GirişKayıt

Teodor Kasap Diyojen Dergisi Tiyatroculuğu

23.05.2013

 

Teodor Kasap

Teodor Kasap ( 1835-1905  ) 1835 Kayseri doğumlu Rum kökenli Osmanlı gazeteci,  yazar, çevirmen ve oyun yazarıdır. Teodor Kasap ilk Türkçe mizah dergisi Diyojen'i yayımlamıştır.

10 Kasım 183S tarihinde Kayseri Tavlasun'da (önceleri Aydınlık, bugün Kayseri Melikgazi merkez köyü) doğdu. Kayseri'nin ünlü Kasapoğulları ailesinden olup doku­zu erkek, beşi kız on dört kardeşin en bü­yüğüdür. Babası Serafım (Sefer) Kasapoğlu, yörenin ünlü kumaşçılarındandı.  23 Cemâziyelâhir 1272 (3 Mart 1856) tarihli pasaportunda adı Todori Sakar şeklinde geç­mektedir (Turgut Kut arşivi).[1]

Babasının ölümünden sonra Teodor Ka­sap (Theodor Kasapis), on üç yaşında iken İstanbul’a gitti. Burada bir yandan Kapalı Çarşı civarındaki Astarcılar Hanı'nda ku­maşçılık yapan bir Rum'un dükkânında çıraklık yaparken bir yandan da Kuruçeşme Rum Millet Mektebi, Rum Okulu’nda öğrenimini sürdürmüştür.  Bu yıllarda Kendi kendine Fransızca öğrenmeye başlamıştır. Fransızca öğrenmesinin mükâfatını da bir şekilde alacaktır. Bu sayede bir Fransız askeri ile tanışacak ve Fransa’ya gidebilecektir.  Kırım savaşı sırasında Kırım harbin­den dönen ve Alexandre Dumas Pere'in kuzeni olan levazım subayı ile bir alışveriş sırasında tanışır. Bu subay, onun dile olan merakını ve Fransızca çalıştığını görünce öğrenimine Paris'te devam etmesini sağlamak için onu Fransa’ya götürecektir (1856). Paris’te öğrenim görmekte iken Paris'te Alexandre Dumas Pere'in özel sekreterliğini yaptı (Hemmings, s. 186-187) [2] Bu sayede o sıralarda yurtdışına kaçmış olan Nâmık Kemal ile bazı Jön Türkler'i Dumas Père'le tanıştırdı.[3] Ayrıca Dumas’ın Monte Kristo Kontu adlı eserini de Türkçeye belki de bu vesile sayesinde çevirmiş oldu.

 Paris’ten İstanbul’a döndükten sonra ( 1870 yılı başında)  Kurtuluş Rum Mektebi'nde Fransızca ders­leri vermeye başladı. Okulda tanıştığı Luliya adlı bir bayanla evlendi. [4] Kendi matba­asını kurup önce küçük oğlunun ismini ver­diği Rumca mizahî O Diogenis gazetesini çıkarmaya başladı. 1870 Bu derginin sloganı Sinoplu Diyojen’in fıçı içinde İskender’e söylediği iddia edilen “Gölge etme başka ihsan istemem”  sözüydü. [5]  Diyojen Dergisi Türk Edebiyatının ilk mizah dergisi olmuş oluyordu. Bu dergide isimsiz olarak Namık Kemal’in de yazıları çıkıyordu.  Bu dergi aynı zamanda Türk Karikatür tarihinin başlangıcını da oluşturmaktaydı. Dergi, amacını şu şekilde açıklamıştı. “ Halkın ve hükümetin sorunlarına değinilecek ve ülkemize yabancı şeylerle dalga geçilecekti.” [6] Lakin Tehedor Kasap tam bir Osmanlıcılık düşüncesi taraftarıydı [7][8]ve bağımsızlık isteyen azınlıklara karşı bir tutum içindeydi. Buna mukabil devlete karşı eleştirisel bir yaklaşımdan da geri durmuyordu.

İstanbul’da gazeteciliğe, çevirmenliğe ve oyun yazarlığına başlamıştı.  Bir ara mebus olmaya heves etse de bu hevesinden çabuk vaz geçti. Bu arada Çaylak Tevfik ile sürtüşmelere de başlamıştı. Çaylak Tevfik ise o sıralarda Çaylak dergisini çıkarıyordu.

