12.09.2011
Orhan Murat ARIBURNU (d. 1918, İstanbul - ö. 11 Nisan 1989, İstanbul), Sinema ile ünlenen yönetmen, senaryo yazarı, oyuncu ve şair.
Nüfus kaydındaki tam adı Orhan Murat Arıburnu olmasına rağmen eserlerinde "Orhon Murat Arıburnu" adını kullanmıştır.
Kaynaklar şairin doğum yeri ve tarihi hakkında farklı bilgiler verir. Kimi Kaynaklara göre 1918 yılında İstanbul’da [1][2]Kimi kaynaklara göre 12 Aralık 1920'de Eskişehir'de doğmuştur. Fakat şairin nüfus kaydına göre doğum tarihi Doğum Tarihi 1 Ocak 1918 [3] İstanbul olarak gözükmektedir.[4]
Annesi Emine Nesibe Hanım babası ise Albay Mustafa Murat Bey'dir. Çocukluk günleri Albay olan Babasının görevleri nedeni ile yurdun çeşitli yerlerinde geçmiştir. İlköğrenimini bu nedenle yurdun çeşitli şehirlerinde tamamlamış. 1935'te Konya Askeri Ortaokulunu bitirmiştir. Ortaokuldan sonra
Haydarpaşa Lisesi'ni bitirdi. Bir süre askeri okulda okudu. Hukuk Fakültesine kaydoldu. Türk Kuşu Teşkilatına katıldı ve brövesini aldı. Hukuk Fakültesini bitirmeden, Edebiyat Fakültesi' Alman Filolojisi bölümüne girdi. Fakat bu okulu da bitirmeden tahsilini yarım bıraktı. 1938 ve 1941 yılları arasında
Öğretmenlik, Tasvir-i Efkâr gazetesinde muhabirlik, düzeltmenlik ve bir süre pilotluk yaptı. İstanbul Belediyesi Hukuk İşlerinde çalıştı.
Bu yıllarda edebiyatla da ilgileniyordu İlk Şiiri 1936 yılında yayımlandı. Fakat çok yönlü bir şair olan sanatçı bu yıllarda havacılığa ve pilotluğa merak sarmıştı. 1940 yılında ilk şiir kitabı olan “ Kovan “ adlı eserinin bastırdı.
Öğrenimini yarım bıraktıktan sonra sinemaya geçti. 1945’ten itibaren sinema yönetmenliği, senaryo yazarlığı ve oyunculuk ve rejisörlük yaptı. 1945'te Şadan Kamil'in yönettiği "Gençlik Günahı" adlı filmle oyunculuğa başladı. [5] 1947'de Şadan Kamil'in yönettiği “Seven Ne Yapmaz” filminde başrol oynadı. İstiklâl Madalyası, Ateşten Damla filmlerinde de adından çok söz ettirdi. İlk filmi "Yüzbaşı Tahsin"i 1950'de yönetti. Sürgün, Beklenen Şarkı, Lejyon Dönüşü, Tütün Zamanı gibi filmlerde de kendinden söz ettirdi. Birinci Türk Film Festivali'nde "Kanlı Para" adlı filmiyle en başarılı rejisör ve senaryo yazarı ödülleri aldı.[6],
Bu yıllar arasında şairliği bırakmış sinemacılık, oyunculuk, yönetmenlik ve tiyatroya merak sarmıştı. Buna mukabil oldukça aktif bir kişiliğe sahip olduğu anlaşılan şair ve yönetmen Orhan Arıburnu 1970-72 yılları arasında Türkiye Edebiyatçılar Birliği genel sekreterliği ve Türkiye Sanatçılar Birliği genel başkanlığı yaptı. Türkiye Yazarlar Sendikası'nın kurucu üyeleri arasında yer aldı. 1980'li yıllarda Almanya'da oyunlar sahneye koydu, tiyatro dersleri verdi ve şiir kitapları yayınladı. Yaşamının son yıllarını Almanya Berlin'de geçirdi. 11 Nisan 1989'da Berlin’de iken öldü.
Orhan Murat Arıburnu Türkiye’de ilk defa resimli şiir sergisi açan sanatçıdır. [7]
Arıburnu Ödülleri, sinemacı ve şair Orhon Murat Arıburnu ‘nun adını yaşatmak amacıyla şair ve eleştirmen Cihan Oğuz ile şair Hüseyin Alemdar’ın kişisel katkılarıyla 1990'dan bu yana verilen sinema ve şiir ödülüdür. [8]
ŞAİRLİK YÖNÜ- EDEBİ KİŞİLİĞİ
1940 kuşağı şairlerinden kabul edilen şair kendine has şiirleri ile dikkat çeken Arıburnu ilk şiirlerini 1936 da yayımlamış ilk şiir kitabını 1940 yılında bastırmıştır. Yayımlanan ilk şiir kitabı “ Kovan” alı kitabıdır. Daha sonra Bu Yürek Sizin (1982), Buruk Dünya (1985) adlı kitapları yayımlanmıştır.
Şiirleri çeşitli yabancı dillere çevrilen şair 1947'de İstanbul'da dünyanın ilk resimlendirilmiş şiir sergisini açtı.
