Nahid Sırrı Örik Hayatı ve Edebi Yönü

07.02.2012

Nahit Sırrı Örik

Nahid Sırrı Örik (d. İstanbul 22 Mayıs 1895 - ö. 18 Ocak 1960) hikâye, roman ve oyun yazarı.

Babası idarecilik ve eğitim alanlarında mühim bir şahsiyet olan Örikağasızâde Hasan Sırrı Bey (1861-1933) Annesi Melek Hanım ise Üçüncü Ordu Topçu kumandanı İbrahim Paşa’nın kızıdır. Babası Divan sahibi Oltulu Ahmet Nafiz Paşa'nın torunu ve Hukuk Mektebi hocası, rüsûmât müdir-i mütercimi, Şûrâ-yı Devlet Âzâsı, Shakespeare 'den iki oyun çevirmiş olan tanınmış simadır. [1]

Nahit Sırrı Örik, 1895 yılında İstanbul’da doğdu. Henüz dört yaşındayken annesi ve babası ayrılmış, , üvey anne ve babanın yanında büyümek zorunda kalmıştı. Eğitimine evde ve özel öğretmenlerle başladı. Eğitimi için bir Türkçe hocası ve bir Fransız mürebbiye tutulmuştu. Fransızca alanında eğitimini mürebbiyesinden aldı. . Mürebbiyesinin okuttuğu kitaplarla Fransız Edebiyatının önemli eserlerini yakından tanımış oldu. Afitab-ı Maarif Rüştiyesini bitirdi. Daha sonra bir İngiliz, bir de Fransız mektebi ve Galatasaray Sultaniyesine başladı ancak bu okulların hiç birisinden mezun olmayı başaramadı[2]. 1913 yılında Mekteb-i Hukuk'un derslerine katıldı ancak bu okulu da yarım bıraktı. Bu nedenle düzenli bir eğitim de alamamış oldu.

Babasının sayesinde Berlin büyükelçiliğinde çalışmaya başladı ancak II. Abdülmecid’nin oğlu Şehzade Faruk’un yanında bir operaya kadın kılığında gittiği için Alman gazetelerinde alay konusu oldu. Bu olay sonrasında elçilik görevinden de ayrıldı.[3] 1915-1928 yılları arasında babasının işi sebebiyle sekiz yıl boyunca Avrupa'nın çeşitli kentlerinde; Tiflis, Paris, Viyana, Roma, Berlin ve Kopenhag'da yaşadı. [4]Yurda döndüklerinde Cumhuriyet gazetesinde çalışmaya başladı. 1928

Bir süre Ankara'ya giderek Milli Eğitim Bakanlığı'nda çeviriler yaptı.[5] Daha sonra da çeşitli gazeteler için fırka yazarlığı görevini yürüttü. İlk hikâyesi, 'Zeyneb, la Courtisane' adıyla 1927 yılında yayınlandı. [6]Paris'te yayınlanan Les Oeuvres dergisinde çıkan bu hikâye ile edebiyat dünyasına adım atan Örik, yapıtlarının çoğunda çocukluk anılarını konu etti.
Ankara'da Milli Eğitim Bakanlığı'nda çevirmen olarak çakışırken 1933 yılında Yaşar Nabi ile birlikte Varlık Dergisi'ni çıkardı. Babasının 1933'teki ölümünün ardından İstanbul'a döndü. Ölümüne kadar çeşitli gazetelerde köşe yazarlığı yapmayı sürdüren Nahid Sırrı'nın Anadolu gezileri sırasında yazdığı makaleler de farklı dergi ve gazetelerde yayınlandı.

Anı, deneme, gezi, roman ve oyun gibi edebiyatın çeşitli türlerinde eserler veren yazar 1957'de 'Sultan Hamit Düşerken' adlı romanıyla ünlendi. İkinci Meşrutiyet'in ilanından Hareket Ordusu'nun İstanbul'a gelişine kadar geçen dokuz aylık südre ekseninde dönemin toplumsal ve siyasal sorunlarının anlatıldığı bu eser, 1975 yılında 'Abdülhamit Düşerken' adıyla basıldı. Yapıtlarında Osmanlı geleneğinden kopmaya çalışarak Tanzimat sonrası bürokratların yeni yaşamını yansıtır.

Yayımlandıktan çok sonra gündeme gelen roman, 1976’daki sadeleştirilmiş ikinci baskısından sonra Kemal Bekir Özmanav tarafından Düşüş adıyla oyunlaştırıldı. Öykü, oyun, gezi notları ve inceleme kitapları bulunan Nahit Sırrı, Milli Eğitim Bakanlığı’na yirmiye yakın kitap çevirmiş, konularını yakın tarihten alan tefrika romanlar da yazmıştır.

18 Ocak 1960 tarihinde İstanbul'da geçirdiği kalp krizi sonrasında öldü. Sultan Hamid Düşerken” adlı romanı 1976 yılında Kemal Bekir , tarafından “Düşüş” ismiyle tiyatro oyununa çevrildi. Bu eseri 2002 Ziya Öztan tarafından “Abdülhamit Düşerken” adıyla filme çekildi. [7]

EDEBİYATÇI KİMLİĞİ

Yazıları Hayat, Türk Yurdu, Ülkü, Varlık, Tanin, Vakit, Dünya, Hürriyet, Vatan, Resimli Tarih ve Tarih Dünyası gibi süreli yayınlarda çıkmıştır.[8] Bu sayede yaşarken tanınan bir yazar olmuş birçok yazarı da etkilemeyi başarmıştır.

Onu beğenen yazarların başında gelen Selim İleri, Nahit Sırrı Örik hakkında şöyle bir değerlendirmede bulunur. " Eserleriyle hiçbir zaman furya konusu olmamış ama kendi sadik okurunu bulmuş bir yazar olan " Nahit Sırrı Örik, eşcinsel bir kimliği olması nedeniyle kadın karakterler yaratmasında başarı gösterdiği düşüncesini doğuran zamanında da fazla sükse yapmamış bir roman ve hikâyecimiz olarak anılmaktadır.

İlk öyküsü 1927’de “ Zeyneb, la Courtisane” adıyla Paris’te çıkarken Les Oeuvres Libres dergisinde yayımlandı. Nahit Sırrı, öykü ve romanlarında, iki dönem arasında sıkışıp kalmış insanları, nostaljik bir tavır içine girmeden, nesnel, yalın ve ironik bir dille anlattı. Nahid Sırrı Örik eserlerinde bazı konulara özel olarak değinmiştir. Bunlardan biri siyasi güçler ve bunları elde etme çalışmaları, hırslardır.

Özellikle Meşrutiyet’in ilanından Hareket Ordusu’nun İstanbul’a gelişi ve II. Abdülhamit’in tahttan indirilişine değin uzanan tarihsel süreci konu edindiği Sultan Hamid Düşerken adlı romanıyla başarılı bir “tarihsel roman” örneği verdi.

Örik özellikle tarihe çok düşkündür. Tarihi anlatırken yalı, konak betimlemelerini ve kadın karakterini çok başarılı yansıtmıştır. Tarihe bu kadar bağlı kalması ve zaman zaman övercesine betimlemesi, Örik'in Osmanlı geçmişini geride bırakmaya çalışan bir toplum tarafından ve bu toplumun edebiyatçıları tarafından geri planda kalmasına neden olur. Bunda kendisinin eşcinselliği de etkilidir. Yusuf Ziya Ortaç kendisi hakkında "Kırıtarak gelirken uzaktan Nahid Sırrı / Sanırım pantolonlu ceketli bir kız gelir" diye yazmıştır.

Eserlerinde kurmaca olaylardan ziyade karakterlere çok önem verdi. Eserlerinde Osmanlı’nın son dönemleri ile Cumhuriyet dönemine geçiş ve Cumhuriyetin ilk yıllarının sosyal, kültürel değişimlerini, toplumsal yapıyı anlatmaya gayret etti. M. Kayahan Özgül’ün girişimleri ile basılmamış eserlerinin basılması sağlandı. Tiyatro türündeki eserleri “Bütün Oyunları” adı ile Raşit Çavaş tarafından tek bir kitap halinde toparlanıp yayınladı.

Gazeteci olarak Kayseri, Edirne, Kırşehir gibi şehirlere yaptığı gezileri anlattı. Roman, hikâye, oyun, deneme, inceleme, anı ve gezi türlerinde eserler verdi, çevirileri dâhil 30 dan fazla eser yazmıştır.

Etkileri

Nahid Sırrı Örik, Selim İleri'yi çok etkilemiştir. Yazar, "Cemil Şevket Bey, Aynalı Dolaba İki El Revolver" romanındaki erkek karakteri Örik'ten esinlenerek yaratmıştı. Bahriye Çeri ise kendisi hakkında "Bir Cihan Kaynanası: Nahid Sırrı Örik" adlı bir kitap yayınlamıştır. "Eve Düşen Yıldırım" adlı eseri Show Tv ekranlarında diziye uyarlanmıştır.

Kemal Bekir, Örik'in Sultan Hamid Düşerken isimli romanını 1976 yılında Düşüş ismiyle oyunlaştırdı. Eser, 2002 yılında ise Ziya Öztan tarafından Abdülhamit Düşerken adıyla filme çekildi. 2009'da Zeki Demirkubuz tarafından Kıskanmak isimli romanı aynı isimle çekildi. Nergis Öztürk, Seniha rolündeki performansıyla 46. Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde en iyi kadın oyuncu ödülünü kazandı.

Hikâyeleri: Kırmızı ve Siyah (1929), Sanatkârlar (1932), Eski Resimler (1933)

Roman: Eve Düşen Yıldırım (1934), Kıskanmak (1946)

Hikaye Kitapları

· Kırmızı ve Siyah (1929)

· San'atkârlar (1932)

· Eski Resimler (1933)

· Eve Düşen Yıldırım (1934)

Romanları

· İLGİLİ LİNKLER

· Kıskanmak (1946)

· Sultan Hamid Düşerken (1957)

· Yıldız Olmak Kolay Mı? (2006)