiyatta İlyas

·        İsâ Peygamber Şiirlerimizde Hz İsa

·        Lût Peygamber Sodom ve Gomore Lut Gölü

·        Nebî Peygamber ve Resul Nedir Nebi ve Resul’un Farkları

·        Hz. İbrahim ve Kıssaları Edebiyatımızdaki İzleri

·        Davud Peygamber Şiirlerde Hz. Davut

·        Mucize Nedir Peygamber Mucizeleri

 KAYNAKÇA

• [1] Kur'an-i Kerim ve aciklamali Türkce meali, Kral Fahd Matbaasi, Medine-Münevvere, 1992
• [2] Ömer Faruk Harman, İDRÎS, TDVİA, cilt: 21; sayfa: 479
• [3] Ömer Faruk Harman, İDRÎS, TDVİA, cilt: 21; sayfa: 479
• [4] Ömer Faruk Harman, İDRÎS, TDVİA, cilt: 21; sayfa: 479
• [5] Şahamettin Kuzucular, https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/tanrilarin-arabalari-hakkinda-eric-von-daniken/84295
• [6] Ömer Faruk Harman, İDRÎS, TDVİA, cilt: 21; sayfa: 479
• [7] Mustafa YILDIRIM - Sümeyye ÇELİK, PEYGAMBERLERİN SANATSAL FAALİYETLERİ ÜZERİNE, file:///C:/Users/USER/Downloads/5000125365-5000191453-1-PB.pdf
• [8] Mustafa YILDIRIM - Sümeyye ÇELİK, PEYGAMBERLERİN SANATSAL FAALİYETLERİ ÜZERİNE, file:///C:/Users/USER/Downloads/5000125365-5000191453-1-PB.pdf
• [9] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/divrigili-deli-dervis-feryadi-hayati-ve-sairligi/75068