İrşadü'l-Mülük Ve's-Selatin Berke Fakih Memluk

22.03.2015

İrşâdü’ l-Mülûk ves-Selâtîn Güney Kıpçak – Memluk sahası eserleridir. Bu eser, Memluk sahası ediplerimiz arasında en meşhurlardan biri olan Berke Fakih tarafından yazılmıştır. Berke Fakih’in eserinde yazdığı uzun ismi ise Berke İbn-i Kanduz İbn-i İdgü Fakih’tir. [1] Eserin ismi ise Berke Fakih’in isminden de anlaşılacağı gibi Berke Fakih’in bir İslam âlimi olduğu fıkıh konusunda bilgili olduğu, rahatça anlaşılmaktadır.

İdil boylarından gelen Altınboğa Han’ın hizmetkârı, başkâtibi ve emir subayı olduğu anlaşılan Berke Fakih’in hayatı hakkında elde edilen bilgiler istinsah ettiği Kutb’un Hüsrev-i Şirin adlı mesnevisinin 51 beyitten oluşan hatimesinde yazdığı bilgilerden anlaşılır. Berke Fakih bu harimeye adetea biyografisi şeklinde yazmıştır. Buradaki anlattıklarına göre Altın Boğa Bey’in hizmetinde olduğu, Altın Boğa Bey’in kâfirlere karşı yaptığı bir sefere katıldığından bahsetmiştir. Berke Fakih , bu eserin hatime bölümünde fakihlerin sık sık açlığa mahkum bırakıldıklarını fakihlerin çok perişan olduklarından bahseder. [2]

Devrinin en önde gelen âlimlerinden biri olduğu eserinden de bellidir. Hocası onu hem okutmuş, hem de beraberinde Mısır'a da götürmüştür.

Berke Fakih, 1383 yılında hocasının ricası üzerine Kutb Husrev ü Şirin adlı eserini de istinsah etmiş, Kutb Husrev ü Şirin adlı bu eseri, Berke Fakih'in istinsah ettiği nüsha ile edebiyat tarihine geçmiştir. Aynı zamanda şair de olduğu anlaşılan Berke Fakih’in, Kutadgu Bilig vezniyle yazmış olduğu şiirleri de vardır.

Berke Fakih’in İrşadü'l-Mülük Ve's-Selâtin adlı eserinin Türkçe anlamı ise “Melik ve Sultanlara Doğru Yolu Gösterme” şeklinde tercüme edilmektedir.

Güney Kıpçak – Memluk sahasında daha çok sözlük türü eserler verilmiş, fakat bu sahada mesneviler de yazılmış, fıkıh, okçuluk, binicilik konularında da eserler verilmiştir. [3] Seyfi Sarayi Gülistan Tercümesi ve Berke Fakih bu sahanın en önemli isimleridir. Bu iki yazar Memluk sahasında en önemli eserler veren en önemli kişiler olmaktadır.

Berke Fakih, “ İrşadü'l-Mülük Ve's-Selatin “ adlı eserini miladi 1387 yılında İskenderiye’ de tamamlamıştır. [4] Eser, Arapça yazılmış bir kitaptan tercüme edilen, fıkıh konuları hakkında yazılmış tercüme bir eser olma özelliği taşır. Eser Memlûk Kıpçakçasının Arapça karşısındaki ifade yeteneğini koyması açısından da önemlidir.

Eserin bilinen tek nüshası ise İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya Bölümü’nde 1016 numara da kayıtlıdır. [5]

Eser, Arapçadan satır altı şeklinde Kıpçak Türkçesine tercüme edilen bir fıkıh eseridir. Eserin çevrildiği Arapça yazılmış özgün eserin yazarı ise bilinmemektedir. Eser, “çoğunlukla Hanefî mezhebinin fıkhî görüşlerini benimseyen fıkıh âlimlerinin güvenilir eserlerinden toplanan fetvalardan meydana gelmektedir.” Buna rağmen Berke Fakih’in esere kendi fikirlerini de ilave ettiği, esere kendi bilgileri ve tespitlerini de kattığı, satır altlarında yaptığı izahlarından belli olmaktadır.

Bu eser Recep Toparlı tarafından günümüz Türkçesine çevrilerek basılmıştır. Recep Toparlı, İrşadü'l-Mülük Ve's-Selatin, Türk Dil Kurumu Yayınları / Dil Konuları Dizisi, Ankara, 2000,

İLGİLİ LİNKLER

Sa'di Şirazi Hayatı Bostan Gülistan ve Şiirimize Tesirler

Sadi Şirazi ve Bostan'dan Seçmeler

Sadi Bostan ve Gülistan'dan Seçmeler

Sadi Şirazi ve Bostan'dan Seçmeler

Hoca Mesud Süheyl ü Nevbahar ve Ferhengnâme-i Sa'di

HOCA MESUD SÜHEYL Ü NEVBAHAR HAKKIND

Ferhengname i Sadi Hoca Mesut

Mahmut Şebusteri Elvan-ı Şirazi Gülşen-i Raz,

MAHMUT ŞEBUSTERİ - GÜLŞEN-İ RAZ' DAN ÖRNEKLER

Seyfi Sarayi Gülistan Tercümesi ( Memluk Sahası)

Harezmi Muhabbetname Harezm Sahası