1950 yılında Garipçilerin ve Toplumsal Gerçekçilerin Sosyalist görüşlere yakın duran şiir anlayışları, gelenekleri reddeden görüşleri Milliyetçi, gelenekçi, mauhafazakar kanadı harekete geçirmişti.
Mehmet Çınarlı, İlhan Geçe, Gültekin Samancı , Mustafa Necati Karaer, Osman Fehmi ÖZÇELİK, Hasan İzzet AROLAT , Yahya Benekay ve Fikret SEZGİN ‘den oluşan grup ise bu harekete tepki olarak doğmuştu. Orhan Murat Arıburnu , bu gruplaşmalar içinde Cemal Süreya (1931-1989), İlhan Berk (d. 1918) Edip Canseve (1928-1986) Ece Ayhan (1931-2002) Turgut Uyar (1927-1985) Sezai Karakoç (d. 1933) Hilmi Yavuz (d. 1936) Özdemir İnce (d. 1936), ATAOL BEHRAMOĞLU (d. 1942), İsmet Özel (d. 1944), Süreyya Berfe (d. 1943) ve Refik Durbaş (d. 1944) Can Yücel (1926-1999) gibi şairlerin dahil oldukları II. Yeni Şiirini destekleyen bir tavır aldı.
Çoğu kısa olan şiirlerinde toplumsal aksaklıkları alaycı bir dille ifade eden düşünce ve anlam yönünden espirili, mizahi ve çarpıcı kısa şiirleri ile ünlendi. Anısına, Hüseyin Alemdar'ın şahsi girişimi ve gayreti ile şiir, kısa film ve film öyküsü gibi dallarda verilen Orhon Murat Arıburnu Ödülleri başlatıldı.
Şair Şükran Kurdakul, Orhan Murat Arıburnu'nun şiirleri için şu tespitte bulunmuştur. ``Arıburnu, genellikle toplumsal taslama öğelerinin ağır bastığı kısa şiirler yazmıştır. Bu tip hicivlerinde de farklı yaklaşımlar sergilemiş, buluş değerinde hicivler yapmıştır. .'' (Sukran Kurdakul, 1989) Şairin kısa şiirlerinde esprili, çarpıcı tespitler, toplumsal çarpıklıkları irdeleyen kendine özgü bir hicviye vardır. Şiirleri kısa ve buluş mahiyetindeki ironilerden oluşur. Şiirlerinde Orhan Veli'nin ve Garipçilerin biçim ve espri anlayışı kendini belli etmekle beraber bu tip ironilerinde kendine özgülük taşır. Özellikle Orhan Veli'nin kısa ve espriye dayanan şiirlerinden esinlendiği yine de fark edilmektedir.
Havva'nın Kızı
Bacak bacak üstüne koyma
Ortadan ayırma saçlarını
Gülerken deli edersin
Gülme
Esvabın darını giyme
Hele kapının önünde durup mehtaba karşı
Elini elime verme
Zor olur ayrılması senden
Bak söylüyorum
Delikanlıyım
Fena olurum
Günahkâr olurum
Yapma
Sakın ha
Söylediklerime bakma!
Gibi şiirlerinde özgün yaklaşımlar sergileyen, imalı şiirler yazmıştır. Ferdi konuları işlerken daha da başarılı olan özgün bir şair özelliği göstermektedir.
Lalelim şiirinde de olduğu gibi yer yer cinaslı, aliterasyonlu ve asonanslı şiirler de yazmıştır.
Laleli
Lalelim
Lalelide oturur
Laleli, lale kokar lalelimden
Laleliden geçilir
Lalelimden geçilmez
Serbest şiire bağlı kalırken gelenekli şiirin ahenk ve ritim özelliklerini de ihmal etmeyen başarılı bir şairdir.
Şiir Kitapları
Kovan (1940)
Bu Yürek Sizin (1982)
Buruk Dünya (1985)
Önemli Filmleri:
Yüzbaşı Tahsin - 1950
Kanlı Para - 1953
Sürgün - 1953
Şiirleri
KAYNAKÇA
[1] Ahmet Necdet, Modern Türk Şiiri Yönelimler, Tanıklıklar, Örnekler, Broy Yayınevi, Ekim 1993.
[2] https://tr.wikipedia.org/wiki/Orhon_Murat_Ar%C4%B1burnu
[3] https://www.sinematurk.com/kisi/2006-/
[4] https://www.sinematurk.com/kisi/2006-/
[5] https://tr.wikipedia.org/wiki/Orhon_Murat_Ar%C4%B1burnu_%C3%96d%C3%BClleri
[6] NECATİ TONGA, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ariburnu-orhan-murat
[7] Aslan Tekin, Edebiyatımızda İsimler, Elips Yayınları, Ankara 2005
[8] https://tr.wikipedia.org/wiki/Orhon_Murat_Ar%C4%B1burnu_%C3%96d%C3%BClleri
Edebiyat Dil bilim, Kültür, Folklor, Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, ve Araştırmalarınız bize başvurarak bu sitede Paylaşabilirsiniz.
BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM veya [email protected]
Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın