İskenderiye Şehri ve Şiirlerimizde İskenderiye

10.09.2017

Osmanlıca yazılışı; Iskenderiye : اسكندريه

Adını Büyük İskender’den alan, Kleopatra’nın da şehri olması; dünyanın yedi harikasından biri olan İskenderiye Feneri ve sulara gömülen antik çağların en büyük kütüphanesi ile meşhur, Mısır ’ın en çok adı bilinen şehridir. ( bkzİskender Kimdir Edebiyatta İskender ve Zülkarneyn )

M.Ö. 332 yılında ve İssos Savaşından bir yıl sonra Büyük İskender tarafından Mısır’da kurulan bu şehir, dünyanın yedi harikasından biri olan feneri ve sulara gömülen antik çağların en büyük kütüphanesiyle tanınmıştır.( bkz Mısır Divan Şiirinde Mısır Ülkesi )İskenderiye, Büyük İskender'in İssos Savaşından sonra kurduğu ve adını verdiği iki şehirden en büyük olanıdır. Diğeri ise Türkiye’deki İskenderun şehridir. ( bkzİssos Savaşı )

Adı Kleopatra ile de ünlenen şehir, Antik Tanis ve Sais şehirlerinin hemen bitişiğindedir. Binlerce yıl, bir sanat, eğitim ve kültür başkenti olan şehir, günümüzde ise 140 km’yi bulan kumsalları, Mısır Hidiv’i Abbas’ın sarayının da bulunduğu devasa El Montazah Parkı, Dünyanın Yedi Harikasından biri olan Pharos Deniz Fenerinin yerine dikilmiş Memlûk Sultanı Kayıt Bey’in kalesi ile görkemini korumaya devam etmektedir.

Muhteşem kütüphanesinden kalan kalıntıların sunulduğu 1984’te Walt Disney şirketi tarafından restore edilmiş olan Denizcilik Müzesi ile Ras Al Tin Sarayı ile de görenleri hayran bırakan kent, üzerinde barındırdığı Antik Mısır, Makedon, Roma, Emevi, Abbasi, Fatımı, Memluk ve Osmanlı kültürlerinden günümüze yansıyan k miraslarıyla dünyanın en önemli kültür şehirlerinden birisidir.

Antik kütüphanenin hatırasına yapılan modern İskenderiye Kütüphanesi sekiz milyon kitap kapasitesi kentin en önemli yapılarından biridir. Ebu’l Abbas Camii’, Ahmed Ebu El Abbas El Mursi’nin türbesi, Sharaf el Din el Buseyri ve Seedi Yakut camileri, Greko-Roma Müzesi, antik çağlardan kalan Amfi Tiyatrosu, Pompei Sütunu ve etrafındaki sfenksleri ile günümüzdeki Mısır’ın da en gözde şehirlerindendir.

Piri Reis İskenderiye Mısır Sahili Haritası

Şiirlerimizde İskenderiye

İskenderiyye şehri ki meşhûre-i cihân
Oldı hevâ-yı dil-keşi reşk-âver-i cinân Edirneli Kâmî Şiirleri

İskenderiye edebiyatımızda daha çok İskender ve İskender’in aynası ile sözü edilen bir şehirdir. Divan edebiyatındaki inanışlara göre Aristo, öğrencisi İskender’e uzaktaki gemileri bile yakabilen bir ayna yaptırmış bu aynayı İskenderiye şehrinde minare gibi bir sütunun üzerine kurmuştur. İskender’in yüz mil uzaktaki gemileri bile gördüğü bu ayna, gece, bekçileri uyurken çalınıp denize atılmıştır. [1]

Cila vermiş ise ayine-i İskender’e Risto
Benim sen saykal- ı ayine-i re’yi savabımsın Nedim
Der ü dîvârı hep mir'ât-ı İskender midür bilmem
Temâşâ eyledikce başka bir âlem olur meşhûd (Rahmî)

Bu rivayetlerin bir diğer varyantında İskender, İskenderiye şehrini kurduğu zaman orada bulunan hekimlerden Belinas, Hermis ve Valines bir ayna yapmışlar ve yüksek bir yere koymuşlardır. Bu ayna oraya gelmekte olan gemileri çok uzakta iken görmekte ve bu aynaların ışığı düşman gemilerine doğru tutulduğunda uzaktaki gemileri yakmaktadır. [2]

Tevârîh-i Cem ü İskender itmez hâtırum hergiz
Meger câm-ı cihân-bîn eyleye anı yine rûşen Avni Fatih Sultan Mehmet Şiirleri

Rivayetlerden de anlaşılacağı gibi bu ayna dünyanın yedi harikasından birisi olarak kabul edilen İskenderiye Fenerindeki- Pharos Deniz Feneri- devasa sütunlardan birisinin üzerine kurulmuş bir ayna olarak tasavvur edilmektedir. Bu nedenle İskender’in aynasından söz eden divan şairleri Pharos Deniz Feneri ile İskenderiye şehrini de telmih etmiş olmaktadırlar.

Hızr’a minnet etmeyiz zulmette İskender gibi
Var gönül şehrinde bir alem- nüma ayinemiz. Tahir Olgun

İgili Linklerimiz

KAYNAKÇA

[1] Şahamettin Kuzucular, İSKENDER'İN AYNASI AYİNEİ ALEM NÜMA

[2] Şahamettin Kuzucular, İSKENDER'İN AYNASI AYİNEİ ALEM NÜMA

Esa

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

İskenderiye Şehri ve Şiirlerimizde İskenderiye

Yorumlar