İlk Türk mizah gazetesi Diyojen’i çıkarmış dönemin ünlü yazarlarına bu gazetesinde yer vermiştir. ( 1870-1873).  Diyojen ilkin Rumca ve Fransızca sonra Türkçe olarak yayımlanmıştır. [9] Diyojen, 24 Kasım 1870’ten itibaren Türkçe yayımlandı. Derginin ilk sayısında Diyoejen’in Büyük İskender’e söylediği “ Gölge etme başka ihsan istemem” sözü ile karikatürü vardır. Direktör Ali Bey, Namık Kemal ve Recaizade Ekrem bu gazetede yazılarını yayımlamıştır. Diyojen’in yanı sıra Çıngıraklı Tatar, Kudunatos, Hayal ve Momos gibi dergilerin ve İstikbal adlı günlük siyasi gazetenin de yayıncısıdır. Çıngıraklı Tatar (5 Nisan 1873), Hayal (30 Ekim 1873), İstikbal (9 Ağustos 1875) gazetelerini çıkardı. Hayal gazetesinde Güllü Agop tiyatrosu ve ortaoyunu üzerine açtığı bir tartışma sonucu Molièreden uyarlamalar yapmaya başlamış ve adapte eserlerini bu gazetede yayınlamıştır. [10]

 Direktör Âli ,  Recaizade Mahmut Ekrem ve  Namık Kemal ’in yazılarıyla gazete, dönemin ilgiyle izlenen muhalefet organlarından biri olmuş, muhalif tutumları sebebi ile Padişahın ve Meşrutiyet idaresinin takibine uğramıştır.  Diyojen adlı derginin yanı sıra “Çıngıraklı Tatar”,” Kudunatos” , “Hayal ve Momos” gibi dergilerin de yayıncısıydı.  Ayrıca kendisine ait olan matbaasında ve “ İstikbal “adlı günlük siyasi gazete de çıkıyordu. [11]Bu dergilerde ve gazetelerde hükümeti ve halkı alaya alan, alaya alırken de ince ince dokunduran eleştirileri de vardı. Nitekim dergilerinde yayınlanan muhalif yazıları ile dikkatleri çekiyor,  idareye yönelik eleştirisel tutumu ile Namık Kemal Ziya Paşa gibi  muhalif kimliklerin yazılarına da yer veriyordu. Tüm bu teşebbüsleri çok geçmeden başına iş açacaktı.

 Bu mahkûmiyetin sebebi olan karikatürde eli-ayağı zincirlenmiş olan Karagöz'e Hacivat sorar: "Nedir bu hal, Karagöz?" Karagöz şöyle yanıt verir: "Kanun dairesinde serbesti, Hacivat!" [12] ( Hayâl, sy. 319, 20 Şubat 1877) Bu karikatür ile Kanûn-ı Esâsî'nin 12. maddesine mizah yo­luyla imada bulunmuş oluyordu. Bu sebepten de gazete kapatıldı ve Thedor Kasap yargılanmış ve hapis cezası almıştı.  Teodor Kasap, Karikatür yüzünden, tarihimizde hapis cezası alan ilk karikatürist ve yayıncıdır. Mahkeme, Matbuat Nizamnâmesi'nin 15. maddesine dayanarak Mart 1877'de kendisini üç yıl hapse mahkûm etti. [13] Bu mahkûmiyetinden dolayı içerde yatmaya başladı. Fakat kısa bir süre sonra kefaletle serbest bırakıldı. Kılık değiştirerek Fransa’ya kaçtı.

