Kinaye: Bir yargıyı veya hükmü hem gerçek hem de mecazi anlamının ikisi birden anlaşılabileceği şekilde ama mecaz anlamını öne çıkartarak kullanma sanatıdır. “Bir kavram veya mesajın, hakikate uygun ifadelerin içine gizlenerek dolaylı olarak anlatılması “ asıl manası ile kastettiği manaları muhtelif olan söz sanatı olarak ifade edebiliriz.

 

Kinaye “Üstü örtülü, iğneleyici, imalı söz “ olarak da anlaşılmış kinaye ile ironi arasında da irtibatlar görülmüştür. Gündelik hayatta da kinaye çok sık kullanılmış açıkça söylenmesi hoş olmayan bir sözün mecaz yoluyla ima etmek maksadı ile kinayeye bol bol başvurulmuştur.  Böylece asıl amacı ifade etmek için dolaylı anlatmaya çalışılmış, hatta muhatap ile alay etmek, muhataba şaka yapmak amacı da güdülmüştür.  

 

, “  Ahmet Efendi kolu uzun;  yastığı geniş  adamdı ” ifadesindeki asıl anlamlara bakarsak    Ahmet Efendi’nin uzun kollu olması da mümkündür  fakat murat edilen mana  Ahmet Efendi’nin etkili tanıdığı tanıdığı çok, pek çok işi halleden  şeklindeki manasıdır.  

 

Atasözleri ve deyimlerin pek çoğunda kinaye vardır.

 

Mum dibini ışıtmaz.

Burnundan yanına yaklaşılmaz

Bize taş atmaktan bıkmaz

Oturaklı bir adamdır.

Dili uzun bir kadınmış.

Yüksek dağın karı çok olur.

Ellerden ağzı yanan yoğurdu  üfleyerek yer

Hacı Hasan’ın eli kolu uzundur.

 

 

Sen kim gelesin meclise bir yer mi bulunmaz

Baş üzre yerin var        

Gül goncasısın gûşe-i destâr senindir

Gel ey gül-i ra’nâ                                                   Nedîm

 

“Ey gonca sen meclise gelirsin de sana bir yer bulunmaz mı? Başımızın üzerinde yerin var. Sarıklarımızın köşesi sana ayrılmıştır. Ey “gül-i rana”, sen gel”

 

Kadrini musallada bilip ey Baki

Durup el bağlaya yâran saf saf       Baki

 

Saf saf durmak ibaresinde musalla başında ahalinin saf tutması,  ahalinin saf saf şairin kıymetini ölünce bilmesi gibi iki manada kullanılmıştır.

 

Eyyâm-ı devletinde el üstünde gezdi câm,

Bir kerre dizden inmedi sirâb olan sebû        Yahya Kemal

 

Ey benim sarı tamburam

Sen ne için inilersin

-İçim oyuk derdim büyük

Ben onun'çün inilerim."   Yunus Emre

 

Şu karşıma göğüs geren

Taş bağırlı dağlar mısın?"      Yunus Emre

 

Nerde bir gül bitse etrafı diken”

 

Bakî yine mey içmeye and içti demişler

Divâne midir bade dururken içe andı"          BÂKİ

 

Sevip ol goncayı ağyara hezar olmayalım

Âlemin bir gül için çeşmine hâr olmayalım"           ENDERUNLU VASIF

 

Dadaloğlu’m der ki belim büküldü

Gözümün cevheri yere döküldü        Dadaloğlu

 

Yâ tâze gül yâhud diken
Kahrın da hoş lutfun da hoş   İbrâhîm Tennûrî

Her kişi câm-ı cezâ içse gerek
Hayr u şer ektiğini biçse gerek   Nâbi

 

Destimi kessen kalır dâmân-ı lûtfunda elim
Dâmenin kessen elimde kalır lûtfun dâmeni      Ahmet paşa

 

İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ VE LİNKLERİ

• Mekniyye Nerdir ( istiare-i mekniye ) Kapalı İstiare
• Mekni- anh ve Mekni -bih Nedir
•  Kinaye Nedir Örneklerle Kinaye Söz Sanatı
• Kinaye Örnekleri Açıklamaları ve Tanımlarıyla
• MECAZLA İLGİLİ SÖZ SANATLARI
• Türk Edebiyatı ve Şiirinde Söz Sanatları Y
•  Divan Şiirinde Yergi Amaçlı Söz Sanatları Prof.Dr. Mine Mengi)
•  Erkan-ı İstiare ve Erkan ı Teşbih Nedir.
•  İstiare Söz Sanatı Nedir ( Türleri ve Örnekleri )
•  İntâk Nedir ve İntak Sanatı
•  İhâm Sanatı Tanım ve Örnekler
• Açıklamaları ile Muhteşem Hüsnü Talil Örnekleri
• Hüsn-i Ta'lîl Sanatı Nedir Hüsnü Talil
• İrâd-ı ve İrsal-ı Mesel Söz Sanatı Örnekleri ( İzahlarıyla)
•  Cemiyet Nedir. Cemiyet Söz Sanatı
•  İltifât Nedir ve İltifat Söz Sanatı
•  Kasr Söz Sanatı Nedir ve Örnekleri
•  Kat’ Söz Sanatı Nedir
   Muad Nedir ve İade Söz Sanatı
•  Lüzûm mâ lâ yelzem ( Söz Sanatı)