 Bunun üzerine Diyojen kapatılınca Çıngıraklı Tatar, o da kapatılınca Hayal ve İstikbal adlı gazeteleri çıkardı. II. Abdülhamit’in İstibdat İdaresi esnasında basın hayatına getirilen sansürler nedeni ile ve yazılarından ötürü yargılandı. Mahkûmiyet alacağını anlayınca diğer çağdaşı olan Tanzimatçılar gibi yurt dışına kaçmak zorunda kaldı. Yargılanması sonucunda hapse mahkûm edildi (1877) Birkaç yıl sonra bağışlandı. Affedildikten sonra döndüğü İstanbul da Mabeyin Kütüphanesine atandı. Bu tarihten sonra da ölümüne değin mabeyin kütüphanecisi olarak sarayda görevlendirildi. Fener Rum Ortodoks Patrikhânesi ölüm kütük defterine göre (s. 430) Theodoros Serafim Kasapis 5 Ha­ziran 1897'de İstanbul'da öldü.[14]

“Cenazesi Beşiktaş Yenimahalle, Şerbethane soka­ğındaki evinden kaldırıldı; âyini Beşiktaş Meryem Ana (Panagia) Kilisesi'nde icra edil­di “(Karaca, s. 371-381),

Teodor Kasap, Türk Tiyatrosu tarihin ilk çeviri ve adapte yazarlarındandır. Onun yazdığı İçkilli Memo, ve Pinti Hamit adlı eserleri, önemli ölçüde Mollıer’nin eserlerinden adapte edilmiş eserler gibi gözükse de ilk özgün tiyatro eserleri kabul edilebilecek kadar özgün nitelikler de taşımaktadır. Adapte sayılamayacak kadar mahallileştirilmiş olan bu oyunlar diğer tiyatro yazarlarımıza örnek teşkil edebilecek kadar önemlidir.  Ahmet Vefik Paşa  gibi Moliere uyarlamaları yapmış A. Dumas’tan yaptığı   Monte Kristo Kontu  çevirisi ile Türk Edebiyatının ilk çeviri romanlarından birisini  yapmıştır. Özellikle4 çeviri ve adapte oyunları, çeviri romanları ve ilk mizah dergisinin sahibi olması gibi nitelikleriyel Türk Edebiyatında batılılaşma dönemine en çok emeği geçenlerden birisi de olmuştur.

“Diyojen ve Hayâl gazetelerinde tiyatro üzerine yazılar yazmış, tiyatronun âdeta bir ahlâk okulu olduğu fikrini sa­vunmuştur. Güllü Agop'un Osmanlı Tiyatrosu'nda sahnelediği oyunları Fransız ah­lâk ve yaşayışını yansıtması, kötü çevrilmiş olması ve oyuncuların Türkçe telaffuz bo­zuklukları bakımından eleştirmiştir.”

Teodor Kasap, Osmanlı döneminin en önemli ve ünlü Rum kökenli gazetecisidir. Tanzimat dönemindeki tiyatro çalışmalarını destekledi, Türk tiyatrosunun yerli kaynaklardan yararlanması gerektiğini savundu.  Batı taklidi oyunlar yerine, Ortaoyunu geleneği türünde  tiyatro eserleri yazamaya önem vermiş, geleneksel tiyatronun canlı kalmasına  çaba göstermiştir. 

Telif Eserler

  • La question des réformes et des garanties (İstanul, 1876).
  • Lettres à S. E. Said Pacha (Paris, 1877).
  • Sarı Yûsuf (Haydut Yûsuf).

 

Çeviri ve Adapte Oyunları

  • Pinti Hamit (1875)
  • İşkilli Memo (1874)
  • Para Mesleği (1875) Moliére uyarlama
  • Lükresya Borçiya adlı bir oyunu vardır.

Çeviri  Roman

  • Alexandre Dumas Pére’den Monte Kristo  (1871)  ( Türk edebiyatının ilk roman çevirilerinden) Alexandre Dumas Pére’den “ Para Meselesi “

HAKKINDA BİBLİYOGRAFYA :

Gerrikon Mitroon Thanaton (Genel ölüm kütük defteri s. 430), Fener Rum Patrikhânesi Arşivi; Turgut Kut'un arşivindeki Teodor Kasap ile ilgili Türkçe, Fransızca ve Rumca belgeler; Mehmed Zeki Pakalın, "Teodor Kasap", Sicill-i Osman'ı Zeyli (haz. Ali Aktan), Ankara 2009, XVIII, 44-46; Selim Nüzhet [Gerçek], Türk Gazeteciliği, İstanbul 1931, s. 52, 60-61, 70-71; N.(ikiforos) Moshopu-los. La presse dans la renaissance balkanique, Atina 1932, s. 141-144; a.mlf., "Teodoros Kasapis 1836-1897", Eteria Thrakikon Meleton. Arhlo tu Laografıku ke Gloslku Thisavru, sy. 32, Ati­na 1966, s. 3-6; a.mlf., "Teodor Kasapis ö. 1897", Megali Elliniki Engiklopedla, Atina 1930, XIII, 931; Köprülü. Araştırmalar, s. 267-272; Midhat Cemal Kuntay, Namık Kemal (Devrinin insan­ları ve Olaylan Arasında), İstanbul 1944,1, 586-596; Münir Süleyman Çapanoğlu, Basın Tarihi­mizde İlave, İstanbul 1960, s. 62-65; Asaf Tugay, İbret Abdülhamid'e Verilen Jurnaller ve Jurnal­ciler, İstanbul 1961,1, 124-125; Nâmık Kemâl'in Husûsî Mektupları (haz. Fevziye Abdullah Tan-sel), Ankara 1967-69, 1-11, tür.yer.; Ebüzziyâ Meh­med Tevfik, Yeni Osmanlılar Tarihi (haz. Ziyad Ebüzziyâ), İstanbul 1974, III, 45, 243; Zeynep Ker-man, 1862-1910 Yılları Arasında Victor Hugo'-dan Türkçeye Yapılan Tercümeler Üzerinde Bir Araştırma, İstanbul 1978, s. 357, 393; F. W. J. Hemmings, The King of Romance. A Portrait of Alexandre Dumas, London 1979, s. 186-187; Hamdi Özdiş, Tanzimat Devri Mizah Gazetelerin­de Batılılaşma ve Toplumsal-Siyasal Eleştiri: Diyojen (1870-1873) ve Çaylak (1876-1877) Üzerine Bir Araştırma (yüksek lisans tezi, 2004), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; a.mlf., Osmanlı Mizah Basınında Batılılaşma ve Siyaset (1820-1877), İstanbul 2010; a.mlf., "Teo­dor Kasab ve İstikbâl Gazetesine Dair Notlar", Keblkeç, sy. 20, Ankara 2005, s. 5-26; a.mlf., "Yeni Osmanlılıktan İttihatçılığa Bir Portre-. Esad Efendi (1842-1901)", a.e., sy. 26 (2008), s. 7-36; Tahsin Berküren, Galatasaray Mezunları 1871-2006, İstanbul 2007, II, 429; Zafer Karaca, İstan­bul'da Tanzimat Öncesi Rum Ortodoks Kilisele­ri, İstanbul 2008, s. 371-381; Hikmet Feridun Es, "Tanımadığımız Meşhurlar: Türkiyede İlk Mizah Gazetesini Çıkaran Adam", Akşam, 13-28 Haziran 1945; Niyazi Ahmet Banoğlu, "Aleko Kasap'tan Ali Ekrem'e Yazılmış Bir Mektup", Tarih Dünya­sı, sy. 62, İstanbul 1965, s. 188-189; H. Refik Er-tuğ, "Teodor Kasab ve Hayal", Hayat Tarih Mec­muası, X/6, İstanbul 1974, s. 24-28; Kevork Pa-mukciyan, "Mizahi 'Hayal' Gazetesinin Ermeni Harfli Türkçe Baskısı", TT, sy. 42 (1987), s. 356-360; "Hayal Mecmuası Sahibi Teodor Kasab'ın Mahkûmiyet İlâmı", Güldiken, sy. 1, İstanbul

1993, s. 120-122; J. Strauss, "The Millets and the Ottoman Language: The Contribution of Otto-man Greeks to Ottoman Letters (I9th-20th Cen-turies)", Wl, XXXV/2 (1995), s. 189-249 (Türkçe çevirisi, "Milletler ve Osmanlıca: Osmanlı Rum­larının Osmanlı Edebiyatına Katkısı, 19. ve 20. Yüzyıllar" |trc. Ayten Sönmez], Kritik, sy. 2, İstan­bul 2008, s. 132-138); Erol Üyepazarcı, "Türk Ba­sınının İlk Mizah Dergisi: Çıngıraklı Tatar", Mü­teferrika, sy. 21, İstanbul 2001, s. 27-44; a.mlf, "II. Abdülhamid'in Çevirttiği Polisiye Roman­lar", a.e., sy. 28 ( 2005), s. 30; a.mlf., "II. Abdül­hamid'in Özel Kütüphanesi", a.e., sy. 32 (2007), s. 107-108; a.mlf. - Raşit Çavaş, "II. Abdülha­mid'in Polisiye Roman Merakı ve Çevirttiği Poli­siye Romanlar", a.e, sy. 22 (2002), s. 97-116; Stratis D. Tarinas, "İstanbul Türk Basınında Rum Gazeteci ve Yayıncılar", 7T, sy. 236 (2003), s. 24-28; a.mlf, "Kasapoğlu (Kasapis) Teodoros", Engiklopedia to Ellinlko Tipo 1784-1974, Atina 2008, 1, 529-531; Hamza Çakır, "Tarihimizde İlk Mizah Dergisi Diyojen'i Kapatma Cezasına Yine Mizahi Yoldan Gösterdiği Tepkiler", SÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sy. 15, Konya 2006, s. 161-172; Hüseyin Mevsim, "19. Yüzyıl Bulgar Uyanış Çağı ve Bulgar Kitaplan Dergisi (1858-1862)", Kritik, sy. 2 (2008), s. 184-198; İhsan Sun­gu, "Diyojen Gazetesi", AA, I, 339-341; a.mlf., "Teodor Kasap 1835-1905", a.e., I, 126-127; "Teodor Kasap (1835-1905)", TA, XXXI, 94-95; Fahir İz, "Kaşâb, Teodor", El2 (İng.), IV, 681-682.


MİZAH İLE İLGİLİ BAŞLIKLAR VE LİNLERİMİZ 



KAYNAKÇA

  • [1] Turgut Kut, Thedor Kasap, islam Ans. C: 40.liseedebiyat.com/index.php/ders-notlari/32-9-sinif-tuerk-edebyati/2131-teodor-kasap.html
  • [2] Turgut Kut, Thedor Kasap, islam Ans. C: 40.liseedebiyat.com/index.php/ders-notlari/32-9-sinif-tuerk-edebyati/2131-teodor-kasap.html
  • [3] Turgut Kut, Thedor Kasap, islam Ans. C: 40.liseedebiyat.com/index.php/ders-notlari/32-9-sinif-tuerk-edebyati/2131-teodor-kasap.html
  • [4] Turgut Kut, Thedor Kasap, islam Ans. C: 40.liseedebiyat.com/index.php/ders-notlari/32-9-sinif-tuerk-edebyati/2131-teodor-kasap.html
  • [5] https://www.bilgibende.com/Teodor_Kasap
  • [6]https://cdn.istanbul.edu.tr/file/1CD58DF90A/12D6A1DFD89040328D971966248A9BA6?doi=10.17064/i%C3%BCifhd.2057
  • [7] Ziyad, Ebuzziya (1994). "Diyojen" (PDF). Türk Diyanet Vakfı. s. Cilt 9 479-480. 24 Kasım 2015
  • [8] https://tr.wikipedia.org/wiki/Teodor_Kasap
  • [9] https://www.bilgibende.com/Teodor_Kasap
  • [10] https://www.bilgibende.com/Teodor_Kasap
  • [11] https://eksisozluk.com/teodor-kasap--909366
  • [12] https://www.marksist.org/tarihte-bugun/2246-30-ekim-1873-teodor-kasap-tarafindan-cikarilan-mizah-gazetesi-hayal-yayinlanmaya-baslandi-
  • [13] Turgut Kut, Thedor Kasap, islam Ans. C: 40.liseedebiyat.com/index.php/ders-notlari/32-9-sinif-tuerk-edebyati/2131-teodor-kasap.html
  • [14] Turgut Kut, Thedor Kasap, islam Ans. C: 40.liseedebiyat.com/index.php/ders-notlari/32-9-sinif-tuerk-edebyati/2131-teodor-kasap.html

Üye olarak ESA şairi ve yazarı olabilir, yazılara katkıda bulunabilirsiniz.

profile

Şahamettin Kuzucular

0

0

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Yorumlar